Zapalenie pęcherza u dziecka — objawy, leczenie, badania, domowe sposoby

Najważniejsze informacje:

• Zapalenie pęcherza u dzieci to stosunkowo często spotykana dolegliwość o różnym podłożu. Objawy zapalenia pęcherza u dziecka, podobnie jak u osób dorosłych, obejmują przede wszystkim częste oddawanie moczu, ból i pieczenie podczas oddawania moczu, ogólne pogorszenie samopoczucia oraz gorączkę.
• Rozpoznanie zapalenia pęcherza u dziecka opiera się na wywiadzie, badaniu fizykalnym i badaniach laboratoryjnych. Dolegliwość jest szczególnie trudna do rozpoznania u niemowląt i małych dzieci.
• W leczeniu zakażenia układu moczowego u dzieci wykorzystuje się przede wszystkim antybiotyki zwalczające infekcję oraz leczenie objawowe poprawiające komfort małych pacjentów.
• Nauczenie dzieci prawidłowej higieny, zachęcanie do regularnego oddawania moczu oraz odpowiednia podaż płynów, może ograniczać ryzyko wystąpienia zakażenia układu moczowego (ZUM) u dzieci.

Zapalenie pęcherza u dziecka to dość powszechne schorzenie, które wiąże się z dokuczliwymi dolegliwościami i może prowadzić do poważniejszych komplikacji, jeśli nie zostanie w porę zdiagnozowane i wyleczone. Szczególnym zagrożeniem jest zapalenie pęcherza u niemowlaka. Objawy mogą być niespecyficzne, dlatego każdy przypadek bezobjawowej gorączki wymaga konsultacji z lekarzem. Jak objawia się zapalenie pęcherza u dzieci? Kto może zdiagnozować chorobę? Jakie są metody leczenia i zapobiegania zapaleniu pęcherza u dziecka?

Zapalenie pęcherza u dzieci – czym jest i jak do niego dochodzi?

Zapalenie pęcherza moczowego dotyka nawet 10% dzieci poniżej 14. roku życia. Jest to stan zapalny wywołany przez dostanie się drobnoustrojów do układu moczowego. Za rozwój przypadłości odpowiadają najczęściej bakterie (szczególnie E. coli) przenikające do pęcherza przez cewkę moczową.

Podczas pierwszych miesięcy życia na zapalenie pęcherza częściej zapadają chłopcy, ponieważ niemowlęta płci męskiej częściej mają wady wrodzone układu moczowego, które mogą ułatwić rozwój infekcji. Z wiekiem proporcje się zmieniają i dolegliwość zaczyna dotyczyć przede wszystkim dziewczynek (a później kobiet), co ma związek z budową anatomiczną. Krótsza cewka moczowa i bliskość pochwy i odbytu, zwiększa ryzyko przeniesienia bakterii powodujących zakażenie układu moczowego.

Niemowlęta i małe dzieci są szczególnie narażone na zapalenie pęcherza, ponieważ ich układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni rozwinięty i może mieć trudności z obroną przed infekcjami.

Starsze dzieci, które z różnych powodów powstrzymują oddawanie moczu — na przykład z powodu zbyt intensywnej zabawy lub obawy przed korzystaniem z publicznej toalety — są bardziej narażone na rozwój zapalenia pęcherza. Na zakażenie dróg moczowych u dzieci wpływają również niewłaściwe nawyki higieniczne.

Zapalenie pęcherza u dziecka jest schorzeniem, którego nie można bagatelizować. Opóźnianie leczenia może doprowadzić do groźnych powikłań, takich jak ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, niewydolność nerek, a nawet sepsa.

ZUM u dzieci — zakażenia układu moczowego

ZUM, czyli zakażenia układu moczowego u dzieci, to grupa schorzeń, które obejmują różne części układu moczowego — od cewki moczowej, przez pęcherz moczowy, aż po nerki. Zapalenie pęcherza u dziecka stanowi jeden z głównych elementów ZUM.

Ponieważ zakażenie układu moczowego u dziecka może dotyczyć różnych fragmentów (m.in. cewki, pęcherza moczowego), mieć różne przyczyny i występować u dzieci we wszystkich grupach wiekowych, objawy dolegliwości są bardzo zróżnicowane.

ZUM u dzieci — objawy:

• brak przyrostu masy ciała (niemowlęta),
• utrata apetytu (przede wszystkim niemowlęta i młodsze dzieci),
• gorączka (często gorączka bez objawów to jedyny widoczny objaw zapalenie pęcherza moczowego u niemowlaka),
• częstomocz,
• pieczenie i ból przy oddawaniu moczu,
• bóle brzucha,
• ból pleców,
• ogólne pogorszenie samopoczucia,
• nietrzymanie stolca.

Niezależnie od wieku dziecka w przypadku występowania niepokojących objawów wskazujących na zakażenie układu moczowego należy skonsultować się z pediatrą.

Zapalenie pęcherza u niemowlaka i starszego dziecka

Zapalenie pęcherza u dziecka może stanowić wyzwanie dla rodziców i lekarza. Niemowlęta i małe dzieci nie są w stanie samodzielnie powiedzieć, że odczuwają dolegliwości przy oddawaniu moczu, co może opóźniać konsultację z lekarzem, diagnozę i rozpoczęcie leczenia. W przypadku starszych dzieci odczuwanie bólu i pieczenia w czasie mikcji, może wpływać na powstrzymywanie się od korzystania z toalety, a zbyt rzadkie oddawanie moczu może przyczyniać się do pogorszenia sytuacji.

Istnieją różnice w objawach i ryzyku związanym z dolegliwością. Zapalenie pęcherza u dziecka 3-letniego przebiega nieco inaczej niż u niemowlaka. Przebieg choroby u starszych dzieci (np. zapalenie pęcherza u dziecka 5 lat i więcej) przypomina schorzenie u osób dorosłych, przebieg jest mniej gwałtowny niż u młodszych pacjentów, ale wciąż wiąże się z ryzykiem powikłań, dlatego nie należy bagatelizować objawów zapalenia pęcherza moczowego u dziecka.

Zapalenie pęcherza u dziecka – objawy

Zapalenie pęcherza u dziecka może przebiegać z różnym nasileniem. Niekiedy objawy mogą być subtelne i trudne do zauważenia, w innych przypadkach może dochodzić do wysokiej gorączki i znacznego dyskomfortu u dziecka. Największe problemy z zauważeniem niepokojących symptomów mają rodzice niemowląt i małych dzieci, dlatego wszystkie przypadki bezobjawowej gorączki wymagają konsultacji z lekarzem, który zazwyczaj kieruje dziecko na badanie moczu.

Wśród najpowszechniejszych objawów zapalenia pęcherza u dziecka wyróżnia się:

• częste oddawanie moczu — czasami może występować nietrzymanie moczu lub nocne moczenie się, nawet u starszych dzieci,
• bolesne oddawanie moczu — zazwyczaj występuje ból i pieczenie w obrębie cewki moczowej,
• zmiany w moczu — często obserwuje się nieprzyjemny zapach moczu lub zmianę koloru; zwykle mocz jest ciemniejszy i/lub mętny,
• ból brzucha — dzieci zazwyczaj skarżą się na ból w dolnej części brzucha,
• gorączka — w niektórych przypadkach zapalenie pęcherza może wiązać się z gorączką (u niemowląt to główny objaw choroby),
• brak przyrostu masy ciała — dolegliwość może wiązać się z utratą apetytu, co u niemowląt wiąże się z szybką utratą masy ciała,
• zmiana zachowania — często obserwuje się drażliwość i/lub apatię.

Należy pamiętać, że każde dziecko jest inne i może różnie reagować na objawy zapalenia pęcherza. 

Zapalenie pęcherza u dziecka – jakie badania wykonać

Diagnozowanie zapalenia pęcherza u dziecka zaczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz zadaje pytania dotyczące objawów. Następnie specjalista przeprowadza badania fizykalne i zwykle kieruje dziecko na badania diagnostyczne. Przede wszystkim: 

• badanie ogólne moczu (rzadziej posiew moczu) — wynik badania moczu jest wskazaniem do postawienia ostatecznej diagnozy. Zazwyczaj przy zapaleniu pęcherza lub cewki moczowej obserwuje się podwyższoną liczbę leukocytów w moczu, obecność białek, a czasami również krwi,
• morfologia krwi — w przypadku zapalenia pęcherza moczowego u dziecka w wynikach obserwuje się wzrost poziomu białych krwinek,
• badanie CRP — wysoki wynik badania wskazuje na infekcję bakteryjną,
• usg. jamy brzusznej – w niektórych przypadkach lekarz może zlecić badanie obrazowe brzucha, aby ocenić stan pęcherza moczowego i innych struktur układu.

Istotne jest dokładne ustalenie przyczyny zapalenia pęcherza. W przypadku nawracających infekcji u niemowląt, szczególnie chłopców, konieczne jest rozszerzenie diagnostyki, ponieważ dolegliwość może wiązać się z wadą wrodzoną w obrębie układu moczowego.

Co na zapalenie pęcherza u dziecka – leczenie dolegliwości

Leczenie zapalenia pęcherza u dziecka zależy od wieku dziecka, stopnia zaawansowania infekcji oraz ogólnego stanu zdrowia. Lekarz, po przeprowadzeniu odpowiednich badań i potwierdzeniu diagnozy, dobierze najodpowiedniejszy plan leczenia.

Podstawą leczenia zapalenia pęcherza są antybiotyki, zwalczające główną przyczynę infekcji — bakterie. Dawka i czas trwania kuracji antybiotykowej zależy od wieku dziecka, ciężkości objawów oraz typu bakterii wykrytej w badaniach (w przypadku wykonania posiewu i antybiogramu).

W przypadku dokuczliwych dolegliwości często stosuje się również leczenie objawowe. Podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (np. paracetamolu) wpływa na poprawę samopoczucia małego pacjenta.

Istotne jest też podawanie dziecku odpowiedniej ilości płynów, które umożliwia rozrzedzenie moczu, częstsze mikcje i wypłukiwanie patogenów z układu moczowego.

Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci — leki na receptę

Ponieważ zapalenie pęcherza u dziecka zazwyczaj ma podłoże bakteryjne, leczenie wymaga zastosowania antybiotyków lub chemioterapeutyków. Leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza. Przerwanie kuracji lub stosowanie mniejszych dawek preparatu może doprowadzić do wytworzenia lekooporności, wystąpienia powikłań i może wiązać się z ryzykiem nawrotów dolegliwości.

Wśród stosowanych substancji na zapalenie pęcherza u dzieci wyróżnia się: trimetroprim (Trimesan, Urotrim — od 6. roku życia), kotrimoksazol (Bactrim, Biseptol), furazydynę (Furaginum Adamed, Furaginum Teva).

Zapalenie pęcherza u dzieci — leki bez recepty

Leki bez recepty, takie jak paracetamol, mogą być stosowane w leczeniu objawowym do złagodzenia bólu i gorączki związanych z zapaleniem pęcherza u dziecka. Leczenie objawowe zazwyczaj stosuje się w pierwszych dwóch dobach, zanim zacznie działać antybiotyk. Należy pamiętać, że leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a nawet niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) nie eliminują przyczyny zapalenie pęcherza u dzieci i nie powinny opóźniać konsultacji u lekarza i rozpoczęcia skutecznej terapii leczniczej.

Zapalenie pęcherza u dzieci — domowe sposoby

Przy leczeniu zapalenia pęcherza u dziecka warto wykorzystywać również domowe, naturalne sposoby łagodzenia dolegliwości. Należy pamiętać, że mogą one wspomagać leczenie farmakologiczne, ale nie mogą go zastępować.

Wśród domowych sposobów na zapalenie pęcherza u dzieci można wyróżnić:

• odpowiednią podaż płynów — dziecko powinno pić więcej niż zwykle,
• ciepłe okłady — przykładanie termofora do dolnej części brzucha może pomóc złagodzić ból i dyskomfort,
• jedzenie owoców i picie soków zawierających duże ilości witaminy C (żurawina, czarna porzeczka, kiwi),
• częste korzystanie z toalety — należy zachęcać dziecko do regularnego oddawania moczu.

Ile trwa zapalenie pęcherza u dzieci?

Czas trwania zapalenia pęcherza u dzieci może być różny i zależy od wielu czynników, takich jak ogólny stan zdrowia dziecka, a także czas zdiagnozowania dziecka, rozpoczęcia leczenia, jak również indywidualnej reakcji organizmu na działanie substancji leczniczej. 

Objawy zapalenia pęcherza zmniejszają się zwykle w ciągu 1-2 dni od zastosowania antybiotyku. Cała kuracja, w zależności od wieku dziecka i wyboru substancji leczniczej trwa zazwyczaj od 3 do 7 dni. Należy pamiętać, że konieczne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza. Wcześniejsze przerwanie kuracji wiąże się z ryzykiem lekooporności i powikłań. 

Profilaktyka ZUM u dzieci – jak zapobiegać nawrotom zakażeń układu moczowego?

Profilaktyka zakażeń układu moczowego u dzieci jest bardzo istotnym elementem opieki zdrowotnej, szczególnie w przypadku pacjentów, którzy mają za sobą jakąkolwiek infekcję dróg moczowych. Nawroty dolegliwości zwiększają ryzyko poważniejszych problemów i powikłań, dlatego ważne jest, aby podjąć kroki w celu zapobiegania infekcjom.

Wśród najważniejszych elementów związanych z profilaktyką zapalenia pęcherza u dzieci wymienia się:

• prawidłową higienę — codzienne mycie oraz właściwy kierunek podcierania się (od przodu do tyłu — kluczowe znaczenie u dziewczynek),
• regularne oddawanie moczu — dziecko powinno być zachęcane do korzystania z toalety co najmniej co 2-3 godziny, aby nie dochodziło do zatrzymywania moczu w pęcherzu,
• odpowiednie nawodnienie — regularne picie wody rozcieńcza mocz, wpływa na częstotliwość mikcji i może pomóc w przepłukiwaniu układu moczowego,
• unikanie podrażnień — noszenie suchej bielizny (np. zmiana bielizny na plaży), ograniczenie dostania się zanieczyszczeń w okolicę cewki moczowej (np. piasku),
• regularne badania moczu — mogą pomóc w wykryciu utajonej infekcji,
• zdrowa dieta — dieta bogata w owoce, warzywa i substancje odżywcze wspomaga odporność organizmu.