Zapalenie pęcherza w ciąży i podczas karmienia piersią — przyczyny, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Zmiany hormonalne w trakcie ciąży i podczas karmienia piersią mają istotny wpływ na układ moczowy kobiety, co może prowadzić do zapalenia pęcherza.
• Zapalenie pęcherza w ciąży jest zwykle wynikiem zakażenia bakteryjnego. Ryzyko zachorowania w tym okresie jest wyższe z powodu zmian hormonalnych, osłabionej odporności organizmu, a także ucisku powiększającej się macicy na pęcherz. 
• Objawy zapalenia pęcherza w ciąży obejmują częste i bolesne parcie na mocz, kłujący ból pęcherza, nieprzyjemny zapach moczu, a czasami również stan podgorączkowy. W celu potwierdzenia diagnozy lekarz zleca rutynowe badanie ogólne moczu oraz posiew moczu.
• Leczenie zapalenia pęcherza w ciąży i podczas karmienia piersią może wymagać zastosowania antybiotyków, które są bezpieczne dla matki i dziecka. 

Zapalenie pęcherza w ciąży i w okresie karmienia piersią zdarza się stosunkowo często. W dużej mierze wynika to ze zmian hormonalnych wpływających na funkcjonowanie układu moczowego. Objawy są charakterystyczne dla dolegliwości i obejmują m.in. częste parcie na pęcherz oraz ból i pieczenie w trakcie oddawania moczu. Czy przy zakażeniach układu moczowego w ciąży i w okresie karmienia piersią możliwe jest stosowanie antybiotykoterapii? Dowiedz się, jak przebiega zapalenie pęcherza w ciąży i czy można mu zapobiegać.

Wpływ ciąży i karmienia piersią na układ moczowy

Ciąża i karmienie piersią powodują wiele zmian w organizmie kobiety. Wywierają wpływ na niemal wszystkie narządy i układy, w tym również na układ moczowy. Poddawany dodatkowemu obciążeniu staje się wrażliwy i bardziej podatny na infekcje, takie jak zapalenie cewki, pęcherza moczowego lub nerek.

W ciąży, pod wpływem zmian hormonalnych, obserwuje się zmniejszone napięcie mięśni moczowodów, zmiany w obrębie błony śluzowej pęcherza oraz mikroflory pochwy i jelit, co zwiększa ryzyko rozwoju zakażenia dróg moczowych. Dodatkowo rosnąca macica wywiera nacisk na pęcherz moczowy, co może doprowadzać do zastoju moczu i sprzyjać namnażaniu bakterii w pęcherzu. 

W czasie karmienia piersią, zwłaszcza w krótkim czasie po porodzie, zaburzenia hormonalne, osłabienie spowodowane znacznym wysiłkiem i krwotokiem, a także odwodnienie organizmu wpływają niekorzystnie na funkcjonowanie układu moczowego. Dodatkowo kobieta w okresie połogu musi stosować podkłady poporodowe, a znajdujące się na nich bakterie z łatwością mogą przedostać się w okolicę cewki i wywołać zakażenie układu moczowego. 

Zapalenie pęcherza w ciąży — przyczyny i czynniki ryzyka

Zapalenie pęcherza moczowego w ciąży to dość powszechne zjawisko, które wynika z szeregu zmian zachodzących w organizmie kobiety. Rozszerzanie się i osłabienie mięśni moczowodów, zmiany śluzówki układu moczowego i mikroflory narządów rozrodczych i jelit, nacisk rosnącej macicy na pęcherz moczowy, a także naturalne obniżenie odporności organizmu w czasie ciąży, stwarza dogodne warunki do namnażania się bakterii w cewce moczowej lub w pęcherzu.

Znaczący czynnikiem ryzyka występującym u wielu ciężarnych jest również cukrzyca ciążowa. Wysoki poziom cukru we krwi sprzyja namnażaniu się bakterii, a tym samym zwiększa ryzyko zakażenia układu moczowego, szczególnie zapalenia pęcherza.

U pacjentek, które w przeszłości przechodziły infekcje układu moczowego (szczególnie częste), w tym zapalenie pęcherza moczowego, prawdopodobieństwo powtórnego zakażenia jest wyższe, niż u tych, które. Dlatego niekiedy lekarz może zlecić wykonywanie dodatkowych badań moczu.

Zapalenie pęcherza w pierwszych dniach ciąży

Początek ciąży jest okresem intensywnych zmian hormonalnych i fizycznych. Wiele z nich wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie układu moczowego, przyczyniając się do rozwoju infekcji. 

Ponieważ zapalenie pęcherza moczowego objawia się częstym oddawaniem moczu i dyskomfortem w obrębie podbrzusza, może zostać pomylone z symptomami pojawiającymi się w pierwszym trymestrze ciąży. Dlatego tak istotne jest przeprowadzanie rutynowego badania ogólnego moczu u ciężarnych, które może wykryć obecność drobnoustrojów na wczesnym etapie zakażenia.

Zapalenie pęcherza moczowego w ciąży wymaga leczenia na każdym etapie, ponieważ może doprowadzić do poważnych powikłań, np. odmiedniczkowego zapalenia nerek lub sepsy. Na początku ciąży stwarza dodatkowe zagrożenie, ponieważ rozwijający się stan zapalny pęcherza może doprowadzić do poronienia.

Zapalenie pęcherza w II i III trymestrze ciąży

Podwyższone ryzyko zapalenia pęcherza dotyczy całego okresu ciąży, ale ponieważ powiększająca się macica wywiera nacisk na pęcherz moczowy i może utrudniać całkowite opróżnianie pęcherza podczas oddawania moczu, uważa się, że prawdopodobieństwo zakażeń układu moczowego w II i III trymestrze ciąży jest wyższe.

Zapalenie pęcherza w ostatnich tygodniach ciąży wymaga podjęcia szybkiego leczenia, ponieważ wiąże się z ryzykiem przedwczesnego porodu oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka.

Zapalenie pęcherza w ciąży i w czasie porodu — ryzyko dla dziecka

Nieleczone zapalenie pęcherza w ciąży wiąże się z ryzykiem powikłań dla matki i rozwijającego się płodu. Dolegliwość może przyczyniać się do przedwczesnego porodu, a więc wiąże się z zagrożeniem wcześniactwa i niskiej masy urodzeniowej dziecka. 

Noworodki urodzone przedwcześnie często doświadczają trudności z oddychaniem, krążeniem oraz są bardziej narażone na ryzyko różnorodnych infekcji. Wcześniaki mogą doświadczać również innych, długoterminowych problemów zdrowotnych, takich jak trudności z uczeniem się lub problemy ze wzrokiem.

Objawy zapalenia pęcherza u kobiet w ciąży

Objawy zapalenia pęcherza moczowego u kobiet w ciąży nie różnią się od symptomów zakażenia pojawiającego się w innym okresie. Niestety w czasie ciąży na początkowym etapie infekcji, mogą być pomylone z normalnymi dolegliwościami ciążowymi. 

Wśród najczęstszych objawów zapalenia pęcherza w ciąży wyróżnia się:

• częste oddawanie moczu (typowy objaw dla tego okresu),
• pieczenie i ból podczas oddawania moczu, 
• ból podbrzusza i/lub dolnej części pleców,
• bolesne parcie na pęcherz (szczególnie dokuczliwe w okresie ciąży ze względu na ucisk powiększonej macicy, a później również ruchy dziecka),
• zmieniony zapach i wygląd moczu,
• stan podgorączkowy, 
• osłabienie, 
• biegunka.

Ze względu na ryzyko, nie należy bagatelizować żadnych niepokojących objawów występujących w okresie ciąży.

Diagnostyka zapalenia pęcherza w ciąży

Diagnostyka zapalenia pęcherza w ciąży opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym, a przede wszystkim badaniach laboratoryjnych, takich jak badanie ogólne moczu i posiew moczu. 

U kobiet ciężarnych rutynowo przeprowadza się ogólne badania moczu mogące wykryć nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania układu moczowego (bezobjawowy bakteriomocz stwierdza się nawet u 10% ciężarnych). Jeśli w badanym moczu stwierdza się obecność leukocytów, białka i bakterii, lekarz może zdiagnozować zapalenie pęcherza moczowego. 

Lekarz może zlecić dodatkowo wykonanie posiewu moczu, aby zidentyfikować bakterie powodujące infekcję. Zazwyczaj posiew z antybiogramem wykonuje się w przypadku braku poprawy po zastosowanym leczeniu przeciwbakteryjnym.

Dodatkowo, jeśli u kobiet w ciąży stwierdza się zakażenie układu moczowego, wykonuje się również badanie morfologiczne, stężenie kreatyniny i elektrolitów.

W przypadku problemów diagnostycznych lekarz może zlecić również badanie USG układu moczowego, które pozwala ocenić strukturę nerek, moczowodów i pęcherza moczowego, a także wykryć ewentualne kamienie nerkowe czy inne nieprawidłowości, które mogą doprowadzić do częstych infekcji.

Co na zapalenie pęcherza w ciąży — możliwości leczenia

Leczenie zapalenia pęcherza moczowego w ciąży powinno być indywidualnie dopasowane do każdej kobiety, z uwzględnieniem jej stanu zdrowia, etapu ciąży oraz rodzaju bakterii (zwykle E.coli) powodującej infekcję. Leczenia wymaga nie tylko ostre zapalenie pęcherza w ciąży, ale również bakteriomocz bezobjawowy.

Lekarz dobiera antybiotyki bezpieczne dla kobiet w ciąży. Leczenie trwa zazwyczaj 7 dni. Specjalista może zdecydować o konieczności przedłużenia kuracji.

W przypadku dokuczliwych dolegliwości ciężarna w porozumieniu z lekarzem może zastosować również leczenie objawowe. W przypadku bólu i gorączki zalecany jest paracetamol.

Należy zadbać o odpowiednie nawadnianie organizmu. Przyjmowanie zwiększonej ilości płynów, wywołujące częstsze oddawanie moczu, sprzyja wypłukiwaniu bakterii z dróg moczowych.

Kobiety ciężarne nie powinny przyjmować preparatów ziołowych bez porozumienia z lekarzem. Natomiast picie soku lub herbaty z żurawiny oraz wody z dodatkiem soku z cytryny i imbiru bezpiecznie wspiera funkcjonowanie układu moczowego w ciąży i odporność organizmu.

Jak zapobiegać zapaleniu pęcherza w ciąży?

Zapobieganie zapaleniu pęcherza w ciąży jest kluczowym elementem utrzymania zdrowia przyszłej matki. Aby zminimalizować ryzyko zapalenia pęcherza moczowego w ciąży, wystarczy zastosować kilka prostych zasad. 

Przede wszystkim ważne jest spożywanie odpowiedniej ilości płynów i regularne oddawanie moczu oraz przestrzeganie zasad higieny (podcieranie się od przodu do tyłu, regularne mycie okolic intymnych, noszenie bawełnianej, suchej bielizny, unikanie ubrań uciskających krocze). 

W przypadku kobiet z tendencją do zakażenia układu moczowego (nawracające infekcje w przeszłości), często zalecane jest powstrzymanie się od stosunków płciowych w okresie ciąży, mogących wpływać na dostanie się bakterii do cewki moczowej. 

W czasie ciąży kobieta powinna regularnie odwiedzać lekarza ginekologa oraz wykonywać zlecane przez niego badania, a w przypadku jakichkolwiek objawów zapalenia pęcherza, takich jak częstsze oddawanie moczu, bolesne parcie na pęcherz lub kłujący ból podczas oddawania moczu, powinna natychmiast zgłosić się na wizytę do lekarza prowadzącego lub internisty. 

Zapalenie pęcherza a karmienie piersią

Ryzyko zapalenia pęcherza nie spada wraz z urodzeniem dziecka, ponieważ kobieta potrzebuje wielu tygodni, aby dojść do równowagi hormonalnej i zregenerować się po ciąży i porodzie. Dlatego kobiety karmiące piersią, szczególnie w czasie połogu, również narażone są na zapalenie dróg moczowych. 

Ze względu na produkcję mleka kobiety karmiące często doprowadzają do odwodnienia organizmu, które wpływa na funkcjonowanie układu moczowego i obniżoną częstotliwość mikcji, co w przypadku dostania się bakterii do pęcherza, znacząco zwiększa ryzyko rozwoju infekcji. Dlatego ważne jest, aby kobiety karmiące dbały o odpowiednią podaż płynów, biorąc pod uwagę zwiększone zapotrzebowanie organizmu.

Zapalenie pęcherza przy karmieniu piersią nie stwarza żadnego zagrożenia dla dziecka, ale ze względu na ryzyko powikłań u matki (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek), które mogą wiązać się z koniecznością hospitalizacji i długotrwałego rozstania z dzieckiem, w przypadku zauważenia podejrzanych objawów, należy pilnie skonsultować się z lekarzem.

Przyczyny zapalenia pęcherza w połogu

W połogu, podobnie jak w ciąży, zakażenie układu moczowego może wynikać z szeregu zmian hormonalnych i osłabienia organizmu. Czynnikami sprzyjającymi infekcjom w tym okresie jest zmęczenie i duża utrata krwi w czasie porodu oraz trudności z utrzymaniem higieny w okolicy cewki moczowej po porodzie. Dodatkowo utrzymujące się zmniejszone napięcie mięśni moczowodów może wpływać na niepełne opróżnianie pęcherza, co sprzyja namnażaniu bakterii w pęcherzu. Na zakażenie układu moczowego w połogu narażone są szczególnie te kobiety, które wymagały założenia cewnika (np. do cesarskiego cięcia). 

Co na zapalenie pęcherza przy karmieniu piersią?

Leczenie zapalenia pęcherza w czasie karmienia piersią wymaga zastosowania leków niestanowiących zagrożenia dla karmionego dziecka. Wykorzystywane antybiotyki nie powinny przenikać do mleka matki lub mogą przenikać w ilości nieistotnej klinicznie. Zazwyczaj zalecane są cefalosporyny (np. Cetix, Zinnat) lub amoksycylina z kwasem klawulanowym (np. Augumentin, Amoksiklav), w rzadkich przypadkach (tylko, jeśli lekarz uzna, że korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla dziecka) trimetoprim z sulfametoksazolem (np. Biseptol, Bactrim)

Do czasu ustąpienia dokuczliwych dolegliwości możliwe jest również zastosowanie leczenia objawowego. Za najbezpieczniejszy lek uważany jest paracetamol. 

W przypadku silniejszych dolegliwości dopuszczalne jest również zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych zawierających ibuprofen lub diklofenak (niezalecane ostatnich tygodniach ciąży).

Niezwykle istotną rolę w leczeniu zapalenia pęcherza moczowego przy karmieniu piersią jest odpowiednie nawadnianie organizmu oraz odpoczynek, wspierający proces leczenia.