Nadmierne wypadanie włosów – przyczyny, badania, jakie choroby powodują utratę włosów

Najważniejsze informacje:

• Wypadanie włosów to zjawisko naturalne, które jest występuje w procesie wzrostu włosów. Problem występuje wtedy, gdy zmagamy się z nadmierną utratą włosów.
• Przyczyny nadmiernego wypadania włosów mogą być różne i obejmować m.in. zaburzenia hormonalne, mikropodrażnienia skóry głowy, niedobory składników odżywczych, leki, czynniki fizyczne oraz błędy w pielęgnacji włosów.
• W niektórych przypadkach wypadające włosy mogą mieć związek z chorobami, takimi jak toczeń, cukrzyca, anemia, niedoczynność i nadczynność tarczycy, dur brzuszny, odra lub gruźlica, a także wymagać specjalistycznego leczenia.

Problem wypadania włosów dotyka wielu osób na całym świecie, niezależnie od wieku czy płci. Zjawisko to może mieć różnorodne przyczyny i zróżnicowany przebieg, dlatego ważne jest, aby zadbać o odpowiednią diagnozę kondycji włosów i skóry głowy, a także wdrożenie prawidłowego leczenia. Dowiedz się, co dlaczego włosy wypadają i jak sobie z tym poradzić.

Budowa włosa – najważniejsze informacje

Włos składa się z dwóch części, takich jak:

• korzeń włosa – część włosa znajdująca się pod powierzchnią skóry. Analizując przekrój korzenia, można zaobserwować 3 warstwy, takie jak (licząc od wewnątrz) rdzeń, warstwa korowa i osłonka. W dolnej części korzenia znajduje się opuszka włosa, która zawiera macierz oraz brodawkę włosa. To właśnie w macierzy zlokalizowane są melanocyty, odpowiedzialne za produkcję pigmentu, który decyduje o kolorze włosów. Brodawka włosa składa się z komórek tkanki łącznej, w tym przede wszystkim fibroblastów. Komórki te są integralnie połączone z macierzą włosa. Uszkodzenie brodawki włosa prowadzi do nieodwracalnej utraty włosa, co podkreśla jej znaczenie dla zachowania zdrowego cyklu wzrostu włosów;
• łodyga włosa – obserwowana na powierzchni skóry głowy. Łodyga powstaje w wyniku procesu rogowacenia komórek znajdujących się w macierzy włosa. Składa się z trzech części (licząc od wewnątrz): rdzenia, kory i osłonki.

Korzeń włosa znajduje się w mieszku włosowym i jest zakończony opuszką, czyli cebulką włosa.

Wzrost włosów – najważniejsze etapy

Wzrost włosów jest uzależniony od oddziaływania brodawki i macierzy włosa, a także od takich kwestii jak czynniki genetyczne i zaburzenia gospodarki hormonalnej (głównie poziom androgenów, które hamują wzrost włosów u osób predysponowanych na zjawisko wypadania włosów). Wzrost włosa przebiega przez trzy kluczowe fazy, które tworzą cykl życia każdego włosa:

1. faza anagenowa (wzrostu) – najdłuższa faza cyklu wzrostu włosa, trwająca od kilku miesięcy do kilku lat. W tym okresie włosy aktywnie rosną z mieszków włosowych, a komórki w cebulce włosowej dzielą się szybko, co prowadzi do wydłużania się łodygi włosa;
2. faza katagenowa (przejściowa) – krótka faza trwa od kilku dni do kilku tygodni i jest przejściowym okresem, w którym wzrost włosa zatrzymuje się. Mieszek włosowy kurczy się i oddziela od naczynia krwionośnego, co oznacza, że komórki nie dzielą się już, a włos przygotowuje się do wypadnięcia;
3. faza telogenowa (spoczynku) – faza ta trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. W tym czasie włos nie rośnie i jest w spoczynku. Po zakończeniu fazy telogenowej włos naturalnie wypada, a na jego miejscu zaczyna rosnąć nowy włos, rozpoczynając cykl wzrostu od nowa.

Ile dziennie wypada włosów? 

Codzienne wypadanie włosów jest więc naturalnym procesem, stanowiącym część cyklu wzrostu włosów. Przeciętnie u zdrowego dorosłego człowieka dzienne wypadanie włosów w granicach 50 do 100 włosów jest uważane za normalne.

Przyczyny wypadania włosów

Czynniki, które mogą powodować wypadanie włosów to m.in.:

• czynniki genetyczne – geny, które dziedziczymy po naszych rodzicach, mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie mieszków włosowych oraz proces tworzenia się włosów;
• zaburzenia hormonalne – często obserwowane w trakcie ciąży, po porodzie, w czasie menopauzy, a także w przypadku takich schorzeń jak zespół policystycznych jajników, hiperandrogenizm czy prolaktynemia;
• choroby tarczycy – nadmierne wypadanie włosów może być objawem niedoczynności tarczycy, a także jej nadczynności oraz choroby Hashimoto;
• stres – zarówno ostry, jak i przewlekły stres wpływa niekorzystnie na kondycję włosów;
• choroby autoimmunologiczne – schorzenia takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy czy choroba Gravesa-Basedowa mogą mieć negatywny wpływ na stan włosów;
• niedobory składników odżywczych – dieta, w której znajdują się zbyt małe ilości żelaza, cynku, witaminy B12 oraz biotyny, może przyczyniać się do problemu wypadania włosów;
• leki – leki przeciwnowotworowe, immunosupresyjne, przeciwdepresyjne, a także leki przeciwzakrzepowe, betablokery, retinoidy oraz te obniżające poziom lipidów, mogą mieć uboczne działanie prowadzące do osłabienia cebulek włosów, a w efekcie również do łysienia;
• zatrucie toksynami czy metalami ciężkimi – najczęściej dotyczy to takich metali jak rtęć, ołów czy tal. Chociaż zatrucia talem są obecnie rzadkością, mogą one wystąpić na skutek przypadkowego spożycia skażonych pestycydami produktów spożywczych lub proszków owadobójczych;
• urazy głowy – mogą okazać się przyczyną tymczasowego wypadania włosów u kobiet i mężczyzn;
• infekcja COVID-19 – również może przyczyniać się do problemów z włosami.
• czynniki mechaniczne – częste związywanie włosów, noszenie ciasnych fryzur, nadmierne szczotkowanie czy używanie prostownic, mogą prowadzić do nadmiernego wypadania włosów;
• nieodpowiednia pielęgnacja włosów – używanie agresywnych kosmetyków, zbyt częste mycie czy nadmierne stylizowanie, może osłabiać włosy, prowadząc do ich wypadania;
• promieniowanie słoneczne – promienie UV uszkadzają keratynę i strukturę włosów, powodując ich przesuszenie, łamliwość i wypadanie. 

Jakie choroby powodują wypadanie włosów?

Wypadanie włosów może być spowodowane różnymi chorobami, stanami zapalnymi i innymi problemami zdrowotnymi.

Łojotokowe zapalenie skóry głowy

Łojotokowe zapalenie skóry głowy to przewlekła choroba zapalna, która wpływa na skórę głowy i prowadzi do nadmiernego wydzielania sebum oraz łuszczenia się skóry. Charakteryzuje się czerwonymi, swędzącymi plamami oraz żółtawymi, tłustymi łuskami, które mogą osadzać się na włosach i skórze głowy. W wyniku tego stanu zapalnego i nadmiernego łojotoku mieszki włosowe mogą zostać podrażnione, co prowadzi do osłabienia włosów i ich wypadania.

Grzybica skóry głowy

Choroby owłosionej skóry głowy mogą prowadzić do nadmiernego wypadania włosów i znacząco wpłynąć na ich zdrowie oraz wygląd. Oprócz wspomnianych wcześniej przypadłości, takich jak łojotokowe zapalenie skóry głowy i łysienie plackowate, istotną rolę odgrywa tu także grzybica skóry głowy. Choroba ta prowadzi do powstawania czerwonych, swędzących plam i owrzodzeń na skórze głowy. W wyniku tej choroby włosy stają się kruche i łatwo łamią się, co prowadzi do ich wypadanie.

Choroby tarczycy

Zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy zaburzają równowagę hormonalną organizmu, co może prowadzić do problemów z włosami. W przypadku niedoczynności tarczycy niedobór hormonów tarczycy spowalnia procesy metaboliczne, w tym cykl wzrostu włosów, co może prowadzić do ich osłabienia i wypadania. Włosy stają się suche, łamliwe i mogą przerzedzać się na całej głowie. Z kolei nadczynność tarczycy powoduje nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy, co przyspiesza cykl wzrostu włosów, ale również prowadzi do ich wypadania, ponieważ włosy mogą przechodzić zbyt szybko do fazy spoczynku i wypadać w nadmiarze.

Anemia z niedoboru żelaza

Niski poziom żelaza we krwi może prowadzić do osłabienia włosów i ich wypadania. Żelazo jest kluczowe dla produkcji czerwonych krwinek, które dostarczają tlen do mieszków włosowych.

Choroby autoimmunologiczne

W przypadku chorób autoimmunologicznych układ odpornościowy, który normalnie chroni organizm przed infekcjami, błędnie atakuje zdrowe komórki, w tym mieszki włosowe. Przykładem tego jest toczeń rumieniowaty układowy (SLE), w którym układ odpornościowy atakuje różne tkanki organizmu, w tym skórę. Wypadanie włosów w toczniu jest często związane z występowaniem zmian skórnych na skórze głowy, a także ogólnym osłabieniem mieszków włosowych. Inną chorobą autoimmunologiczną powodującą wypadanie włosów jest twardzina (skleroderma), w której dochodzi do twardnienia i pogrubienia skóry, co może zaburzać normalne funkcjonowanie mieszków włosowych. 

Łuszczyca skóry głowy

Choroba autoimmunologiczna, która powoduje powstawanie grubych, łuszczących się plam na skórze głowy. Może to prowadzić do uszkodzenia mieszków włosowych i wypadania włosów.

Cukrzyca

Choroba, która może wpływać na krążenie krwi i uszkadzać naczynia krwionośne, co może osłabiać mieszki włosowe i powodować ich wypadanie.

Zaburzenia odżywiania

Anoreksja, bulimia i inne zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do niedoborów składników odżywczych, co może osłabić włosy i powodować ich wypadanie.

Choroby przewlekłe

Choroby przewlekłe, takie jak choroby nerek, wątroby, cukrzyca czy nowotwory, mogą zakłócać normalne funkcjonowanie organizmu, co odbija się również na zdrowiu włosów. W przypadku przewlekłych chorób nerek, takich jak przewlekła niewydolność nerek, zmiany w metabolizmie i zaburzenia równowagi elektrolitowej mogą prowadzić do osłabienia włosów. Niedobór składników odżywczych oraz toksyny, które gromadzą się w organizmie z powodu niewydolności nerek, mogą powodować wypadanie włosów. Podobnie, choroby wątroby, takie jak marskość wątroby, mogą prowadzić do zaburzeń metabolicznych i hormonalnych, co również wpływa na kondycję włosów.

W przypadku nowotworów i ich leczenia, zwłaszcza chemioterapii, utrata włosów jest jednym z najczęstszych efektów ubocznych. Chemioterapia, choć skuteczna w walce z komórkami rakowymi, działa także na zdrowe komórki, w tym mieszki włosowe, co prowadzi do ich osłabienia i wypadania.

Badania na wypadanie włosów – diagnostyka

W przypadku problemu z nadmiernym wypadaniem włosów warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, dermatologiem, trychologiem lub endokrynologiem (zwłaszcza jeśli istnieje podejrzenie, że przyczyną może być nieprawidłowa praca tarczycy). Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad, który obejmie kwestie związane ze stanem zdrowia, przyjmowanymi lekami oraz dietą. Ponadto dokona oceny kondycji skóry głowy, przeprowadzi badanie trychologiczne i zleci wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych.

W celu ustalenia tego, co powoduje wypadanie włosów, kluczowe mogą okazać się następujące badania laboratoryjne:

• morfologia krwi;
• oznaczenie poziomu hormonów tarczycy, w tym TSH i fT4;
• stężenie hormonów androgenowych;
• stężenie hormonów wpływających na funkcjonowanie układu rozrodczego;
• badanie mikrobiologiczne skóry głowy.

Te testy pomogą w ustaleniu ewentualnych zaburzeń, które mogą przyczyniać się do problemu wypadania włosów.

Nadmierne wypadanie włosów – leczenie

Leczenie nadmiernego wypadania włosów zawsze jest uzależnione od przyczyny tego stanu. Początkowo wystarczające mogą okazać się preparaty kosmetyczne o działaniu odżywczym i wzmacniającym włosy. Przy nasilonym i długotrwałym stanie wypadania włosów stosuje się z kolei leczenie farmaceutyczne, które obejmuje przede wszystkim dwie aktywne substancje chemiczne. Jedną z nich jest minoksydyl, który można nabyć bez recepty. Preparaty z minoksydylem, takie jak pianki, płyny czy spraye, aplikuje się bezpośrednio na skórę głowy. Ich działanie polega na stymulacji ukrwienia naczyń krwionośnych, co sprzyja wzrostowi nowych włosów oraz hamuje ich wypadanie. Preparaty te są efektywne w walce z łysieniem androgenowym, które dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Minoksydyl znajduje również zastosowanie w przypadku łysienia plackowatego, charakteryzującego się pojawianiem się owalnych lub okrągłych łysych plam.

Druga substancja, czyli finasteryd, działa poprzez blokowanie enzymu 5-alfa-reduktazy, który przekształca testosteron w dihydrotestosteron (DHT). To właśnie DHT ma kluczowe znaczenie w procesie wypadania włosów. Finasteryd jest przeznaczony wyłącznie dla mężczyzn i może wywoływać skutki uboczne takie jak ból jąder, problemy z potencją czy zmniejszenie popędu seksualnego. Warto jednak zaznaczyć, że negatywne efekty często ustępują po zaprzestaniu przyjmowania leku.

W sytuacjach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, rozważa się zastosowanie zabiegów z zakresu medycyny estetycznej, takich jak mezoterapia skóry głowy oraz zabiegów chirurgicznych. Przykładem tego ostatniego jest przeszczep włosów, który polega na przeniesieniu zdrowych pasm z jednej części skóry głowy na obszar dotknięty łysieniem.

Pielęgnacja włosów przy nadmiernym wypadaniu włosów

Pielęgnacja w przypadku wypadania włosów wymaga uwzględnienia zarówno kondycji skóry głowy, jak i dbałości o włosy. Kluczowe jest stosowanie łagodnych szamponów, które nie podrażniają skóry głowy ani nie obciążają włosów. Warto także wprowadzić do rutyny produkty wzmacniające, takie jak odżywki bogate w witaminy i minerały, które wspierają zdrowie mieszków włosowych. Regularne stosowanie odżywek nawilżających i masek może pomóc w odbudowie struktury włosów oraz ich nawilżeniu.

W przypadku nadmiernego wypadania włosów zaleca się unikanie agresywnych zabiegów chemicznych i stylizacji przy użyciu wysokich temperatur, które mogą pogłębiać problem. Dodatkowo włączenie do diety produktów bogatych w takie składniki odżywcze, jak witaminy (A, E i te z grupy B), minerały (biotyna, żelazo, cynk, magnez, krzem) i białko wspiera zdrowy wzrost włosów.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące wypadania włosów.