Paciorkowcowe zapalenie gardła – objawy i leczenie paciorkowca w gardle

Najważniejsze informacje:

• Paciorkowcowe zapalenie gardła to zakażenie bakteryjne wywołane najczęściej przez paciorkowce grupy A – Streptococcus pyogenes.
• Objawy choroby obejmują najczęściej silny ból gardła, trudności z przełykaniem, gorączkę oraz powiększenie węzłów chłonnych.
• Diagnostyka opiera się na badaniu fizykalnym oraz potwierdzeniu obecności paciorkowca w gardle po pobraniu wymazu.
• Leczenie paciorkowcowego zapalenie gardła wymaga terapii antybiotykowej, ponieważ namnażanie się bakterii może prowadzić do poważnych powikłań.

Paciorkowcowe zapalenie gardła to poważne zakażenie bakteryjne, wywoływane zwykle przez Streptococcus pyogenes. Choroba objawia się przede wszystkim silnym bólem gardła, gorączką i powiększonymi węzłami chłonnymi. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie objawów klinicznych oraz badania wymazu z gardła. Potwierdzenie obecności paciorkowca w gardle jest wskazaniem do zastosowania antybiotyków, zazwyczaj penicylin. Nieprawidłowe leczenie choroby wiąże się z ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań. Dowiedz się, jakie są objawy paciorkowca w gardle. Jak wygląda leczenie i czy może wystąpić paciorkowcowe zapalenie gardła bez gorączki?

Czym jest paciorkowcowe zapalenie gardła?

Paciorkowcowe zapalenie gardła (inaczej angina paciorkowcowa) to stan zapalny gardła i migdałków w większości przypadków wywołany przez bakterie paciorkowca grupy A – Streptococcus pyogenes. Choroba może wystąpić w każdym wieku i o każdej porze roku, chociaż najwięcej przypadków obserwuje się u dzieci w przedziale wiekowym 5-15 lat, zimą i wczesną wiosną.

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt ze śliną osoby chorej (również pozostawionej na naczyniach, zabawkach, blatach i innych powierzchniach). Namnażanie się bakterii wywołuje zapalenie błony śluzowej gardła i migdałków i zwykle wywołuje gwałtowne objawy, takie jak silny ból gardła, gorączka oraz powiększenie węzłów chłonnych. Czasami obserwuje się również dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. bóle brzucha i mdłości.

Zakażenia bakteryjne, w tym również angina paciorkowcowa, wymagają skutecznego leczenia, dlatego konieczne jest zastosowanie antybiotyków. Prawidłowo przeprowadzona kuracja znacząco zmniejsza ryzyko poważnych powikłań, takich jak np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, martwicze zapalenie powięzi, a nawet sepsa.

Nawracający paciorkowiec w gardle u dziecka

Paciorkowcowe zapalenie gardła jest często spotykaną dolegliwością u dzieci w wieku 5-15 lat. Infekcja najłatwiej rozprzestrzenia się w dużych skupiskach ludzkich, takich jak np. szkoła. Źródłem zakażenia może być nie tylko bezpośredni kontakt z osobą chorą, ale również skażonymi powierzchniami (klamki, blaty, a nawet ściany). Dzieci, szczególnie mniejsze, rzadko pamiętają o zasłanianiu ust przy kichaniu czy kaszlu, co wpływa na wysokie ryzyko rozprzestrzeniania się patogenów w szkole.

Niektóre dzieci, szczególnie te z osłabioną odpornością lub skłonnością do stanów zapalnych gardła (związaną np. z przerostem migdałków) mogą kilka razy w roku przechodzić infekcje gardła, również bakteryjne wymagające zastosowania antybiotyków.

Nawracające anginy mogą być również wynikiem niewłaściwego leczenia – przyjmowania nieodpowiednich preparatów, dawek lub przedwczesnego zakończenia terapii. W przypadku nawracających infekcji warto skonsultować się ze specjalistą – laryngologiem dziecięcym.

Skąd się bierze paciorkowiec w gardle – przyczyny

Anginę paciorkowcową wywołuje przede wszystkim Streptococcus pyogenes, który rozprzestrzenia się drogą kropelkową – podczas kaszlu, kichania, czy nawet mówienia. Najczęstszą przyczyną pojawienia się paciorkowca w gardle jest kontakt z osobą zakażoną. Ryzyko infekcji przy częstych i bliskich kontaktach z chorym (domownicy) wynosi ok. 25%.

Również bezpośredni kontakt z przedmiotami, które miały styczność ze śliną osoby zakażonej (np. sztućce, kubki, zabawki) może prowadzić do rozwoju choroby.

Bezobjawowy nosiciel – obecność paciorkowca w gardle

W niektórych przypadkach zdarza się, że paciorkowiec jest obecny w gardle, ale nie wywołuje żadnych objawów infekcji. Takie sytuacje obserwuje się przede wszystkim u dzieci. Bakterie znajdujące się w gardle bezobjawowych nosicieli nie wywołują objawów choroby, ale mogą przenosić się na inne osoby. W takim przypadku najczęstszym źródłem zakażenia jest używanie tych samych sztućców, picie ze wspólnego kubka czy butelki, wspólne jedzenie tego samego produktu (np. kanapka, lody, lizak).

Paciorkowiec w gardle – objawy paciorkowcowego zapalenia gardła

Objawy bakteryjnych i wirusowych infekcji gardła mogą być bardzo podobne, chociaż zwykle przy wirusowym zapaleniu gardła nie pojawiają się tak gwałtownie i nie mają ostrego charakteru.

Najbardziej typowe objawy paciorkowcowego zapalenia gardła to:

• nagły, bardzo ostry ból gardła, nasilający się podczas połykania,
• wysoka gorączka (infekcja może mieć atypowy przebieg i występować bez gorączki),
• bolesne i powiększone węzły chłonne na szyi,
• żywoczerwona błona śluzowa gardła, często z widocznym nalotem na migdałkach (ropne zapalenie gardła),
• wybroczyny na podniebieniu,
• ból głowy i znaczne pogorszenie samopoczucia,
• u dzieci często występuje również ból brzucha, mdłości, a nawet wymioty.

W odróżnieniu od infekcji wirusowej przy anginie paciorkowcowej nie obserwuje się zwykle innych objawów chorobowych, takich jak katar, kaszel czy zapalenie spojówek.

Jak wygląda gardło przy zakażeniu paciorkowcem?

Gardło przy zakażeniu paciorkowcem jest zazwyczaj żywoczerwone, wręcz krwiste i obrzęknięte (również języczek podniebienny). Na migdałkach często pojawia się charakterystyczny ropny nalot – białe lub kremowe skupiska wysięku. W niektórych przypadkach, szczególnie u dzieci, można zauważyć wybroczyny (czerwone kropki) na błonie śluzowej podniebienia. Zwykle w początkowej fazie choroby na języku widoczny jest białawy nalot, który później znika, a język staje się malinowo czerwony.

Diagnostyka paciorkowcowego zapalenia gardła – jak lekarz stawia rozpoznanie?

Rozpoznanie paciorkowcowego zapalenia gardła zaczyna się od wywiadu z pacjentem i badania klinicznego, podczas którego lekarz zwraca uwagę na objawy takie jak czerwone gardło, obecność nalotu na migdałkach oraz powiększone węzły chłonne na szyi (zwłaszcza przednie). Ponieważ podobne objawy mogą występować również przy innych schorzeniach (np. przy wirusowym zapaleniu gardła, mononukleozie, a nawet refluksie czy nowotworze), konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań.

W diagnostyce paciorkowcowego zapalenia gardła kluczowe jest zrobienie wymazu z gardła i wykonanie szybkiego testu antygenowego (tzw. strep testu). Stwierdzenie obecności paciorkowca w gardle pozwala na postawienie diagnozy i jest podstawą do rozpoczęcia kuracji antybiotykowej.

Ze względu na ryzyko nosicielstwa, u dzieci zalecane jest wykonanie posiewu.

Paciorkowcowe zapalenie gardła – leczenie

Paciorkowcowe zapalenie gardła jest zakażeniem bakteryjnym, które nieleczone może prowadzić do groźnych powikłań, dlatego konieczne jest przeprowadzenie kuracji antybiotykowej. Najczęściej stosuje się penicyliny, a w przypadku osób z nadwrażliwością na antybiotyki beta-laktamowe makrolidy.

Stosowanie antybiotyków nie tylko zmniejsza ryzyko powikłań, ale również prowadzi do bardzo szybkiej poprawy samopoczucia pacjenta i ustąpienia dolegliwości bólowych. Zanim preparaty zaczną w pełni działać (zwykle 24-48 godzin), zalecane jest leczenie objawowe – przede wszystkim przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz domowe sposoby na zapalenie gardła.

Leki na paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków

Podstawą leczenia paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków jest antybiotykoterapia. W kuracji wykorzystuje się przede wszystkim antybiotyki beta-laktamowe – penicyliny i cefalosporyny, które działają bakteriobójczo. Wśród najczęściej stosowanych leków z tych grup, stosowanych przy infekcjach spowodowanych obecnością paciorkowca w gardle, można wymienić:

• Ospen (fenoksymetylopenicylina),
• Duomox, Amotaks, Ospamox (amoksycylina), Amoksiklav, Augumentin (amoksycylina z kwasem klawulanowym),
• Biodroxil, Duracef (cefadroxyl).

W przypadku pacjentów z nadwrażliwością na penicyliny lub cefalosporyny (oraz pozostałe antybiotyki beta-laktamowe), stosuje się azytromycynę (np. Sumamed lub Azycynę).

W pierwszych godzinach infekcji zaleca się przyjmowanie ogólnodostępnych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (paracetamolu czy ibuprofenu), które mogą pomóc złagodzić objawy, takie jak ból gardła, głowy oraz gorączka. Dodatkowo można zastosować również preparaty działające miejscowo, np. pastylki do ssania, syropy i spraye na ból gardła.

Paciorkowiec w gardle – domowe sposoby leczenia

W przypadku paciorkowcowego zapalenia gardła konieczne jest zastosowanie antybiotyków, dlatego domowe sposoby mogą jedynie stanowić wsparcie dla terapii farmakologicznej i nie powinny jej opóźniać.

Jednym z najważniejszych elementów jest odpowiednie nawodnienie organizmu, które wpływa na właściwe nawilżenie śluzówek, przepływ krwi, usprawnia procesy regeneracyjne i usuwanie toksyn. Warto sięgnąć po zioła o działaniu przeciwzapalnym (rumianek, nagietek) oraz miód, który łagodzi podrażnienia i ból. Konieczne jest zapewnienie sobie wystarczającej ilości odpoczynku i snu. Dlatego na czas choroby zaleca się rezygnację z aktywności fizycznych.

Dodatkowo można płukać gardło roztworem soli lub naparem z szałwi. Takie płukanki działają przeciwbakteryjnie i ściągająco, łagodzą obrzęk i ból.

Ile trwa paciorkowcowe zapalenie gardła?

Czas trwania paciorkowcowego zapalenia gardła może być różny i zależy przede wszystkim od skuteczności zastosowanych środków, czasu rozpoczęcia kuracji oraz indywidualnych cech organizmu pacjenta. Zazwyczaj choroba trwa od 7 do 10 dni, a leczenie antybiotykami powoduje ustąpienie objawów po ok. 24-48 godzinach. Ważne jest, aby nie przerywać leczenia, ani nie modyfikować dawki leków, ponieważ może to prowadzić do nawrotu infekcji lub powstania oporności na antybiotyki.

Powikłania po paciorkowcowym zapaleniu gardła

Nieleczone lub nieprawidłowo leczone paciorkowcowe zapalenie gardła wiąże się z ryzykiem wielu powikłań, wśród których można wymienić:

• ropień okołomigdałkowy,
• ropne zapalenie węzłów chłonnych,
• zapalenie zatok przynosowych,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie płuc,
• zapalenie opon mózgowych,
• gorączka reumatyczna,
• zapalenie kłębuszków nerkowych,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• martwicze zapalenie powięzi.

Zastosowanie antybiotyków skutecznie zmniejsza ryzyko powikłań.

Profilaktyka paciorkowcowego zapalenia gardła – czy można uniknąć zakażenia?

Chociaż całkowite uniknięcie zakażenia paciorkowcem może być trudne, istnieje kilka sposobów na zminimalizowanie ryzyka infekcji.

• Higiena – regularne mycie rąk i niedotykanie ust i nosa brudnymi rękami oraz nieużywanie tych samych sztućców, kubeczków i butelek.
• Unikanie bliskich kontaktów z chorymi osobami – izolacja pacjentów powinna trwać do 24 godzin od przyjęcia pierwszej dawki antybiotyku.
• Zdrowy tryb życia – prawidłowe odżywianie, regularna aktywność fizyczna, odpowiedni odpoczynek i unikanie stresu wspomagają układ immunologiczny i zwiększają odporność organizmu na infekcje.