Najważniejsze informacje

• Angina to ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, które może być wywołane przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes) lub przez wirusy (np. adenowirusy, wirusy grypy, wirus Epsteina-Barr). 
• Objawy anginy obejmują: silny ból gardła, trudności w przełykaniu, gorączkę oraz ogólne złe samopoczucie. W przypadku anginy bakteryjnej często pojawiają się białe naloty lub ropne czopy na migdałkach. Dodatkowo mogą wystąpić powiększone węzły chłonne oraz zaczerwienienie w obrębie gardła. Anginie wirusowej towarzyszą zazwyczaj objawy infekcji górnych dróg oddechowych (np. katar, kaszel, chrypka), a sam przebieg choroby jest łagodniejszy niż w przypadku zakażenia bakteryjnego. 
• W przypadku anginy bakteryjnej konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Natomiast angina wirusowa jest leczona objawowo, m.in. za pomocą leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.
• Nieleczona angina paciorkowcowa może prowadzić do powikłań, takich jak: ropień okołomigdałkowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie ucha środkowego oraz choroby reumatyczne. 

Anginę (ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych) wywołują najczęściej paciorkowce oraz wirusy. Do typowych objawów należą: ból gardła i głowy, trudności w przełykaniu, gorączka, osłabienie oraz powiększenie węzłów chłonnych. W przypadku anginy bakteryjnej występuje także charakterystyczny ropny nalot na migdałkach. Ponadto mogą pojawić się dodatkowe objawy, np. wysypka czy bóle brzucha (zwłaszcza u dzieci). Leczenie anginy bakteryjnej polega na stosowaniu antybiotyków, najczęściej penicylin. W przypadku anginy wirusowej natomiast terapia skupia się na łagodzeniu objawów za pomocą środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Trzeba podkreślić, że nieleczona lub niewłaściwie leczona angina bakteryjna może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. 

Angina – co to za choroba?

Angina, czyli ostre zapalenie migdałków podniebiennych oraz błony śluzowej gardła, to jedna z najczęstszych infekcji górnych dróg oddechowych, szczególnie u dzieci. Warto jednak zaznaczyć, że nie każdy przypadek bólu gardła świadczy o anginie – termin ten odnosi się przede wszystkim do infekcji o etiologii bakteryjnej, najczęściej wywoływanej przez paciorkowca beta-hemolizującego grupy A (Streptococcus pyogenes).

Angina przenosi się drogą kropelkową – transmisja zachodzi poprzez kontakt z wydzielinami osoby chorej obecnymi w powietrzu (np. podczas kichania, kaszlu) lub na skażonych przedmiotach. Do zakażenia może dojść również poprzez bezpośredni kontakt ze śliną chorego lub używanie wspólnych sztućców, naczyń czy ręczników. Ryzyko zakażenia jest najwyższe przy bliskim i częstym kontakcie z chorym na anginę. 

Z uwagi na wysoką zakaźność liczba przypadków anginy wyraźnie rośnie w sezonie jesienno-zimowym. W tym okresie dzieci wracają do szkół i przedszkoli, co sprzyja szybkiemu szerzeniu się infekcji. To właśnie najmłodsi – szczególnie w wieku szkolnym – należą do grupy o podwyższonym ryzyku zachorowania.

Angina – przyczyny, co ją wywołuje?

Przyczyny anginy różnią się w zależności od wieku pacjenta oraz rodzaju patogenu wywołującego infekcję. U dorosłych zdecydowana większość przypadków ostrego zapalenia gardła i migdałków ma podłoże wirusowe – wirusy odpowiadają za około 85–95% infekcji. U dzieci zakażenia wirusowe również dominują, choć w mniejszym stopniu – stanowią około 70–85% zachorowań. W pozostałych przypadkach przyczyną jest infekcja bakteryjna wywołana najczęściej przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes), które są głównym czynnikiem etiologicznym anginy paciorkowcowej.

Angina paciorkowcowa (bakteryjna)

Angina paciorkowcowa, znana również jako angina bakteryjna, jest najczęściej wywoływana przez Streptococcus pyogenes (paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A). U młodych dorosłych możliwym, choć znacznie rzadszym czynnikiem etiologicznym, może być również Fusobacterium necrophorum – bakteria beztlenowa, która w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zespół Lemierre’a.

Typowe objawy anginy paciorkowcowej to: silny ból gardła (często promieniujący do uszu), nagły początek choroby, wysoka gorączka, powiększone węzły chłonne szyi oraz brak kataru, kaszlu czy chrypki charakterystycznych dla infekcji wirusowych.

Leczenie polega na zastosowaniu antybiotykoterapii – standardowo stosuje się penicylinę fenoksymetylową, a w przypadku uczulenia – cefalosporyny lub makrolidy. Antybiotyki mają na celu nie tylko złagodzenie objawów i skrócenie czasu choroby, ale także zapobieganie powikłaniom anginy – gorączce reumatycznej, ostremu kłębuszkowemu zapaleniu nerek czy ropniom okołomigdałkowym.

Angina paciorkowcowa trwa zwykle od 7 do 10 dni. Po wdrożeniu antybiotykoterapii poprawa samopoczucia następuje zazwyczaj w ciągu 24–48 godzin, a całkowite wyleczenie obserwuje się po zakończeniu pełnej kuracji (najczęściej 10-dniowej). 

Angina ropna

Angina ropna to cięższa postać anginy bakteryjnej charakteryzująca się silnym stanem zapalnym migdałków podniebiennych oraz obecnością ropnych nalotów lub czopów w ich kryptach. Najczęściej wywołuje ją paciorkowiec beta-hemolizującego grupy A (Streptococcus pyogenes).

Nieleczona angina paciorkowcowa, zwłaszcza z ropnym wysiękiem, może prowadzić do powikłań miejscowych (ropień okołomigdałkowy, zapalenie ucha środkowego czy zatok), a także do cięższych, ogólnoustrojowych następstw (m.in. ropni przestrzeni głębokich szyi, gorączki reumatycznej oraz ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek).

Angina wirusowa

Angina wirusowa jest najczęstszą postacią zapalenia gardła zwłaszcza u osób dorosłych. Za jej rozwój odpowiadają głównie rinowirusy, koronawirusy, wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy, a także wirusy RS (RSV). 

W przeciwieństwie do anginy bakteryjnej, zakażeniu wirusowemu zwykle towarzyszą objawy typowe dla infekcji górnych dróg oddechowych – katar, kaszel, chrypka, ból głowy, złe samopoczucie oraz (czasem) zapalenie spojówek.

Leczenie ma charakter objawowy i obejmuje stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych, odpowiednie nawodnienie oraz nawilżanie błon śluzowych gardła. Antybiotyki nie są skuteczne i nie są zalecane, ponieważ nie działają na wirusy.

Angina wirusowa trwa zazwyczaj od 5 do 7 dni, a objawy ustępują stopniowo.

Angina – objawy

Objawy anginy różnią się w zależności od przyczyny infekcji, a także wieku pacjenta. Angina bakteryjna ma zwykle nagły początek oraz charakteryzuje się silniejszymi dolegliwościami, natomiast angina wirusowa rozwija się stopniowo i często towarzyszą jej objawy typowe dla przeziębienia.

Angina – objawy u dorosłych

Objawy anginy ropnej u dorosłych mogą obejmować: 

• wysoką gorączkę (powyżej 38°C);
• intensywny ból gardła nasilający się przy przełykaniu;
• powiększone i bolesne węzły chłonne szyi;
• obrzęk oraz zaczerwienienie migdałków podniebiennych, często z obecnością białawych lub ropnych nalotów;
• ból głowy, ogólne osłabienie i uczucie rozbicia.

Angina wirusowa u dorosłych przebiega zwykle łagodniej. Wśród objawów można wymienić: 

• umiarkowany ból gardła;
• stan podgorączkowy (nie w każdym przypadku);
• ból mięśni i stawów, osłabienie;
• katar (nieżyt nosa), kaszel, chrypkę;
• zapalenie spojówek (może wystąpić, ale nie jest objawem charakterystycznym dla wszystkich przypadków anginy wirusowej).

Objawy anginy u dzieci

Angina paciorkowcowa u dzieci może przebiegać gwałtowniej niż u dorosłych i często towarzyszą jej dolegliwości ogólnoustrojowe. 

Charakterystyczne objawy to:

• nagły początek choroby z wysoką gorączką (>38°C, często >39°C);
• intensywny ból gardła, nasilający się przy przełykaniu;
• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – ból brzucha, nudności, czasem wymioty (szczególnie u młodszych dzieci);
• obrzęk i zaczerwienienie migdałków podniebiennych, niekiedy z obecnością białego lub żółtawego nalotu;
• tzw. malinowy język (język truskawkowy) oraz drobne wybroczyny na podniebieniu miękkim;
• ból głowy; 
• powiększone i tkliwe węzły chłonne szyjne przednie.

Z kolei angina wirusowa u dzieci ma zazwyczaj łagodniejszy przebieg i często przypomina infekcję górnych dróg oddechowych. Do objawów należą: 

• ból gardła o mniejszym nasileniu;
• katar i kaszel;
• zapalenie spojówek; 
• biegunka i ogólne osłabienie (w niektórych przypadkach).

Diagnostyka anginy

Podczas oceny stanu zdrowia pacjenta lekarz opiera się na wynikach badania fizykalnego oraz informacjach uzyskanych podczas wywiadu. Gorączka, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, zaczerwienienie gardła oraz obecność nalotu na migdałkach podniebiennych to objawy, które mogą sugerować anginę paciorkowcową, ale nie są jednoznaczne. Nalot na migdałkach jest charakterystyczny dla anginy paciorkowcowej, ale podobne symptomy mogą występować również w przebiegu innych chorób – błonicy, szkarlatyny, mononukleozy zakaźnej, gruźlicy, kiły czy niektórych nowotworów układu chłonnego. W związku z tym, szczególnie u dzieci oraz w przypadku nietypowego przebiegu lub ciężkich objawów, zaleca się konsultację lekarską oraz wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych. 

W celu wdrożenia odpowiedniego leczenia konieczne jest ustalenie etiologii infekcji (charakter wirusowy lub bakteryjny). Choć wstępna diagnoza może zostać postawiona na podstawie badania fizykalnego i wywiadu, dostępne są również szybkie testy antygenowe (tzw. testy RAT, rapid antigen test), które umożliwiają wykrycie obecności paciorkowców beta-hemolizujących grupy A (Streptococcus pyogenes) – najczęstszych bakteryjnych patogenów odpowiedzialnych za anginę paciorkowcową. Należy jednak pamiętać, że testy antygenowe, mimo swojej wysokiej czułości, mogą nie wykrywać wszystkich szczepów paciorkowca, a wynik negatywny nie wyklucza całkowicie tej choroby.

W razie wątpliwości lekarz może zlecić wykonanie wymazu z gardła i jego hodowli bakteriologicznej, co pozwala nie tylko potwierdzić obecność bakterii, ale również dobrać odpowiedni antybiotyk na podstawie antybiogramu. Posiew z gardła charakteryzuje się wyższą czułością niż testy antygenowe, jednak wiąże się z dłuższym czasem oczekiwania na wyniki. Może być również pomocny w wykrywaniu innych bakterii patogennych, np. Neisseria gonorrhoeae, które mogą wywoływać podobne objawy.

Jeśli zarówno szybki test, jak i posiew z gardła dają wynik ujemny, można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że infekcja ma charakter wirusowy, co wyklucza konieczność antybiotykoterapii. Należy pamiętać, że stosowanie antybiotyków w przypadku infekcji wirusowej jest nie tylko niewskazane, ale może prowadzić do działań niepożądanych (np. wysypki skórnej).

W praktyce klinicznej, szczególnie u dorosłych, lekarze często korzystają z tzw. skali Centora lub zmodyfikowanej skali McIsaaca. Skale te uwzględniają wiek pacjenta, gorączkę, brak kaszlu, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych oraz obecność nalotów na migdałkach. Skala McIsaaca bierze pod uwagę dodatkowo wiek pacjenta jako czynnik ryzyka, co jest istotne w ocenie prawdopodobieństwa zakażenia paciorkowcem. Wspomniane narzędzia pomagają określić, kiedy wykonanie testu na paciorkowca lub rozpoczęcie empirycznej antybiotykoterapii (czyli leczenia antybiotykiem przed uzyskaniem wyników badań na podstawie prawdopodobnego rozpoznania) jest uzasadnione.

Angina – leczenie

Leczenie anginy zależy od jej przyczyny, dlatego tak ważne jest postawienie właściwej diagnozy i dobranie odpowiedniej terapii.

Leczenie anginy bakteryjnej

W przypadku infekcji bakteryjnej podstawą jest zastosowanie antybiotyków, takich jak penicylina fenoksymetylowa. Czas leczenia wynosi zazwyczaj 10 dni, ale może się różnić w zależności od rodzaju infekcji. Jeśli pacjent jest uczulony na penicylinę, lekarz może przepisać klarytromycynę, azytromycynę, cefalosporyny (np. cefadroksyl) lub klindamycynę. 

Amoksycylina z kolei, ze względu na swoje bezpieczeństwo i skuteczność, stanowi pierwszy wybór w leczeniu anginy paciorkowcowej u dzieci i kobiet w ciąży. To antybiotyk o szerokim spektrum działania, który wykazuje dobrą skuteczność w terapii paciorkowcowych zakażeń gardła.

W każdym przypadku antybiotykoterapia powinna być prowadzona pod kontrolą lekarza, co pozwoli uniknąć powikłań oraz działań niepożądanych, w tym reakcji alergicznych.

Co ważne, antybiotykoterapii nie należy przerywać przedwcześnie, nawet jeśli objawy ustąpią, ponieważ może to prowadzić do nawrotu choroby lub rozwoju oporności bakterii na antybiotyki. 

Leczenie anginy ropnej

W leczeniu anginy ropnej, oprócz antybiotykoterapii, istotne jest także leczenie objawowe. W celu złagodzenia bólu i obniżenia gorączki można stosować paracetamol oraz ibuprofen. Pomocne mogą okazać się również preparaty do stosowania miejscowego – spraye, tabletki do ssania czy płukanki do gardła. Należy jednak pamiętać, że preparaty znieczulające (np. benzokaina) nie powinny być stosowane zbyt długo, aby uniknąć ryzyka działań niepożądanych, szczególnie u dzieci poniżej 2. r.ż. Ponadto należy przestrzegać zaleceń producenta odnośnie stosowania preparatów na gardło, aby uniknąć podrażnienia błony śluzowej (np. w przypadku płukanek z alkoholem). 

Jeśli u pacjenta rozwinie się ropień okołomigdałkowych konieczne bywa leczenie chirurgiczne (drenaż). Zabieg ten przeprowadza się przeważnie w znieczuleniu miejscowym, choć w przypadku dużej zmiany lub ciężkiego stanu chorego może być wymagane znieczulenie ogólne. 

Leczenie anginy wirusowej

Stosowanie antybiotyków u pacjentów z anginą wirusową jest nieuzasadnione, ponieważ działają one wyłącznie na bakterie i nie przynoszą żadnych korzyści terapeutycznych. 

Leczenie jest wyłącznie objawowe i polega na łagodzeniu bólu oraz obniżaniu temperatury ciała. Zaleca się stosowanie paracetamolu i/lub ibuprofenu oraz zwiększenie ilości przyjmowanych płynów. Pomocne mogą być także płukanki z soli fizjologicznej lub napary ziołowe, które łagodzą ból gardła, choć nie skracają czasu choroby. Odpoczynek oraz odpowiednie nawadnianie organizmu stanowią podstawowe elementy procesu zdrowienia. 

Nawracająca angina – jak ją skutecznie wyleczyć?

Aby skutecznie leczyć nawracającą anginę, ważne jest wdrożenie kompleksowego podejścia, które obejmuje nie tylko leczenie antybiotykami, ale także działania wspomagające (odpoczynek, nawadnianie, płukanie gardła), zapobieganie nawrotom (profilaktyka antybiotykowa, zabieg chirurgiczny, higiena) oraz leczenie chorób współistniejących, które mogą predysponować do częstszych infekcji.

• Profilaktyka antybiotykowa – u niektórych pacjentów, zwłaszcza tych, którzy mają częste nawroty anginy, lekarze mogą zalecić stosowanie długoterminowej profilaktyki antybiotykowej. Jest to szczególnie ważne u dzieci oraz osób z osłabionym układem odpornościowym, a także w przypadkach, kiedy infekcja paciorkowcowa grozi powikłaniami. Profilaktyka jest zalecana przez kilka tygodni lub miesięcy po infekcji, szczególnie u osób z historycznymi problemami zdrowotnymi, takimi jak zapalenie wsierdzia czy choroby serca.
• Zabieg chirurgiczny (tonsillektomia) – w przypadkach przewlekłych, gdy angina nawraca pomimo leczenia antybiotykiem, rozważa się usunięcie migdałków, ponieważ często stanowią miejsce, w którym gromadzą się bakterie, co prowadzi do nawracających infekcji. Tonsillektomia może pomóc w zmniejszeniu liczby zakażeń oraz zredukować ryzyko powikłań. Zabieg jest brany pod uwagę, kiedy pacjent doświadcza wielu nawracających epizodów anginy (np. więcej niż 5 razy w ciągu roku) lub gdy inne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
• Unikanie kontaktu z osobami chorymi – angina jest wysoce zakaźna, dlatego unikanie bliskiego kontaktu z osobami z objawami infekcji gardła zmniejsza ryzyko zakażenia.
• Wzmacnianie odporności – zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu oraz unikanie stresu wzmacniają układ odpornościowy oraz zmniejszają ryzyko nawracających infekcji gardła.
• Higiena osobista – regularne mycie rąk, unikanie dotykania twarzy oraz częste wietrzenie pomieszczeń pomagają ograniczyć rozprzestrzenianie się bakterii, które powodują anginę.
• Leczenie chorób współistniejących – czasami nawracająca angina jest wynikiem innych schorzeń, które osłabiają organizm lub predysponują do infekcji gardła. W takich przypadkach ważne jest leczenie chorób współistniejących:
• Terapia chorób autoimmunologicznych (np. tocznia rumieniowatego układowego czy reumatoidalnego zapalenia stawów) – zazwyczaj wiąże się z zastosowaniem leków immunosupresyjnych, które osłabiają odpowiedź immunologiczną organizmu, co może zwiększać podatność na infekcje, w tym nawracającą anginę. Chociaż leki te pomagają kontrolować nadmierną aktywność układu odpornościowego w chorobach autoimmunologicznych, w niektórych przypadkach mogą prowadzić do częstszych infekcji. Efekt ten zależy od rodzaju leku, jego dawki oraz stanu ogólnego pacjenta.
• Wspieranie układu odpornościowego – osoby z obniżoną odpornością, np. w wyniku chorób przewlekłych (cukrzyca, nowotwory) lub przyjmowania leków immunosupresyjnych, są bardziej podatne na infekcje. U takich pacjentów może być konieczne długotrwałe leczenie antybiotykami. Warto współpracować ze specjalistą, aby dobrać optymalne leczenie wspomagające. 
• Leczenie problemów z układem oddechowym – przewlekłe choroby układu oddechowego, np. astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), mogą sprawiać, że gardło staje się bardziej podatne na infekcje. W takich przypadkach leczenie schorzeń podstawowych oraz unikanie czynników drażniących (np. dymu papierosowego) może zmniejszyć ryzyko nawracających angin.

Angina – domowe sposoby

Jakie domowe i naturalne sposoby pomogą złagodzić objawy anginy oraz wesprą organizm w walce z infekcją? 

• Odpoczynek – przyspiesza proces zdrowienia i regeneracji organizmu. Pacjent powinien unikać intensywnego wysiłku fizycznego. 
• Izolacja – angina, zwłaszcza paciorkowcowa, jest chorobą zakaźną. Aby zminimalizować ryzyko przeniesienia infekcji na innych, pacjent powinien pozostawać w izolacji przez pierwsze 24-48 godzin leczenia antybiotykiem. Należy unikać bliskiego kontaktu z innymi, szczególnie z dziećmi oraz osobami z osłabioną odpornością.
• Regularne nawadnianie – pomaga nie tylko w uzupełnieniu utraconych podczas gorączki płynów, ale także nawilża gardło, łagodząc ból. Ziołowa herbata lub woda z miodem i cytryną przynoszą ulgę, jednak należy unikać napojów zbyt gorących, które mogą podrażnić śluzówkę gardła. Warto także zrezygnować z alkoholu oraz kofeiny. 
• Płukanie gardła – roztwór soli fizjologicznej (naturalny środek antyseptyczny) lub ziołowe płukanki o właściwościach przeciwzapalnych (np. z rumianku czy szałwii) łagodzą ból i oczyszczają gardło z bakterii. Należy jednak zachować umiar w ich stosowaniu, aby uniknąć nadmiernego wysuszenia błony śluzowej gardła.
• Inhalacje z soli fizjologicznej lub olejków eterycznych (np. eukaliptusowego czy tymiankowego) – nawilżają drogi oddechowe, rozrzedzają wydzielinę i łagodzą ból gardła. Są szczególnie skuteczne, gdy angina współwystępuje z infekcją górnych dróg oddechowych, np. zapaleniem zatok.

Nieleczona angina – czym grozi, możliwe powikłania

W przypadku nieleczonej anginy paciorkowcowej mogą wystąpić poważne komplikacje. 

Ostre powikłania ropne 

Są to komplikacje, które pojawiają się stosunkowo wcześnie po zachorowaniu na anginę paciorkowcową. 

• Ropień okołogardłowy – gromadzenie się ropy w okolicy gardła prowadzi do trudności w przełykaniu, a w skrajnych przypadkach do problemów z oddychaniem. Może wymagać interwencji chirurgicznej w celu drenażu ropy.
• Ropne zapalenie węzłów chłonnych szyi – węzły chłonne w szyi mogą ulec zapaleniu i powiększeniu w wyniku infekcji bakteryjnej. Objawia się to bolesnymi guzami na szyi, a także gorączką i ogólnym złym samopoczuciem. 
• Ropne zapalenie ucha środkowego – angina paciorkowcowa może prowadzić do infekcji, która objawia się bólem, gorączką i ropną wydzieliną z ucha.
• Ropne zapalenie zatok przynosowych – stan zapalny w zatokach przynosowych może rozwinąć się w wyniku rozprzestrzenienia infekcji paciorkowcowej. Objawia się bólem w okolicy czoła, nosa i policzków, a także ropną wydzieliną z nosa.

Powikłania immunologiczne 

Powikłania, które rozwijają się w wyniku odpowiedzi immunologicznej organizmu na infekcję, występują o wiele rzadziej, ale bywają związane z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. 

• Gorączka reumatyczna – choroba, która może wystąpić po zakażeniu paciorkowcowym, szczególnie gdy angina nie jest odpowiednio leczona. Gorączka reumatyczna może prowadzić do uszkodzenia serca (w tym uszkodzenia zastawek), stawów oraz skóry. Jest jednym z najpoważniejszych powikłań anginy paciorkowcowej i może prowadzić do przewlekłych chorób mięśnia sercowego.
• Ostre zapalenie kłębuszków nerkowych – schorzenie, w którym dochodzi do uszkodzenia nerek w wyniku odpowiedzi immunologicznej organizmu. Objawia się obrzękami, krwiomoczem oraz wysokim ciśnieniem krwi. Może prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek, jeśli nie będzie właściwie leczone.

Powikłania rzadkie

Angina paciorkowcowa może prowadzić do poważniejszych, potencjalnie zagrażających życiu, komplikacji. 

• Zapalenie płuc – objawia się kaszlem, dusznością, bólem w klatce piersiowej oraz wysoką gorączką. 
• Zapalenie wsierdzia – infekcja wewnętrznej wyściółki serca, która może prowadzić do niewydolności serca i innych poważnych komplikacji. To stan, który występuje, jeśli bakterie dostaną się do krwiobiegu i osiedlą się w sercu.
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – bardzo poważne powikłanie, które może wystąpić w wyniku rozprzestrzenienia infekcji na opony mózgowo-rdzeniowe. Objawia się silnym bólem głowy, sztywnością karku, światłowstrętem, gorączką oraz zaburzeniami świadomości.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na temat anginy