Kołatanie serca – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Najważniejsze informacje

• Kołatanie serca to palpitacje, czyli odczucie „przeskakiwania”, „dudnienia” lub pulsującego bicia serca. Prawidłowy rytm serca u dorosłego w spoczynku wynosi 60-100 uderzeń na minutę.
• Mogą wystąpić: duszność, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, omdlenia, skoki ciśnienia, splątanie czy nadmierna potliwość.
• Kołatanie serca może wynikać z chorób serca (arytmie, migotanie przedsionków, niewydolność serca), zaburzeń hormonalnych, stresu, używek, niedoborów elektrolitów czy intensywnego wysiłku.
• Diagnostyka obejmuje: wywiad lekarski, EKG, Holter, echokardiografię oraz badania laboratoryjne (m.in. morfologia, jonogram, TSH). Objawy alarmowe wymagają pilnej interwencji.
• Leczenie oparte jest na terapii przyczynowej, farmakoterapii i zmianach stylu życia, takich jak ograniczenie używek, regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i techniki relaksacyjne.

Kołatanie serca, znane również jako palpitacje, to subiektywne odczucie przyspieszonej, silnej lub nierównej pracy serca. Choć nie zawsze oznacza chorobę, może być sygnałem problemów kardiologicznych lub reakcji organizmu na stres, wysiłek czy używki. Warto wiedzieć, jakie są przyczyny, objawy i sposoby diagnostyki, aby szybko reagować w sytuacjach wymagających pomocy medycznej.

Czym jest kołatanie serca?

Kołatanie serca, znane też jako palpitacje, to subiektywne odczucie przyspieszonej lub nierównej pracy serca. Pacjenci często opisują je jako:

• niemiarowe bicie serca – „przeskakiwanie” lub „zatrzymywanie się” serca,
• „dudnienie w klatce piersiowej”,
• uczucie uderzeń falujących w szyi czy nadbrzuszu,
  czasem także jako wrażenie przyspieszonego pulsu w całym ciele.

Kołatanie serca nie zawsze oznacza obecność arytmii. Może być związane zarówno z chwilowymi, fizjologicznymi reakcjami organizmu (np. na wysiłek, stres czy kofeinę), jak i z poważnymi zaburzeniami rytmu serca.

Normy pracy serca:

• U zdrowego dorosłego w spoczynku serce bije 60-100 razy na minutę.
• Tachykardia oznacza rytm przyspieszony (>100/min),
• Bradykardia – rytm zwolniony (<60/min).

Samo odstępstwo od tych wartości nie musi jeszcze świadczyć o chorobie. Na przykład u osób młodych i wysportowanych bradykardia spoczynkowa jest częsta i zupełnie fizjologiczna. Z kolei przyspieszenie rytmu serca może wystąpić naturalnie w sytuacjach stresowych, przy ekspozycji na wysoką temperaturę oraz podczas gorączki czy intensywnego wysiłku.

Kołatanie serca – objawy towarzyszące

Samo uczucie przyspieszonej lub nieregularnej pracy serca może być krótkotrwałe i niegroźne. Często jednak pojawiają się dodatkowe symptomy, które pomagają odróżnić sytuacje fizjologiczne od tych wymagających interwencji lekarskiej.

Najczęstsze dolegliwości zgłaszane przez pacjentów:

• uczucie szybkiego, mocnego bicia serca, które może występować nagle i bez wyraźnej przyczyny,
• nierówny rytm serca – wrażenie „przeskakiwania” uderzeń lub krótkich pauz,
• zawroty głowy, uczucie braku równowagi,
• osłabienie, łatwa męczliwość,
• duszność, zwłaszcza przy wysiłku, ale czasem także w spoczynku,
• ból, ucisk lub dyskomfort w klatce piersiowej,
• omdlenia lub stan przedomdleniowy – krótkie epizody utraty przytomności albo nagłe uczucie, że „świat odpływa”.

Niektórzy pacjenci wykazują dodatkowe symptomy, takie jak:

• skoki ciśnienia tętniczego – zarówno gwałtowny wzrost, jak i spadek,
• uczucie niepokoju lub lęku, które może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem palpitacji,
• splątanie i dezorientacja, zwłaszcza u osób starszych,
• nadmierna potliwość, bladość skóry czy nagły chłód dłoni i stóp.

Kołatanie serca i objawy towarzyszące często pojawiają się:

• po spożyciu kawy, alkoholu lub papierosów,
• w trakcie lub po silnym stresie emocjonalnym,
• po intensywnym wysiłku fizycznym,
• w czasie gorączki czy odwodnienia,
• u kobiet – w okresie menopauzy lub zmian hormonalnych.

Szczególną uwagę należy zwrócić na sytuacje, gdy kołataniu serca towarzyszą alarmujące objawy:

• nagły, silny ból lub ucisk w klatce piersiowej,
• gwałtowne, bardzo szybkie bicie serca (>150–180/min), które może wskazywać na groźny częstoskurcz,
• omdlenia lub nagłe osłabienie,
• gwałtowna duszność,
• splątanie lub objawy neurologiczne – problemy z mową, widzeniem, osłabienie kończyn, utrata równowagi.

W takich przypadkach trzeba pilnie wezwać pogotowie ratunkowe (112), ponieważ mogą świadczyć o zagrażających życiu zaburzeniach rytmu serca, zawale mięśnia sercowego lub udarze mózgu.

Przyczyny kołatania serca – kardiologiczne i pozasercowe

Kołatanie serca to objaw, który może mieć wiele różnych źródeł – od zupełnie niegroźnych i przejściowych, aż po poważne choroby wymagające leczenia specjalistycznego.

Kardiologiczne przyczyny kołatania serca

Związane są z chorobami serca i zaburzeniami jego rytmu. Najczęstsze przyczyny palpitacji to:

• Arytmie – nieprawidłowości w pracy serca, np. dodatkowe pobudzenia komorowe i nadkomorowe, częstoskurcze.
• Migotanie, trzepotanie przedsionków – częsta postać arytmii, w której przedsionki kurczą się bardzo szybko i nieregularnie, co pacjent odczuwa jako silne kołatanie.
• Choroba wieńcowa – choroba niedokrwienna serca może powodować zaburzenia rytmu, zwłaszcza podczas wysiłku czy stresu.
• Niewydolność serca – gdy serce nie pompuje wystarczająco krwi, może reagować zaburzeniami rytmu.
• Zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia – stany zapalne prowadzą do nieprawidłowej pracy serca i uczucia kołatania.
• Wady serca – zarówno wrodzone, jak i nabyte, mogą zaburzać prawidłowy przepływ krwi i generować arytmie.

Pozasercowe przyczyny kołatania serca

Palpitacje mogą wystąpić także u osób z całkowicie zdrowym sercem, w odpowiedzi na inne czynniki:

• Stres i emocje – silne pobudzenie układu nerwowego (np. podczas napadu paniki, lęku czy nerwicy) może wywołać gwałtowne przyspieszenie akcji serca.
• Zaburzenia hormonalne:
  • nadczynność tarczycy – hormony tarczycy przyspieszają metabolizm i pracę serca,
  • menopauza i wahania hormonalne u kobiet – częsty czynnik nasilający palpitacje,
  • inne choroby endokrynologiczne.
• Używki i leki: kofeina, nikotyna, alkohol, narkotyki, leki pobudzające czy niektóre środki na astmę i przeziębienie.
• Ciąża – zwiększona objętość krwi i zmiany hormonalne powodują, że kołatanie serca u ciężarnych jest częste, zwykle łagodne i przemijające.
• Intensywny wysiłek fizyczny – naturalne przyspieszenie rytmu serca może być odbierane jako palpitacje, zwłaszcza u osób niewytrenowanych.
• Zaburzenia elektrolitowe – niedobór lub nadmiar potasu, magnezu czy wapnia mogą zaburzać przewodnictwo impulsów elektrycznych w sercu i prowadzić do kołatania.
• Hipoglikemia (spadek poziomu cukru we krwi) – powoduje wyrzut adrenaliny, co może skutkować uczuciem kołatania serca, drżeniem rąk, poceniem się i osłabieniem.
• Anemia, gorączka, odwodnienie – obciążają układ krążenia i mogą wywoływać uczucie „bicia serca w całym ciele”.

Kołatanie serca nie zawsze oznacza chorobę serca, ale zawsze wymaga obserwacji i – w przypadku nasilonych lub powtarzających się epizodów – konsultacji lekarskiej, aby ustalić źródło problemu.

Diagnostyka kołatania serca

Proces diagnostyczny zaczyna się od szczegółowego wywiadu i badania lekarskiego, a w razie potrzeby uzupełniany jest o specjalistyczne badania diagnostyczne.

Podczas wizyty lekarz pyta m.in. o:

• czas trwania i częstość epizodów kołatania,
• okoliczności pojawiania się palpitacji – np. wysiłek, stres, używki, zmiany hormonalne, choroby współistniejące, leki, ciąża, infekcje, gorączka, odwodnienie, anemia, niedobory elektrolitów, nadczynność tarczycy, zaburzenia psychiczne, menopauza;
• towarzyszące objawy – ból w klatce piersiowej, duszność, omdlenia, zawroty głowy, splątanie;
• czynniki ryzyka chorób serca – nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, wcześniejsze incydenty sercowo-naczyniowe, choroby w rodzinie.

Wywiad pozwala lekarzowi ocenić, które przypadki wymagają natychmiastowej interwencji, a które można np. leczyć zachowawczo.

Prowadzenie dziennika objawów – zapisywanie momentów, w których pojawia się kołatanie, czynników wywołujących i towarzyszących symptomów – może być bardzo pomocne w diagnostyce i konsultacji z lekarzem.

Do zlecanych badań należą:

• EKG (elektrokardiogram) – podstawowe badanie oceniające rytm serca w spoczynku. Pozwala wykryć arytmie, przedsionkowe pobudzenia dodatkowe, tachykardię i bradykardię.
• Holter EKG – całodobowe lub 48-godzinne monitorowanie pracy serca. Szczególnie przydatne, gdy objawy występują sporadycznie.
• Echokardiografia (USG serca) – ocenia budowę serca, funkcję zastawek, mięśnia sercowego i przepływ krwi.
• Badania laboratoryjne: morfologia krwi, jonogram (stężenia potasu, sodu, magnezu), badania hormonalne (np. TSH w kierunku nadczynności tarczycy).
• W niektórych przypadkach – test wysiłkowy, badania obrazowe naczyń krwionośnych, konsultacja endokrynologiczna lub neurologiczna.

Kołatanie serca – leczenie i profilaktyka

Leczenie kołatania serca zależy od przyczyny objawu, nasilenia palpitacji oraz ryzyka powikłań. Często można skutecznie łagodzić objawy zarówno poprzez farmakoterapię, jak i zmiany stylu życia.

Leczenie przyczynowe

Najważniejsze jest usunięcie lub złagodzenie pierwotnej przyczyny kołatania serca:

• Choroby serca – w przypadku arytmii, niewydolności serca, choroby wieńcowej czy wad zastawek stosuje się leki antyarytmiczne, beta-blokery, a czasem zabiegi, np. ablację czy wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ICD).
• Zaburzenia hormonalne – np. nadczynność tarczycy wymaga leczenia farmakologicznego prowadzonego przez endokrynologa.
• Zaburzenia psychiczne – palpitacje wywołane stresem, lękiem lub napadami paniki wymagają psychoterapii i czasem farmakoterapii (leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne).
• Niedobory elektrolitowe i anemia – suplementacja, zmiana diety lub leczenie choroby podstawowej mogą znacząco zmniejszyć objawy.

Farmakoterapia – leki na kołatanie serca

Leki stosowane w terapii kołatania serca są dobierane indywidualnie, w zależności od rodzaju arytmii:

• Beta-blokery – spowalniają rytm serca, obniżają ciśnienie tętnicze i zmniejszają uczucie palpitacji, dlatego często są pierwszym wyborem w leczeniu.
• Leki antyarytmiczne – stosowane przy poważniejszych i utrwalonych zaburzeniach rytmu, wymagają ścisłej kontroli lekarskiej.
• Leki uspokajające i przeciwlękowe – podawane w wybranych przypadkach, gdy kołatanie serca jest związane z przewlekłym stresem, lękiem lub napadami paniki.
• Inne leki wspomagające – np. preparaty elektrolitów (magnez, potas) w sytuacjach, gdy ich niedobór przyczynia się do występowania palpitacji.

Domowe sposoby łagodzenia objawów

W wielu przypadkach łagodniejsze epizody palpitacji można kontrolować poprzez zdrowy styl życia i odpowiednie nawyki:

• ograniczenie używek – kawa, alkohol, nikotyna i substancje pobudzające mogą nasilać kołatanie serca,
• techniki relaksacyjne – medytacja, ćwiczenia oddechowe, joga,
• regularna, umiarkowana aktywność fizyczna – spacery, pływanie, jazda na rowerze; trening dostosowany do kondycji i stanu zdrowia,
• zdrowa dieta – bogata w magnez, potas i wapń, unikanie nadmiaru soli i przetworzonych produktów,
• higiena snu – odpowiednia ilość snu i regularne godziny odpoczynku.

Powikłania i zagrożenia związane z kołataniem serca

Choć nie każde kołatanie serca jest groźne, niektóre epizody mogą świadczyć o poważnych problemach kardiologicznych i prowadzić do poważnych powikłań.

Możliwe powikłania kardiologiczne:

• Zaburzenia krążenia – przewlekłe arytmie mogą powodować niewydolność serca i zmniejszenie wydolności organizmu.
• Niewydolność serca – niekontrolowane palpitacje, szczególnie przy chorobach strukturalnych serca, mogą pogłębiać problemy z pompowaniem krwi.
• Zawał mięśnia sercowego – w przypadku choroby wieńcowej nagłe zaburzenia rytmu mogą prowadzić do niedokrwienia serca.
• Udar mózgu – szczególnie u pacjentów z migotaniem przedsionków, które zwiększa ryzyko powstawania skrzeplin mogących zablokować naczynia mózgowe.
• Nagła śmierć sercowa – rzadkie, ale możliwe przy niekontrolowanych groźnych arytmiach, takich jak częstoskurcz komorowy lub migotanie komór.

Długofalowe konsekwencje nieleczonych zaburzeń rytmu:

• Przewlekłe zmęczenie i osłabienie – wynika z nieefektywnego przepływu krwi i niedotlenienia tkanek.
• Pogorszenie jakości życia – stres, lęk i ograniczenia w codziennej aktywności wynikające z nieprzewidywalnych epizodów palpitacji.
• Powikłania neurologiczne i krążeniowe – niewykryte arytmie mogą prowadzić do poważnych incydentów mózgowych i sercowo-naczyniowych.

Dlatego każdy, kto doświadcza częstych, silnych lub towarzyszących objawów alarmowych palpitacji, powinien zgłosić się do lekarza w celu pełnej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

FAQ

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące kołatania serca