Nerwica serca – co to, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Nerwica serca to zaburzenie psychosomatyczne, w którym objawy dotyczące serca mają podłoże w problemach emocjonalnych.
• Ten typ nerwicy objawia się bólem w klatce piersiowej, przyspieszeniem rytmu serca i uczuciem duszności. Chorym towarzyszy lęk o zdrowie, mimo braku fizycznych zmian w sercu.
• Przyczyny nerwicy serca to m.in. przewlekły stres, zaburzenia lękowe, depresja i traumatyczne przeżycia.
• Diagnoza nerwicy serca wymaga wykluczenia innych chorób serca za pomocą badań kardiologicznych i oceny stanu psychicznego pacjenta.
• W leczeniu nerwicy serca podstawą jest psychoterapia (poznawczo-behawioralna). Przy nasilonych objawach wdraża się leczenie farmakologiczne. 

Nerwica serca to zaburzenie psychosomatyczne, które mimo braku zmian organicznych w sercu potrafi wywołać silne, niepokojące objawy – m.in. ból w klatce piersiowej, duszności czy uczucie kołatania serca. Przyczyną są najczęściej przewlekły stres, lęk lub inne problemy emocjonalne, które manifestują się w formie fizycznych dolegliwości. Rozpoznanie wymaga wykluczenia schorzeń kardiologicznych oraz oceny psychicznej, a skuteczne leczenie opiera się na psychoterapii, technikach relaksacyjnych i – w razie potrzeby – farmakoterapii. ’

Co to jest nerwica serca?

Nerwica serca to zaburzenie psychosomatyczne zaliczane do grupy zaburzeń lękowych, w którym dolegliwości dotyczące pracy serca nie mają podłoża w chorobie somatycznej, lecz wynikają z zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego.

Mimo iż chory odczuwa dolegliwości charakterystyczne dla chorób kardiologicznych, takie jak ból w klatce piersiowej, uczucie kołatania serca czy duszność, to w badaniach kardiologicznych serce nie wykazuje zazwyczaj żadnych zmian i patologii. 

W praktyce oznacza to, że nerwica serca jest problemem funkcjonalnym, a nie strukturalnym – serce jest zdrowe pod względem anatomicznym, natomiast jego praca jest zaburzona na poziomie odczuwania i regulacji.

Zaburzenie to ma swoje źródło w nieprawidłowej regulacji napięcia emocjonalnego i reakcji organizmu na stres, co powoduje rozchwianie równowagi autonomicznego układu nerwowego. Nerwica serca dotyka coraz większej liczby młodych osób.

Jakie są przyczyny nerwicy serca?

Nerwica serca (zaburzenie lękowo-somatyczne z objawami kardiologicznymi) ma złożone podłoże – rolę w jej rozwoju odgrywa zarówno stan psychiczny, jak i indywidualna wrażliwość organizmu. 

Objawy tego schorzenia są efektem nieprawidłowej reakcji organizmu na przewlekły stres, lęk i napięcie emocjonalne, które zakłócają równowagę autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialnego m.in. za kontrolowanie rytmu serca.

Do najczęstszych przyczyn nerwicy serca zalicza się:

• Przewlekły stres i napięcie emocjonalne – długotrwałe obciążenie psychiczne, zarówno w pracy, życiu osobistym, może prowadzić do nadmiernego pobudzenia układu nerwowego i pojawienia się objawów somatycznych typowych dla nerwicy serca.
• Zaburzenia lękowe i depresyjne – osoby mające stany lękowe lub ataki paniki lub chorujące na depresję są szczególnie narażone na rozwój nerwicy serca. Często towarzyszy im tzw. lęk o zdrowie, który nasila odczuwanie sygnałów płynących z organizmu, prowadząc do błędnego koła: lęk wywołuje objawy fizyczne, a te z kolei zwiększają niepokój.
• Traumatyczne doświadczenia – przebyte traumy, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu, mogą utrwalać mechanizmy lękowe i napięcie psychiczne, które w sprzyjających warunkach manifestują się poprzez objawy somatyczne, w tym odczucia związane z pracą serca.
• Nadwrażliwość na sygnały z ciała – niektóre osoby mają tendencję do nadmiernego monitorowania i analizowania sygnałów płynących z organizmu, takich jak przyspieszone tętno, ucisk w klatce piersiowej czy zawroty głowy. Nawet niewielkie, naturalne wahania rytmu serca mogą być przez nich odbierane jako poważny problem zdrowotny, co dodatkowo napędza stres i lęk, a w konsekwencji nasila objawy nerwicy serca.

U podłoża nerwicy serca bardzo często leżą nieuświadomione lub długo tłumione emocje, konflikty wewnętrzne oraz trudności w radzeniu sobie z napięciem psychicznym. 

Inne możliwe przyczyny nerwicy serca to np. nadmierne wymagania stawiane w dzieciństwie przez rodziców lub w dorosłym życiu przez samego siebie bądź też nadopiekuńczość otoczenia.

Nerwica serca – objawy

Objawy nerwicy serca przypominają symptomy poważnych schorzeń kardiologicznych, co dodatkowo potęguje niepokój osoby je odczuwającej. 

Co istotne – mimo wyraźnych i często uciążliwych dolegliwości somatycznych, badania kardiologiczne zazwyczaj nie ujawniają żadnych zmian w pracy serca. U niektórych pacjentów mogą co prawda wystąpić niespecyficzne zmiany w EKG (np. tachykardia zatokowa, pobudzenia nadkomorowe), jednak są one łagodne i nie świadczą o poważnej chorobie. 

Do najczęściej zgłaszanych objawów nerwicy serca należą:

• Ból w klatce piersiowej – ucisk, kłucie, pieczenie lub uczucie ciężaru. Może mieć charakter przerywany lub przewlekły. Często nasila się w sytuacjach emocjonalnego napięcia i może być połączony trudnością w zaczerpnięciu pełnego oddechu.
• Kołatanie serca – osoby z nerwicą często odczuwają nieregularne lub wyraźnie przyspieszone bicie serca, które budzi niepokój i może wywoływać lub nasilać inne objawy lękowe.
• Uczucie duszności – płytki oddech, wrażenie braku powietrza lub „pustych wdechów”, uczucie ucisku w klatce. Objawy somatyczne nerwicy serca pojawiają się najczęściej w stresujących sytuacjach lub podczas napadów lęku.
• Zawroty głowy i osłabienie – wielu pacjentów opisuje uczucie wirowania, niestabilności, a nawet chwilowe stany przypominające omdlenie, zwłaszcza w momentach intensywnego stresu lub silnych emocji.
• Nadmierna potliwość – szczególnie dłoni, stóp lub całego ciała. Potliwość nasila się w chwilach silnego niepokoju i podczas ataków paniki.
• Uczucie lęku o własne zdrowie – uporczywa obawa przed poważną chorobą serca, mimo prawidłowych wyników badań. Ten przewlekły niepokój może tworzyć błędne koło – lęk nasila objawy, a objawy potęgują lęk.

Dolegliwości nerwicy serca są odczuwane jako bardzo rzeczywiste i męczące, a ich intensywność może zmieniać się w zależności od sytuacji. Oprócz nasilenia w sytuacjach stresowych, objawy często pojawiają się w chwilach wyciszenia, w spoczynku, a także wieczorem i nocą, gdy uwaga pacjenta skupia się na sygnałach płynących z ciała.

Jak odróżnić nerwicę od choroby serca i zawału?

Rozróżnienie między nerwicą serca a poważnymi chorobami kardiologicznymi, takimi jak zawał mięśnia sercowego, jest konieczne dla zapewnienia pacjentowi bezpieczeństwa i odpowiedniego leczenia. Choć objawy mogą się nakładać, różnią się one źródłem, intensywnością i kontekstem występowania.

Oto najważniejsze różnice, które pomagają rozpoznać, z czym mamy do czynienia: nerwicą serca czy zawałem. 

Charakter bólu 

W nerwicy serca ból jest zwykle ostry, kłujący lub piekący, często trudny do precyzyjnego umiejscowienia. Zwykle pojawia się w stanie spoczynku, pod wpływem stresu lub silnych emocji. Może mieć zmienne nasilenie. 

Ból zawałowy bywa opisywany jako silny ucisk, gniecenie lub ciężar w klatce piersiowej. Może promieniować do ramion, szyi, żuchwy lub pleców i najczęściej występuje podczas wysiłku fizycznego lub bezpośrednio po nim.

Czas trwania objawów

Dolegliwości związane z nerwicą serca trwają zazwyczaj krótko – od kilku sekund do kilkunastu minut – i często ustępują samoistnie, zwłaszcza po uspokojeniu się. 

Z kolei ból w przebiegu zawału trwa znacznie dłużej (często powyżej 20 minut) i nie ustępuje mimo odpoczynku. Może mu towarzyszyć silny lęk, bladość, zimne poty oraz nudności.

Reakcja na leki

Objawy nerwicy często łagodnieją po zastosowaniu środków uspokajających lub technik relaksacyjnych. 

Natomiast ból w zawale serca nie reaguje na takie metody i wymaga pilnej pomocy medycznej – w tym zastosowania nitrogliceryny i specjalistycznego leczenia interwencyjnego.

Wyniki badań

U osób z nerwicą serca wyniki badań takich jak EKG, echo serca czy testy wysiłkowe zazwyczaj nie wykazują nieprawidłowości. 

Inaczej jest przy zawale – tu EKG pokazuje charakterystyczne zmiany, a badania krwi ujawniają podwyższony poziom enzymów, świadczących o uszkodzeniu mięśnia sercowego.

Jak rozpoznać nerwicę serca? Test, badania

Rozpoznanie nerwicy serca wymaga holistycznego podejścia, ponieważ objawy tej dolegliwości często przypominają symptomy typowe dla chorób serca. Proces diagnostyczny koncentruje się na wykluczeniu poważnych schorzeń kardiologicznych i na ocenie stanu psychicznego pacjenta.

Wywiad lekarski

Pozwala zidentyfikować charakter objawów, ich częstotliwość i okoliczności, w jakich się pojawiają. Szczególną uwagę zwraca się na to, czy symptomy mają związek z wysiłkiem fizycznym czy raczej pojawiają się w sytuacjach stresowych.

Badania kardiologiczne

Ich celem jest wykluczenie chorób organicznych serca. Najczęściej przeprowadza się:

• EKG (elektrokardiogram) – ocenia rytm serca i wykrywa ewentualne niedokrwienie,
• echokardiografię – pozwala zbadać strukturę i pracę serca,
• test wysiłkowy – ujawnia zaburzenia pojawiające się podczas aktywności fizycznej.

Testy psychologiczne

Gdy wyniki badań serca nie wykazują odchyleń, kolejnym krokiem jest ocena psychiczna pacjenta. Stosuje się testy psychometryczne mierzące poziom lęku, napięcia, stresu czy objawy depresji, co pozwala trafnie określić psychogenne tło dolegliwości.

Nerwica serca – leczenie

Z medycznego punktu widzenia, nerwica serca jest formą somatyzacji problemów psychicznych – organizm manifestuje napięcie emocjonalne w postaci dolegliwości fizycznych, skupionych głównie wokół serca. Dlatego jej leczenie wymaga kompleksowego podejścia.

Leczenie nerwicy serca obejmuje:

• Psychoterapię – szczególnie skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna, pomagająca w identyfikacji i zmianie negatywnych schematów myślenia.
• Farmakoterapię – w niektórych przypadkach stosuje się leki przeciwlękowe, antydepresyjne czy uspokajające.
• Zmianę stylu życia – regularna aktywność fizyczna, techniki relaksacyjne, unikanie stresu i zdrowa dieta. 

Psychoterapia na nerwicę serca

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomaga choremu w zrozumieniu zależności między myślami, emocjami a reakcjami fizycznymi organizmu. Podczas sesji terapeutycznych pacjent uczy się identyfikować i modyfikować nieadaptacyjne schematy myślowe oraz nabywa praktyczne umiejętności radzenia sobie z lękiem i stresem.

Regularna praca z terapeutą pozwala stopniowo odzyskać kontrolę nad reakcjami ciała, uczy rozpoznawania sytuacji i mechanizmów wywołujących objawy, a także pomaga zmniejszyć nadmierną koncentrację na sygnałach somatycznych, takich jak kołatanie serca czy duszność.

W efekcie psychoterapia nie tylko łagodzi dolegliwości, ale również pomaga przezwyciężyć lęk przed poważną chorobą somatyczną, który często towarzyszy nerwicy serca. 

Leki na nerwicę serca

W terapii nerwicy serca leki pełnią funkcję wspomagającą – pomagają złagodzić objawy lękowe i fizyczne dolegliwości związane z nadmiernym napięciem emocjonalnym. 

Najczęściej stosowane grupy leków to:

• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – m.in. sertralina czy paroksetyna. Działają poprzez regulację poziomu serotoniny w mózgu, co przekłada się na zmniejszenie napięcia nerwowego, lęku oraz objawów somatycznych. Leki te mają działanie długofalowe i wymagają systematycznego stosowania.
• Leki przeciwlękowe (np. benzodiazepiny) – stosowane doraźnie w stanach silnego niepokoju lub napadach paniki. Ze względu na ryzyko uzależnienia, ich użycie jest zwykle ograniczone do krótkiego czasu i ściśle kontrolowane przez lekarza.
• Leki uspokajające, takie jak hydroksyzyna – pomagają w redukcji napięcia, poprawie snu i łagodzeniu pobudzenia nerwowego w momentach zaostrzenia objawów nerwicy. 

Nie każdy pacjent z nerwicą serca wymaga leków – u wielu osób skuteczna bywa sama psychoterapia i zmiana stylu życia. W wielu przypadkach najlepsze rezultaty przynosi połączenie farmakoterapii z psychoterapią, co pozwala zarówno złagodzić objawy, jak i dotrzeć do ich psychologicznych przyczyn.

Nerwica serca – leczenie domowe

Domowe metody wspomagające leczenie nerwicy serca odgrywają ważną rolę w stabilizacji samopoczucia i ograniczaniu nawrotów objawów. 

Oto zalecenia, które mogą pomóc w codziennej walce z nerwicą serca:

• Regularna aktywność fizyczna – spacery, joga, pływanie czy nordic walking pomagają redukować stres, regulować tętno i wspierają układ krążenia.
• Techniki relaksacyjne – medytacja, oddychanie przeponowe czy trening autogenny Schultza ułatwiają rozluźnienie i lepszą kontrolę nad reakcjami na stres.
• Zdrowa dieta – warto sięgać po produkty bogate w magnez, potas i witaminy z grupy B – np. orzechy, pestki dyni, rośliny strączkowe, kasze, pełnoziarniste pieczywo i zielone warzywa.
• Unikanie używek – kofeina, alkohol i nikotyna mogą nasilać objawy nerwicy serca (wpływając na układ nerwowy i sercowo-naczyniowy), dlatego warto je ograniczyć lub całkowicie wyeliminować.
• Ziołowe napary – melisa, waleriana i lawenda działają uspokajająco i mogą poprawić jakość snu.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące nerwicy serca.