Łysienie – objawy, przyczyny, rodzaje

Najważniejsze informacje:

• Łysienie (łac. alopecia) jest nadmierną utratą włosów z głowy (lub innych części ciała), która może być przejściowa lub trwała.
• Objawy łysienia mogą obejmować przerzedzenie włosów, widoczne miejsca bez włosów i zmienioną strukturę włosów, które stają się cienkie i łamliwe.
• Przyczyny łysienia są zróżnicowane – najczęstsze z nich to czynniki genetyczne, zmiany hormonalne, przewlekły stres, niedobory żywieniowe i choroby autoimmunologiczne i ogólnoustrojowe.
• Istnieje wiele rodzajów łysienia, w tym androgenowe, plackowate, telogenowe, anagenowe i bliznowaciejące, z różnymi mechanizmami rozwoju i skutkami dla zdrowia włosów.

Łysienie jest problemem zdrowotnym, który dotyka wiele osób na całym świecie (zarówno kobiety, jak i mężczyzn) i może znacząco wpłynąć na ich jakość życia. Choć utrata włosów często pojawia się wraz z wiekiemmoże również być niezależna od niego i wynikać z różnych schorzeń. Omawiamy szczegółowo, czym jest łysienie i jak często występuje, jakie są objawy łysienia i co powinno wzbudzić nasz niepokój, a także jakie są przyczyny i typy łysienia. 

Nadmierne wypadanie włosów – czym jest łysienie? 

Łysienie, określane również jako alopecja (od łac. alopecia) charakteryzuje się nadmierną utratą włosów z głowy (lub innych obszarów ciała). 

Codziennie człowiek traci średnio od 50 do 100 włosów, co jest częścią naturalnego cyklu wzrostu, spoczynku i wypadania włosów. Jednak, gdy utrata włosów przekracza normę lub postępuje bardzo szybko, może być związana z łysieniem.

Łysienie może objawiać się na różne sposoby. W najłagodniejszych przypadkach prowadzi do przerzedzenia włosów, co może być zauważalne jako cieńsza i mniej gęsta fryzura. W bardziej zaawansowanych sytuacjach, może prowadzić do całkowitego zaniku włosów w określonych obszarach. 

Objawy łysienia – kiedy mamy do czynienia z nadmierną utratą włosów?

Łysienie jest problemem zdrowotnym o dużym zasięgu, który dotyka wiele osób na całym świecie. Oznaki łysienia mogą się znacznie różnić w zależności od jego typu i przyczyny. 

Typowe objawy łysienia obejmują:

• wypadanie włosów – jest to jeden z najbardziej oczywistych symptomów łysienia. Może przybierać formę ogólnego przerzedzenia włosów na całej powierzchni głowy – włosy stają się mniej gęstej. Wypadanie może też występować miejscowo, co prowadzi do pojawienia wyraźnych obszarów zaniku włosów;
• zmianę struktury włosów – włosy mogą stracić swoją pierwotną grubość, stając się cieńsze i bardziej łamliwe. Takie włosy są bardziej podatne na uszkodzenia mechaniczne, co może pogłębiać problem z ich utratą;
• widoczną skórę głowy – w bardziej zaawansowanych przypadkach łysienia, zwłaszcza gdy utrata włosów jest znaczna, skóra głowy może stać się widoczna przez rzadką warstwę włosów. Taki stan jest źródłem estetycznego dyskomfortu dla osoby dotkniętej łysieniem.

Utrata włosów ponad normę. Kiedy łysienie powinno niepokoić?

Naturalne wypadanie włosów jest zjawiskiem powszechnym i zwykle nie wymaga interwencji medycznej. Codzienna utrata do kilkudziesięciu włosów jest normalnym elementem cyklu życia włosów. Jednak pewne symptomy mogą wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne, które wymagają konsultacji z lekarzem. 

Nagłe i intensywne wypadanie włosów

Jeśli utrata włosów następuje w krótkim czasie i w nadmiernych ilościach, może to być sygnałem poważniejszych schorzeń. Niespodziewane wypadanie włosów, które znacznie wykracza poza normę, może sugerować zaburzenia hormonalne lub infekcje, które wymagają dokładnej diagnostyki i leczenia.

Wypadanie włosów (łysienie) w nietypowych lokalizacjach

Kiedy utrata włosów koncentruje się w określonych miejscach lub tworzy charakterystyczne wzory, takie jak okrągłe łyse plamy, warto skonsultować się z dermatologiem lub trychologiem. Specyficzna lokalizacja wypadania włosów może wskazywać na konkretne formy tej dolegliwości, takie jak łysienie plackowate.

Towarzyszące objawy

Utracie włosów mogą towarzyszyć inne niepokojące objawy, takie jak swędzenie, pieczenie, ból skóry głowy czy zmiany skórne. Te dodatkowe symptomy mogą sugerować infekcje skóry, reakcje alergiczne i stany zapalne, które wymagają dokładnej oceny przez specjalistę. 

Niepokój budzić powinny również objawy ogólne, takie jak: osłabienie, nadmierna senność, stan podgorączkowy lub gorączka, bóle brzucha i nudności oraz biegunka lub częste zaparcia.

Jeśli takie objawy występują razem z wypadaniem włosów, konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki w celu ustalenia ich przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Wczesna diagnoza i interwencja mogą pomóc w skutecznym kontrolowaniu problemu i zapobieganiu dalszej utracie włosów.

Przyczyny łysienia

Łysienie może mieć wiele różnych przyczyn, które mogą obejmować zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. 

Uwarunkowania genetyczne

Najczęstszą przyczyną łysienia jest czynniki genetyczne, które predysponują do utraty włosów. U mężczyzn to schorzenie mające podłoże genetyczne często prowadzi do tzw. łysienia typu męskiego, które objawia się w formie cofającej się linii włosów na czole oraz przerzedzeniem włosów na szczycie głowy. 

U kobiet obserwuje się równomierne przerzedzenie włosów na całej głowie. Czynnikiem wywołującym łysienie są w tym przypadku hormony androgenowe, takie jak testosteron, które wpływają na mieszki włosowe, skracając cykl wzrostu włosów i prowadząc do ich stopniowej utraty.

Zmiany hormonalne

Wahania hormonalne mogą znacząco wpływać na kondycję włosów. Przykładem są zmiany związane z ciążą, kiedy to zaburzony poziom hormonów w organizmie kobiety może prowadzić do okresowego przerzedzenia włosów – zwykle w pierwszym trymestrze. Jednocześnie, u części kobiet włosy są gęstsze w ciąży, ponieważ podwyższony poziom estrogenów przedłuża fazę wzrostu włosów, co zmniejsza ich wypadanie. Po porodzie, wraz ze spadkiem poziomu estrogenów i wzrostem poziomu prolaktyny, , wiele kobiet doświadcza intensywnego wypadania włosów. 

Podobne zmiany hormonalne występują podczas menopauzy, kiedy spada poziom estrogenów, co może przyczynić się do przerzedzenia włosów. Choroby tarczycy, zarówno nadczynność, jak i niedoczynność, również mogą prowadzić do łysienia. Hormonalne środki antykoncepcyjne, które wpływają na poziom hormonów w organizmie, mogą czasami powodować zmiany w strukturze włosów i ich utratę.

Choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne mogą prowadzić do specyficznych form łysienia. Przykładem jest łysienie plackowate, w którym układ odpornościowy błędnie atakuje mieszki włosowe, prowadząc do wystąpienia okrągłych, gładkich plam na głowie, gdzie brak jest włosów. Jest to przewlekłe schorzenie, które może wpływać na pojedyncze obszary lub rozprzestrzeniać się na większe obszary skóry głowy lub ciała. W niektórych przypadkach łysienie plackowate może być również związane z innymi zaburzeniami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń, choroba Hashimoto czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Stres

Stres wpływa na zaburzenia krążenia obwodowego, co może prowadzić do niedostatecznego ukrwienia mieszków włosowych. Dodatkowo, stres wywołuje reakcje zapalne w mieszku włosowym, które mogą skracać fazę wzrostu włosów i przyczyniać się do ich wypadania. Łysienie wywołane stresem często jest odwracalne, a wzrost włosów zwykle normalizuje się po ustąpieniu jego przyczyny.

Infekcje i choroby skóry

Infekcje grzybicze, takie jak grzybica skóry głowy, mogą prowadzić do miejscowego wypadania włosów. Infekcja ta powoduje stan zapalny i uszkodzenie mieszków włosowych, co może skutkować utratą włosów. 

Choroby skóry, w tym łuszczyca, grzybica skóry głowy, toczeń rumieniowaty układowy, dermatofitoza i zespół Stevensa-Johnsona mogą również wpływać na zdrowie włosów. Łuszczyca skóry głowy prowadzi do powstawania łuskowatych, czerwonych plam, które mogą uszkadzać mieszki włosowe i prowadzić do ich nadmiernego wypadania.

Niewłaściwa dieta

Dieta uboga w niezbędne składniki odżywcze może przyczyniać się do utraty włosów.Brak witamin, w tym witaminy D, mikroelementów, takich jak biotyna, żelazo i cynk oraz makroelementów, zwłaszcza białka i kwasów tłuszczowych omega-3, może prowadzić do wypadania włosów. Niedobory te mogą zakłócać prawidłowy cykl wzrostu włosów i osłabiać ich strukturę.

Niedobór witaminy D może zaburzać cykl wzrostu włosów, a brak biotyny może prowadzić do ich osłabienia i wypadania. Żelazo jest kluczowym składnikiem w produkcji hemoglobiny, która dostarcza tlen do mieszków włosowych. 

Białko jest niezbędne dla budowy i wzrostu włosów – dostarcza niezbędnych aminokwasów do tworzenia keratyny. Natomiast kwasy tłuszczowe omega-3 wspierają zdrową kondycję skóry głowy i zmniejszają stan zapalny. 

Leki

Skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków może być nadmierne wypadanie włosów. Na przykład, cytostatyki stosowane w leczeniu nowotworów wpływają na komórki mieszków włosowych, powodując ich osłabienie. Leki przeciwdepresyjne, leki na nadciśnienie (np. beta-blokery) oraz leki hormonalne również mogą prowadzić do łysienia. Wywierają one wpływ na równowagę hormonalną, powodują zmniejszenie przepływu krwi do mieszków włosowych i zakłócają cykl wzrostu włosów. Wypadanie włosów wywołane przez leki zazwyczaj ustępuje po zakończeniu leczenia lub zmianie preparatu.

Czynniki mechaniczne

Ciasne fryzury, takie jak kucyki czy warkocze, uszkadzają mieszki włosowe i mogą powodować wypadanie włosów wskutek napięcia mechanicznego. Częste używanie narzędzi do stylizacji, takich jak prostownice czy lokówki, a także intensywne czesanie i suszenie włosów mogą osłabiać ich strukturę i prowadzić do łamliwości. 

Rodzaje łysienia – jakie typy łysienia możemy wyróżnić?

Łysienie może występować w różnych formach, z których każda ma swoje charakterystyczne cechy. 

Łysienie androgenowe

Jest to najczęstszy typ łysienia, silnie powiązany z genetyką i działaniem hormonów. U mężczyzn objawia się zwykle jako łysienie typu męskiego, które przejawia się w postaci cofającej się linii włosów na czole oraz przerzedzeniem włosów na szczycie głowy. W miarę postępu choroby może prowadzić do znacznego odsłonięcia skóry głowy. 

U kobiet, łysienie androgenowe objawia się równomiernym przerzedzeniem włosów, szczególnie w centralnej części głowy. U kobiet z łysieniem androgenowym rzadziej dochodzi do całkowitej utraty włosów. Główne czynniki powodujące ten typ łysienia to działanie hormonów androgenowych, takich jak testosteron i jego pochodne, które wpływają na skrócenie cyklu wzrostu włosów i zmniejszenie ich gęstości.

Łysienie androgenowe to najczęstsza forma łysienia, która wpływa na znaczną część populacji. Szacuje się, że około 50% mężczyzn w wieku powyżej 50 lat doświadcza tego typu łysienia. 

Łysienie plackowate

Jest to rodzaj łysienia o podłożu autoimmunologicznym, w której układ odpornościowy błędnie atakuje komórki własnego organizmu, w tym wypadku mieszki włosowe. W przypadku łysienia plackowatego typowe jest występowanie okrągłych, gładkich plam na skórze głowy (oraz innych częściach ciała), w których włosy całkowicie zanikają. Te plamy mogą występować w różnych rozmiarach i liczbie (która może zmieniać się w czasie). Łysienie plackowate może prowadzić do pełnej utraty włosów na całym ciele (łysienie całkowite). 

Łysienie telogenowe

Ten typ łysienia jest wynikiem nagłego stresu, poważnych zmian hormonalnych, takich jak te związane z ciążą, porodem czy chorobami. W przypadku łysienia telogenowego, włosy przechodzą z fazy wzrostu (anagen) do fazy spoczynku (telogen), a następnie wypadają. Po wyeliminowaniu przyczyny tego rodzaju łysienia, włosy zwykle odrastają po kilku miesiącach.

Łysienie anagenowe

Ta postać łysienia jest bezpośrednio związana z wpływem na fazę wzrostu włosów (anagen). Jest najczęściej skutkiem terapii chemioterapeutycznych, które wpływają na szybko dzielące się komórki mieszków włosowych, prowadząc do ich osłabienia i wypadania. Łysienie anagenowe może być również spowodowane przez inne agresywne terapie, takie jak radioterapia lub stosowanie niektórych leków. Włosy mogą wypadać w dużych ilościach, ale zazwyczaj proces ten jest tymczasowy. Po zakończeniu terapii i odzyskaniu zdrowia, włosy zazwyczaj zaczynają odrastać po kilku miesiącach. 

Łysienie bliznowaciejące

Jest to rzadki i ciężki typ łysienia, w którym dochodzi do trwałego uszkodzenia mieszków włosowych, które są zastępowane tkanką bliznowatą. Proces ten prowadzi do nieodwracalnej utraty włosów w dotkniętych obszarach. Łysienie bliznowaciejące może wynikać z choroby zakaźnej, takiej jak toczeń rumieniowaty i grzybica skóry głowy. Do rozwoju choroby przyczyniać mogą się też choroba Dariera, pęcherzowe oddzielanie naskórka, wrodzony niedorozwój skóry i ogniskowy niedorozwój chrząstek, które mają podłoże genetyczne i występują często z innymi wadami rozwojowymi. Ten typ łysienia może również wystąpić na skutek ciężkiego urazu mechanicznego głowy.

Inne typy łysienia – pozostałe postacie nadmiernej utraty włosów

Łysienie poporodowe

Łysienie poporodowe jest wynikiem gwałtownych zmian poziomu hormonów, które zachodzą w organizmie kobiety po porodzie. Zazwyczaj zaczyna się od trzeciego do szóstego miesiąca po narodzinach dziecka. Ten proces jest całkowicie naturalny, ponieważ włosy, które normalnie powinny wypaść w trakcie ciąży, wypadają po narodzinach dziecka. Podczas ciąży wysokie poziomy estrogenów wpływały na włosy, spowalniając ich naturalny cykl wypadania.

Łysienie łojotokowe

Łysienie łojotokowe występuje w wyniku nadmiernego wydzielania sebum przez gruczoły łojowe. Objawia się przerzedzeniem włosów i nadmiernym łojotokiem, który prowadzi do tłustych, swędzących plam na skórze głowy. 

Łysienie kiłowe

Łysienie kiłowe jest formą łysienia, która występuje w wyniku kiły, choroby przenoszonej drogą płciową. Może wystąpić jako jeden z objawów późnych stadiów kiły, kiedy to dochodzi do uszkodzenia tkanek i zmian skórnych, w tym utraty włosów. Kiła może prowadzić do powstania owrzodzeń i blizn na skórze głowy, co powoduje miejscową utratę włosów. 

Łysienie polekowe

Łysienie polekowe jest efektem ubocznym stosowania niektórych leków, które mogą prowadzić do wypadania włosów. Najczęściej obserwuje się je w przypadku chemioterapii, leczenia hormonami czy stosowania niektórych leków przeciwdepresyjnych i antykoncepcyjnych. Włosy zaczynają wypadać zazwyczaj kilka tygodni po rozpoczęciu terapii i mogą odrastać po zakończeniu leczenia lub zmianie stosowanych leków. 

Łysienie trakcyjne

Łysienie trakcyjne jest rodzajem wypadania włosów spowodowanym długotrwałym napięciem i ciągnięciem włosów. Najczęściej występuje u osób, które noszą ciasne fryzury, takie jak warkocze, kucyki lub koczki, które wywierają stały nacisk na mieszki włosowe. Przewlekłe napięcie powoduje osłabienie i uszkodzenie mieszków włosowych, co prowadzi do wypadania i przerzedzenia włosów. 

Przyczyny i rodzaje łysienia u kobiet

Łysienie u kobiet może być spowodowane różnorodnymi, często złożonymi czynnikami. Najczęstsze jest to łysienie androgenowe, wynikające z działania hormonów androgenowych, takich jak testosteron, które prowadzą do stopniowego osłabienia i miniaturyzacji mieszków włosowych. Zmiany hormonalne związane z ciążą, menopauzą, a także stosowaniem hormonalnych środków antykoncepcyjnych również mogą przyczyniać się do przerzedzenia włosów.

Stres, niedobory żywieniowe, schorzenia autoimmunologiczne i niedoczynność tarczycy też mogą wpływać na utratę włosów. 

Przyczyny i rodzaje łysienia u mężczyzn

Najczęstszą przyczyną i rodzajem łysienia u mężczyzn jest łysienie androgenowe, znane także jako łysienie typu męskiego, które jest efektem działania hormonów androgenowych (testosteronu) na mieszki włosowe, co prowadzi do ich stopniowej miniaturyzacji i osłabienia. 

Inne możliwe przyczyny to łysienie plackowate, które wynika z zaburzeń autoimmunologicznych, a także łysienie telogenowe, które może być skutkiem dużego stresu lub nagłych zmian zdrowotnych. Rzadziej spotykane jest łysienie anagenowe, które może wystąpić w wyniku terapii chemioterapeutycznej lub stosowania niektórych leków. 

Etapy łysienia – jak przebiega proces utraty włosów?

Łysienie zazwyczaj postępuje w kilku fazach, które mogą się różnić w zależności od jego rodzaju i przyczyny. 

W przypadku łysienia androgenowego, proces zazwyczaj rozpoczyna się od delikatnego przerzedzenia włosów w rejonie czoła u mężczyzn i na czubku głowy u kobiet, co stopniowo prowadzi do coraz większych obszarów bez włosów. We wczesnej fazie włosy stają się cienkie i słabe.

W łysieniu plackowatym utrata włosów często zaczyna się od pojedynczych, okrągłych plam, które mogą się powiększać lub zlewać z innymi miejscami bez włosów. W łysieniu telogenowym włosy wchodzą w fazę spoczynku, co prowadzi do ich zwiększonego wypadania, które można zahamować poprzez wykluczenie przyczyny nadmiernej utraty włosów. 

Możliwe jest zaostrzenie objawów, w efekcie czego obszar łysienia powiększa się, tworząc coraz bardziej widoczną łysinę na głowie. W zaawansowanej fazie może dojść do całkowitej utraty włosów.

Przebieg łysienia może być nagły lub utajony, a zmiany wywołane nadmierną utratą włosów odwracalnie lub nie (zależnie od stopnia uszkodzenia mieszka włosowego odrost włosów może nie nastąpić).