Najważniejsze informacje:

• Alergia na pyłki, nazywana również pyłkowicą, jest najczęściej występującym schorzeniem alergicznym dotykającym układ oddechowy. 
• Obserwowana u dzieci i dorosłych alergia jest wywoływana przez różne rodzaje pyłków, w tym traw, drzew i chwastów. Wskazujące na uczulenie objawy pojawiają się po kontakcie z konkretnym alergenem.
• Pojawienie się symptomów uczulenia na pyłki jest ściśle związane z okresem pylenia roślin, które wywołują reakcje alergiczne.
• Trawy, drzewa i chwasty w Polsce pylą najintensywniej już wczesną wiosną aż do późnej jesieni. 
• Wdychanie mikroskopijnych cząstek prowadzi do wystąpienia objawów alergicznych. Osoby uczulone skarżą się na katar sienny (alergiczny nieżyt nosa), pokrzywkę czy alergiczne zapalenie spojówek. 

Gwałtowne kichanie, wodnisty katar, łzawienie oczu – te i inne dokuczliwe objawy mogą świadczyć o sezonowej alergii na pyłki. Omawiamy, co wywołuje alergię na pyłki, jak przedstawia się kalendarz pylenia, jakie symptomy mogą wystąpić u uczulonych w okresie największego pylenia, jakie badania wykonać oraz jakie leki pomagają w złagodzeniu objawów reakcji alergicznej. 

Alergia (uczulenie) na pyłki u dorosłych i dzieci

Alergia na pyłki to jedno z najczęściej występujących schorzeń alergicznych dotykających układ oddechowy. Szacuje się, że dolegliwości związane z tą formą alergii, takie jak katar sienny, wysypka alergiczna czy alergiczne zapalenie spojówek dotykają od 10 do 20% populacji. W ostatnich latach obserwuje się wzrost częstości występowania alergii pyłkowej – zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. 

Alergia wziewna na trawy, drzewa i chwasty

O alergii wziewnej mówimy, kiedy układ immunologiczny reaguje nadmiernie na substancje nazywane alergenami. Choć są one zupełnie nieszkodliwe dla większości ludzi, u osób wrażliwych wywołują objawy chorobowe (objawy alergii). Alergeny wziewne, które przedostają się do organizmu przez drogi oddechowe, są najczęstszą przyczyną nadwrażliwości (uczulenia).

Charakterystyczne objawy alergii na pyłki pojawiają się w okresach, kiedy rośliny wchodzą w fazę kwitnienia i uwalniają pyłki do atmosfery. W Polsce alergie na pyłki są najczęściej wywoływane przez pyłki traw – pylące od maja do początku lipca, pyłki drzew, których sezon pylenia rozpoczyna się w marcu i trwa do maja, a także pyłki chwastów, które mogą wywoływać reakcje alergiczne w okresie od maja aż do września. Występowanie symptomów alergicznych (alergię sezonową) powodować mogą również zarodniki grzybów pleśniowych.

Co i kiedy uczula? Kalendarz pylenia roślin (kalendarz alergika)

Od początku kalendarzowej wiosny w marcu do niemal końca czerwca narażenie na pyłki wywołujące alergię jest największe. Alergia i jej objawy mogą jednak utrzymywać się aż do początków jesieni we wrześniu. 

Kiedy stężenie pyłku roślin jest największe? Kalendarz alergii na pyłki przedstawia się następująco:

• marzec – leszczyna, olsza, topola
• kwiecień – brzoza, topola, jesion, dąb
• maj – trawy, brzoza, dąb, szczaw, babka, pokrzywa, 
• czerwiec – trawy, szczaw, bylica, babka, komosa, pokrzywa, zarodniki grzybów Cladosporium i Alternaria
• lipiec – traw, babka, szczaw, komosa, bylica, zarodniki grzybów Cladosporium i Alternaria
• sierpień – trawy, babka, szczaw, komosa, ambrozja, zarodniki grzybów Cladosporium i Alternaria
• wrzesień – trawy, babka, komosa, ambrozja zarodniki grzybów Cladosporium i Alternaria

Objawy alergii na pyłki roślin – katar sienny, pokrzywka, zapalenie spojówek i inne

Alergia wziewna może mieć charakter całoroczny lub sezonowy. W przypadku pyłków mamy do czynienia z alergiami o charakterze sezonowym, co oznacza, że objawy alergii na pyłki pojawiają się corocznie w okresie, kiedy pylą trawy, drzewa i chwasty.

W momencie, kiedy alergeny pyłków roślin przedostają się do organizmu uczulonej osoby poprzez drogi oddechowe, dochodzi do rozwoju miejscowej odpowiedzi immunologicznej. To sprawia, że dolegliwości wywołane alergią na pyłki obejmują przede wszystkim układ oddechowy (jamę nosową, gardło i oskrzela).

Do typowych objawów alergii na pyłki roślin należą:

• katar sienny (alergiczny nieżyt nosa),
• napadowe kichanie (w seriach) – zwłaszcza w przypadku alergii na pyłki drzew,
• świąd nosa,
• uczucie zatkanego nosa,
• swędzenie gardła,
• lekka chrypka,
• zmiany skórne – pokrzywka i świerzbiączka (uporczywy świąd skóry),
• obrzęk naczynioruchowy,
• alergiczne zapalenie spojówek – zaczerwienienie, pieczenie i łzawienie oczu.

Wystąpić może również ogólna reakcja organizmu. Poza typowymi objawami alergii na pyłki, obserwowane są również takie mniej powszechne symptomy, jak gorączka (stan podgorączkowy), bóle głowy, trudności z koncentracją czy uczucie ogólnego rozbicia. 

Bywa, że uczulenie na alergeny wziewne – zwłaszcza przy nasilonej postaci – mylone jest z przeziębieniem lub grypą.

Testy alergiczne na alergię na pyłki

Diagnostyka alergii na pyłki, oprócz wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego, obejmuje również testy alergiczne. Pozwalają one zidentyfikować dany alergen, który odpowiada za objawy kliniczne alergii na pyłki, a tym samym umożliwia jego eliminację przez osobę uczuloną. 

Najczęściej przeprowadzane są testy skórne (tzw. punktowe testy skórne), a także testy z krwi (oznaczenie stężenia IgE specyficznych dla danego alergenu).

Jak złagodzić objawy alergii na pyłki? Leczenie alergii

W łagodzeniu objawów alergii zasadniczą rolę odgrywają leki antyhistaminowe. Histamina, która jest substancją naturalnie występującą w organizmie, pełni rolę mediatora w reakcjach alergicznych (procesach zapalnych) i wywołuje typowe objawy alergii na pyłki. 

Uwolnienie histaminy jest powodem pokrzywki, kataru alergicznego czy alergicznego zapalenia spojówek. Podawane doustnie leki przeciwhistaminowe blokują receptory H1, hamując wydzielanie tego organicznego związku chemicznego. 

Lekami antyhistaminowymi pierwszego rzutu w przypadku ataku alergii na pyłki są: 

• loratadyna,
• lewocetyryzyna,
• cetyryzyna,
• feksofenadyna,
• desloratadyna.

W leczeniu alergii na pyłki stosowane są również krople do oczu, które również wykazują działanie przeciwhistaminowe. 

W razie wystąpienia kataru siennego zalecane są glikokortykosteroidy donosowe o miejscowym działaniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym. Zmniejszają one obrzęk i zapalenie błony śluzowej nosa. 

Alergia na pyłki. Jak sobie radzić z objawami uczulenia?

Ważną rolę w zapobieganiu objawom alergii na pyłki odgrywa profilaktyka. Polega ona na eliminacji – w miarę możliwości – kontaktu z danym alergenem, wywołującym u osoby wrażliwej uczulenie. 

Osoby z alergią na pyłki powinny:

• unikać kontaktu z pyłkami (unikanie alergenów) – w okresie największego pylenia traw, drzew i chwastów należy ograniczyć przebywanie na świeżym powietrzu (zwłaszcza rano i wieczorem), w śledzeniu stężenia pyłków pomocne są tzw. kalendarze pylenia (kalendarze alergików), 
• wietrzyć dom lub mieszkanie w okresie pylenia tylko po opadach deszczu, 
• unikać otwierania okien w słoneczne dni, 
• unikać suszenia ubrań na dworze – mogą osadzać się na nich alergeny pyłków,
• korzystać z oczyszczaczy powietrza,
• często myć ręce i twarz – w celu usunięcia pyłków osiadłych na skórze,
• nosić okulary przeciwsłoneczne, które zapewniają ochronę oczu przed kontaktem z pyłkami,
• oczyszczać oczy, nos i zatoki za pomocą soli fizjologicznej po powrocie z dworu do domu,
• dbać o higienę domu lub mieszkania – często odkurzać podłogi, prać pościel, poduszki i koce oraz zasłony i firanki, co pozwala zmniejszyć ilość pyłków w przestrzeni.

Odczulanie – jedyny sposób przyczynowego leczenia alergii na pyłki 

Jedyną z form przyczynowego leczenia alergii na pyłki jest tzw. odczulanie – immunoterapia swoista. Jej zastosowanie zalecane jest pacjentom (dzieciom i dorosłym), u których uczulenie na pyłki zostało potwierdzone w testach skórnych, a każdorazowa ekspozycja na dany alergen wywołuje nasilone objawy alergiczne. 

Terapia odczulająca opiera się na przyzwyczajaniu układu immunologicznego do alergenu poprzez podawanie kontrolowanych dawek substancji uczulającej. W pierwszej fazie immunoterapii swoistej dawki alergenu są stopniowo zwiększane, a w kolejnych etapach utrzymywane na stałym poziomie (stałe dawki co 4-6 tygodni). Cały proces odczulania wymaga cierpliwości, trwa bowiem od 3 do 5 lat.

Odczulanie nie tylko pozwala złagodzić przebieg alergii, ale również uniknąć rozwoju astmy oskrzelowej.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące alergii na pyłki.