Bakterie Escherichia coli w moczu — objawy, norma, wyniki badań

Najważniejsze informacje:

• Bakteria E. coli to najczęstsza przyczyna bakteriomoczu i zakażenia układu moczowego.
• Bakterie Escherichia coli w moczu pochodzą zwykle z przewodu pokarmowego. Do infekcji dochodzi w wyniku przeniesienia patogenów z odbytu w okolicę cewki moczowej. 
• Infekcja dróg moczowych daje charakterystyczne objawy, takie jak ból i pieczenie w czasie oddawania moczu oraz częste parcie na pęcherz. Niekiedy u pacjentów występuje bakteriomocz bezobjawowy, a obecność patogenów wykrywa się przypadkowo w badaniu ogólnym moczu.
• Obecność bakterii E. coli w moczu może doprowadzić do groźnych powikłań, m.in. związanych z ryzykiem przeniesienia zakażenia do górnych dróg moczowych, dlatego wymaga skutecznego leczenia.

Bakterie Escherichia coli to patogen naturalnie zasiedlający przewód pokarmowy człowieka. W wyniku przedostania się drobnoustrojów do układu moczowego, dochodzi do zakażenia i pojawienia się dokuczliwych objawów. Zdarza się, że u pacjentów występuje bakteriomocz bezobjawowy, wykrywany przy okazji ogólnego badania moczu. Ze względu na ryzyko powikłań występowanie licznych bakterii w moczu wymaga zastosowania antybiotykoterapii. Dowiedz się, skąd się biorą bakterie w moczu? Czy obecność E. coli w drogach moczowych zawsze wywołuje infekcje układu moczowego i czy pojedyncze bakterie w moczu w ciąży wymagają leczenia antybiotykami?

Czym jest bakteriomocz? 

Bakteriomocz to termin medyczny oznaczający obecność bakterii w układzie moczowym. Zazwyczaj stan ten wiąże się z występowaniem objawów typowych dla zapalenia cewki moczowej lub pęcherza, takich jak ból i pieczenie w czasie mikcji oraz częsta potrzeba oddawania moczu. Najczęściej za infekcje odpowiedzialne są bakterie, zwykle E. coli. W przypadku niektórych pacjentów obecność Escherichia coli w moczu jest całkowicie bezobjawowa, a patogeny wykrywa się przypadkiem w czasie ogólnego badania moczu. W wynikach badania bakterie mogą być określane jako nieliczne, dość liczne lub bardzo liczne. W przypadku bardzo licznych bakterii w moczu, zaleca się leczenie antybiotykami.

Bakterie w moczu — norma

Układ moczowy fizjologicznie jest jałowy, dlatego wykrycie obecności bakterii w ogólnym badaniu moczu jest zjawiskiem patologicznym. Pojawienie się nielicznych bakterii w moczu niekoniecznie musi mieć związek z zakażeniem układu moczowego, często jest wynikiem zanieczyszczenia próbki w trakcie pobierania. Dlatego istotne znaczenie ma sposób pobierania materiału do badania. Konieczne jest dokładne obmycie okolicy cewki moczowej i pobieranie moczu ze środkowego strumienia, co pozwala na zminimalizowanie ryzyka uzyskania fałszywie dodatnich wyników badania.

Pojawienie się bakterii Escherichia coli w moczu jest zawsze niepokojące, ponieważ patogen występujący fizjologicznie w jelicie grubym, nie powinien znajdować się w okolicy cewki moczowej.

Zakres normy bakterii w moczu zależy od metody badania. Zwykle przyjmuje się, że w 1 mililitrze moczu nie powinno być więcej niż 10^3 jednostek tworzących kolonie bakterii. Przekroczenie tych wartości oznacza dość liczne bakterie w moczu lub niekiedy wręcz określa się je, jako bardzo liczne bakterie w moczu. 

W przypadku uzyskania wyników Escherichia coli w moczu 10^5/ml lub powyżej (np. Escherichia coli w moczu 10^6/ml) leczenie antybiotykami jest konieczne ze względu na ryzyko groźnych powikłań. 

Skąd się biorą bakterie w moczu — przyczyny

Bakterie Escherichia coli w moczu pochodzą z układu pokarmowego. Do układu moczowego przedostają się z okolic odbytu. Zwykle dochodzi do tego w wyniku nieprzestrzegania zasad higieny, niewłaściwego kierunku podcierania się (przede wszystkim u kobiet i dzieci), noszenia określonej bielizny (przede wszystkim stringów).

Kobiety są bardziej narażone na zakażenia ze względu na krótszą cewkę moczową i jej niewielką odległość do odbytu. Możliwe jest również zakażenie układu moczowego przez inne bakterie naturalnie zasiedlające pochwę i okolice zewnętrznych narządów płciowych, skąd mogą dostać się do cewki, pęcherza moczowego, a stamtąd dalej do górnej części układu moczowego (stosunek seksualny wiąże się ze znacznym ryzykiem zakażenia).

Namnażaniu się bakterii w układzie moczowym sprzyja zaleganie moczu w pęcherzu. Jeśli nie może zostać całkowicie opróżniony (w wyniku wad anatomicznych, przerostu prostaty u mężczyzn, ciąży u kobiet lub powstrzymywania się od wizyty w toalecie w przypadku dzieci), zalegający mocz tworzy idealne warunki dla rozwoju bakterii.

Przedostaniu się bakterii do układu moczowego mogą również sprzyjać niektóre procedury medyczne, m.in. cewnikowanie.

Bakterie w moczu — objawy 

Obecność bakterii w moczu może prowadzić do zakażenia układu moczowego, które charakteryzuje się szeregiem objawów. Objawy te mogą się różnić w zależności od tego, czy dotyczą dolnych dróg moczowych (cewka moczowa i pęcherz moczowy) czy górnych dróg moczowych (moczowody i nerki).

Typowe objawy zakażenia dróg moczowych obejmują ból lub pieczenie podczas mikcji, częste oddawanie moczu i uczucie ciągłego parcia na pęcherz. Może także wystąpić ból brzucha, ból w okolicy lędźwiowej oraz gorączka, co może być związane z zakażeniem nerek (tzw. odmiedniczkowym zapaleniem nerek).

Zakażenia układu moczowego może powodować również zmianę w wyglądzie (mętny lub bardzo ciemny) lub zapachu moczu. 

Objawy mogą różnić się w zależności od patogenów wywołujących infekcję. W przypadku bakterii Escherichia coli w moczu (najczęstszej przyczyny zakażenia) objawy są typowe i bardzo charakterystyczne, co w wielu przypadkach, szczególnie u kobiet, pozwala na dobór właściwej substancji leczniczej bez dodatkowego posiewu moczu.

W niektórych przypadkach, szczególnie u dzieci, seniorów, osób z osłabionym układem odpornościowym oraz kobiet w ciąży może występować bakteriomocz bezobjawowy. Pojawienie się bakterii w układzie moczowym nie zawsze prowadzi do rozwoju infekcji i w wielu przypadkach nie wymaga antybiotykoterapii.

Bakterie w moczu w ciąży

W ciąży, ze względu na zmiany anatomiczne i hormonalne, zwiększa się ryzyko występowania zakażenia układu moczowego.

Bakterie Escherichia coli to najczęściej wykrywany patogen w moczu ciężarnych. Ponieważ bakteriomocz w ciąży może prowadzić do poważniejszych stanów, takich jak zakażenie dróg moczowych, odmiedniczkowe zapalenie nerek, a nawet zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu, ważne jest regularne badanie moczu w ciąży. U kobiet w ciąży często występuje bezobjawowe zakażenie dróg moczowych, które w tym stanie wymaga odpowiedniego leczenia. 

W przypadku zakażenia objawowego bakterie w moczu w ciąży wywołują objawy charakterystyczne dla infekcji układu moczowego, czyli ból i pieczenie w czasie oddawania moczu, częste parcie na pęcherz, ból brzucha i dolnej części pleców.

Nawet nieliczne bakterie w moczu ciężarnej mogą spowodować groźną infekcję, dlatego zwykle wymagają zastosowania antybiotyków.

Bakterie w moczu u dziecka

Bakterie w moczu u dziecka, podobnie jak u dorosłych, mogą wiązać się z objawowym zakażeniem układu moczowego lub z całkowitym brakiem objawów wskazujących na ich obecność. 

Najczęstszym patogenem odpowiedzialnym za stan zapalny w drogach moczowych u dzieci jest bakteria E. coli. U dzieci starszych do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku nieprawidłowego podcierania się (od tyłu do przodu), natomiast ryzyko obecności bakterii w moczu u niemowlaka wynika zazwyczaj z pieluchowania, szczególnie dłuższego pozostawania w pieluszce po wypróżnieniu. 

Statystycznie mali chłopcy doświadczają zakażenia układu moczowego częściej od dziewczynek ze względu na częstotliwość występowania u nich wad anatomicznych w obrębie dróg moczowych. Z wiekiem proporcja zmienia się i dolegliwość dotyczy przede wszystkim dziewcząt i kobiet.

Objawy bakterii w moczu u dzieci mogą różnić się w zależności od wieku dziecka. U niemowląt i małych dzieci symptomy są mało specyficzne i obejmują zwykle brak apetytu, gorączkę, drażliwość, a czasami również wymioty. U starszych dzieci objawy mogą przypominać te u dorosłych, dodatkowym ułatwieniem w rozpoznaniu jest możliwość komunikacji z dzieckiem, które może skarżyć się na konkretne dolegliwości.

Rozpoznanie zakażenia układu moczowego u dzieci opiera się przede wszystkim na ogólnym badaniu moczu, które może wykazać nie tylko obecność bakterii, ale również leukocytów. Często dodatkowo wykonuje się posiew moczu z antybiogramem w celu zidentyfikowania rodzaju bakterii i oceny ich wrażliwości na antybiotyki.

Leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci zazwyczaj polega na podawaniu antybiotyków, które są skuteczne przeciwko bakteriom wykrytym w badaniu.

Co na bakterie w moczu?

Wynik ogólnego badania moczu wskazujący na bardzo liczną obecność bakterii w moczu, pozwala na rozpoznanie infekcji układu moczowego i wymaga leczenia, które ma na celu eliminację bakterii i złagodzenie objawów związanych z zakażeniem. 

Badanie ogólne moczu nie zawsze pozwala lekarzowi na wybór najodpowiedniejszej metody leczenia. W przypadku mężczyzn (a często również dzieci) nie zaleca się leczenia empirycznego. Konieczne jest zrobienie posiewu moczu, najlepiej z antybiogramem. Natomiast w przypadku kobiet, u których dolegliwość występuje stosunkowo często i z dużym prawdopodobieństwem można podejrzewać, że przyczyną objawów jest obecność Escherichii coli w moczu, można zastosować leczenie empiryczne.

Antybiotyki są podstawą leczenia bakterii w moczu odpowiedzialnych za rozwój infekcji. Dodatkowo w przypadku bardzo dokuczliwych objawów stosuje się leczenie objawowe, np. leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Istotne jest przyjmowanie dużych ilości płynów, które pomagają oczyścić układ moczowy. 

Bakteriomocz bezobjawowy wymaga leczenia głównie w przypadku kobiet w ciąży, osób z osłabioną odpornością oraz przygotowujących się do zabiegów chirurgicznych.

Bardzo liczne bakterie w moczu — jak leczyć?

Nieliczne lub nawet dość liczne bakterie w moczu nie zawsze wymagają antybiotykoterapii, szczególnie jeśli nie towarzyszą im objawy zakażenia. Natomiast bardzo liczne bakterie w moczu są zawsze wskazaniem do zastosowania substancji przeciwbakteryjnych. Namnażające się liczne bakterie mogą być przyczyną poważnych problemów zdrowotnych, takich jak odmiedniczkowe zapalenie nerek lub sepsa, dlatego należy je bezwzględnie wyeliminować.

W przypadku obecności Escherichia coli w moczu konieczne jest zastosowanie antybiotyków. Najczęściej stosowane są preparaty doustne, ale w niektórych przypadkach może zachodzić konieczność zastosowania leczenia dożylnego. W trakcie antybiotykoterapii konieczne jest przyjmowanie zwiększonej ilości płynów, która nie tylko pomoże „wypłukać” bakterie z układu moczowego, ale również wspomoże proces filtracji i detoksykacji, co może zmniejszyć negatywny wpływ substancji leczniczych na organizm.

Leczenie bakteriomoczu powinno być monitorowane przez lekarza. Utrzymywanie się dolegliwości może świadczyć o braku wrażliwości patogenów na zastosowaną substancję leczniczą. Wówczas konieczne jest zastosowanie preparatu o większym spektrum działania. Często zaleca się również przeprowadzenie posiewu z antybiogramem, co pozwala na zastosowanie leku działającego na konkretną bakterię. 

Lek na bakterie w moczu

Wybór antybiotyku działającego na bakterie w moczu zwykle jest stosunkowo prosty. Zazwyczaj w moczu wykrywa się E. coli, dlatego najczęściej stosuje się substancje, na które wrażliwy jest ten patogen. 

Niestety wrażliwość Escherichii coli nie zawsze jest jednakowa. Czasami na danym obszarze stwierdza się nieskuteczność określonych substancji, które w innym regionie prowadzą do całkowitej eliminacji patogenu. Wynika to z uodpornienia bakterii i jest skutkiem ubocznym stosowania antybiotyków na szeroką skalę. Brak wrażliwości może również dotyczyć konkretnego pacjenta, u którego wytworzyła się lekooporność, dlatego czasami leczenie zakażenia układu moczowego wymaga zrobienia antybiogramu.

Antybiotykiem pierwszego wyboru w leczeniu Escherichii coli w moczu jest trimetoprim (np. Trimesan, Urotrim), kotrimoksazol (np. Bactrim, Biseptol) oraz furazydyna (Furaginum Adamed, Furaginum Teva). Czasami konieczne jest zastosowanie cyprofloksacyny (podstawowe leczenie u mężczyzn), np. Cipronex, Cipropol.

Podczas leczenia bakterii w moczu ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących dawkowania i czasu trwania kuracji antybiotykowej. Przerwanie leczenia przed zakończeniem całego cyklu, nawet jeśli objawy zakażenia ustąpią, może prowadzić do nawrotu zakażenia, a także do rozwoju oporności bakterii na antybiotyki.

Bakterie coli w moczu — leczenie naturalne

Zakażenie układu moczowego najczęściej jest efektem obecności bakterii w moczu (szczególnie E. coli). Chociaż leczenie infekcji bakteryjnej wymaga zastosowania antybiotyków, istnieją naturalne metody, które mogą wspierać leczenie farmakologiczne oraz zapobiegać nawrotom zakażeń. Wśród naturalnych sposobów na bakterie w moczu można wyróżnić:

• picie dużej ilości wody — wspomaga usuwanie bakterii i rozcieńcza mocz, co może zmniejszyć dyskomfort podczas mikcji,
• sok żurawinowy — żurawina jest często przedstawiana jako środek przeciwdziałający zakażeniom układu moczowego. Spożywanie żurawiny utrudnia bakteriom przyleganie do ścianek dróg moczowych, co może pomóc zapobiegać rozwojowi zakażeń,
• przestrzeganie zasad higieny — bakteria E. coli w moczu pochodzi z okolic odbytu, dlatego dbanie o higienę i przestrzeganie określonych zasad może zmniejszyć ryzyko przeniesienia patogenu w okolicę cewki moczowej, skąd może się dostać do pęcherza i wywołać zakażenie układu moczowego.

Co wypłukuje bakterie w moczu?

Wypłukiwanie bakterii z układu moczowego może być kluczowym elementem leczenia i zapobiegania zakażeniom układu moczowego. Dlatego należy dbać o odpowiednią podaż płynów, zwiększającą częstotliwość oddawania moczu. Konieczne jest również regularne korzystanie z toalety, co pomaga zapobiegać zaleganiu moczu w pęcherzu. Spożywanie większej ilości witaminy C i naparów moczopędnych (np. pokrzywa), a szczególnie tych utrudniających przyleganie bakterii do ścian pęcherza moczowego (żurawina) może również sprzyjać wypłukiwaniu bakterii z układu moczowego. 

Należy pamiętać, że w przypadku wystąpienia dolegliwości wskazujących na zakażenie układu moczowego lub stwierdzenia w przypadkowym badaniu leukocytów i bakterii w moczu, konieczna jest konsultacja z lekarzem, ponieważ bagatelizowanie dolegliwości może prowadzić do groźnych powikłań, m.in. rozwoju zakażenia górnych dróg moczowych, a nawet niewydolności nerek lub sepsy.