Angina paciorkowcowa (bakteryjna) – objawy, leczenie, ile trwa

Najważniejsze informacje:

• Angina paciorkowcowa to ostra infekcja bakteryjna wywoływana przeważnie przez Streptococcus pyogenes (paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A). 
• Objawy anginy paciorkowcowej obejmują m.in.: silny ból gardła, problemy z przełykaniem, gorączkę, powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych szyjnych, a także zaczerwienienie oraz obrzęk migdałków, na których bardzo często można zaobserwować ropne naloty.
• Leczenie anginy paciorkowcowej polega na zastosowaniu antybiotyku (np. penicyliny fenoksymetylowej). Pełna kuracja trwa od 7 do 10 dni.
• Zaniechanie lub przerwanie antybiotykoterapii może prowadzić do groźnych powikłań, m.in. wystąpienia gorączki reumatycznej czy rozwoju ropnia okołomigdałkowego.

Angina paciorkowcowa to ostra choroba zakaźna o etiologii bakteryjnej. Charakteryzuje się nagłym początkiem, intensywnym bólem gardła, wysoką gorączką oraz powiększeniem i zaczerwienieniem migdałków podniebiennych, które mogą być pokryte białawymi lub żółtawymi ropnymi nalotami (nagromadzenie leukocytów, bakterii i pozostałości komórkowych). Objawy anginy paciorkowcowej ustępują zwykle w ciągu 2–3 dni od rozpoczęcia celowanej antybiotykoterapii.

Angina paciorkowcowa (bakteryjna) – co to za choroba?

Angina paciorkowcowa (ICD-10: J03.0) to ostre bakteryjne zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. Choroba występuje głównie u dzieci oraz młodzieży w wieku szkolnym (5–15 lat), choć może dotyczyć również dorosłych. 

Choroba przenosi się drogą kropelkową, a także przez bezpośredni kontakt z wydzielinami osoby zakażonej (np. wspólne sztućce czy ręczniki). Szczególnie łatwo rozprzestrzenia się w szkołach czy przedszkolach.

Angina bakteryjna występuje przeważnie w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną, gdy organizm jest podatny na infekcje.

Przyczyny anginy bakteryjnej

W około 90–95% przypadków anginy bakteryjnej u dzieci i młodzieży, a w mniejszym odsetku u dorosłych, chorobę wywołują paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes). Są one najczęstszą przyczyną ostrego bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych.

Pozostałe przypadki anginy bakteryjnej, zwłaszcza u dorosłych, mogą być wywołane przez inne drobnoustroje, takie jak:

• Staphylococcus aureus,
• Moraxella catarrhalis,
• Haemophilus influenzae,
• Streptococcus pneumoniae,
• Fusobacterium necrophorum – może powodować ciężkie zakażenia, w tym tzw. zespół Lemierre’a (rzadkie, ale poważne powikłanie anginy i innych infekcji gardła, które dotyka przeważnie młodych dorosłych). 

Niektóre z wymienionych bakterii mogą bytować w gardle i jamie ustnej jako element naturalnej flory bakteryjnej, nie wywołując objawów chorobowych, dopóki nie pojawią się warunki sprzyjające ich namnażaniu. Zakażenie może uaktywnić w się wyniku obniżenia odporności organizmu spowodowanej infekcją wirusową, stresem, przemęczeniem, zaburzeniami snu, wahaniami temperatury i wilgotności powietrza, a także chorobami przewlekłymi.

Angina bakteryjna – objawy u dorosłych

Angina bakteryjna u dorosłych rozpoczyna się zazwyczaj nagłym, silnym bólem gardła, który może utrudniać przełykanie pokarmu oraz śliny. Charakterystyczne są także obrzęk i zaczerwienienie migdałków podniebiennych.

Inne objawy anginy bakteryjnej to:

• wysoka gorączka (>38°C),
• dreszcze,
• osłabienie,
• ból głowy,
• bóle mięśniowo-stawowe.

W przebiegu anginy paciorkowcowej mogą występować także białe ropne naloty na migdałkach oraz powiększenie i bolesność węzłów chłonnych szyjnych. W niektórych przypadkach pojawia się również kaszel lub katar, jednak objawy te towarzyszą częściej infekcji wirusowej.

Angina bakteryjna bez gorączki – o czym może świadczyć?

Chociaż gorączka jest jednym z typowych objawów zakażenia bakteryjnego, jej brak nie wyklucza choroby. Angina bez gorączki może wystąpić, gdy układ odpornościowy kontroluje w pewnym stopniu rozwój infekcji. W takich przypadkach ból gardła, trudności w przełykaniu i inne objawy bywają mniej nasilone.

Brak gorączki nie musi świadczyć także o łagodnym przebiegu infekcji – może być wynikiem odmiennej reakcji organizmu na zakażenie.

Niezależnie od rodzaju objawów, zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który na podstawie badania fizykalnego oraz ewentualnych testów diagnostycznych, takich jak np. wymaz z gardła, zadecyduje o konieczności leczenia. 

Angina bakteryjna a wirusowa – jak odróżnić objawy?

Objawy anginy bakteryjnej i wirusowej są zbliżone, co może utrudniać prawidłowe rozpoznanie. Jakie kryteria pomagają w rozróżnieniu typu zakażenia?

• Ból gardła przy anginie bakteryjnej jest silny i pojawia się nagle. Z kolei w anginie wirusowej dolegliwości bólowe mają łagodniejszy charakter oraz rozwijają się stopniowo. 
• Gorączka w przebiegu anginy bakteryjnej jest przeważnie wysoka (>38°C). W przypadku anginy wirusowej natomiast temperatura ciała utrzymuje się w zakresie 37,0–37,9°C (stan podgorączkowy) lub pozostaje w granicach normy. 
• Charakterystycznym objawem anginy bakteryjnej są naloty na migdałkach podniebiennych, które mają postać białych lub żółtych ropnych zmian. W anginie wirusowej pojawiają się rzadko lub wcale. 
• W anginie bakteryjnej rzadziej występuje kaszel, ale częściej stwierdza się powiększone i bolesne węzły chłonne szyjne.
• W przypadku anginy wirusowej pojawia się katar, kaszel, chrypka oraz ból mięśni. 

Należy pamiętać, że jednoznaczne rozpoznanie rodzaju anginy jest możliwe wyłącznie na podstawie badania lekarskiego, a w wielu przypadkach także testu antygenowego lub posiewu wymazu z gardła. 

Angina paciorkowcowa (bakteryjna) u dzieci

U dzieci angina paciorkowcowa ma zazwyczaj bardziej gwałtowny i nasilony przebieg niż u dorosłych. Mali pacjenci skarżą się na silny ból gardła oraz mają trudności z przełykaniem. Pojawia się wysoka gorączka (>38°C), dreszcze, ogólne osłabienie i rozdrażnienie. Na migdałkach można zauważyć białe naloty, ropny wysięk lub ropnie. Węzły chłonne na szyi stają się powiększone i tkliwe. 

U dzieci choroba często przebiega z nudnościami, wymiotami oraz bólami brzucha, które mogą być mylnie interpretowane jako zatrucie pokarmowe lub zapalenie wyrostka robaczkowego. Takie objawy mogą utrudniać postawienie trafnej diagnozy, dlatego przy podejrzeniu anginy u dziecka konieczna jest konsultacja z pediatrą, który zleci szybki test antygenowy lub posiew z gardła w celu potwierdzenia zakażenia.

Angina paciorkowcowa – diagnostyka

W przypadku wątpliwości co do przyczyny objawów lekarz może zlecić badanie diagnostyczne polegające na pobraniu wymazu z gardła w celu wykrycia obecności paciorkowców beta-hemolizujących grupy A (Streptococcus pyogenes). Materiał pobierany jest poprzez delikatne przetarcie tylnej ściany gardła oraz migdałków jałowym wacikiem umieszczonym na patyczku.

Próbkę można analizować na dwa sposoby – w formie szybkiego testu antygenowego (RADT), którego wynik jest dostępny już po kilku minutach, lub poprzez wykonanie posiewu mikrobiologicznego w laboratorium – wynik dostępny po 24–48 godzinach. Oba badania umożliwiają identyfikację bakterii odpowiedzialnych za infekcję, co pozwala na dobór odpowiedniego antybiotyku.

Jeśli badanie nie potwierdza obecności paciorkowców, a objawy sugerują infekcję gardła, zwykle rozpoznaje się anginę wirusową, która nie wymaga leczenia antybiotykami.

Angina bakteryjna – leczenie

W leczeniu anginy paciorkowcowej (bakteryjnej) stosuje się antybiotykoterapię, która trwa zazwyczaj 10 dni. Bardzo ważne jest przyjmowanie leku zgodnie z zaleceniami i dokończenie całej kuracji, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Ma to na celu całkowitą eliminację bakterii z organizmu oraz zapobieganie nawrotom choroby i powikłaniom, takim jak gorączka reumatyczna czy ropień okołomigdałkowy. 

Wybór antybiotyku zależy od rodzaju wykrytego drobnoustroju oraz stanu klinicznego pacjenta. Penicylina pozostaje lekiem pierwszego wyboru, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. W przypadku uczulenia stosuje się inne antybiotyki, np. cefalosporyny lub makrolidy.

Leczenie objawowe anginy obejmuje stosowanie środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (paracetamol lub ibuprofen), które łagodzą ból gardła i obniżają gorączkę. Istotne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu, które wspomaga regenerację i skraca czas choroby.

Dodatkowo można stosować pastylki do ssania i spraye do gardła dostępne bez recepty, które działają łagodząco na podrażnioną błonę śluzową gardła. Zawierają one substancje o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym lub miejscowo antyseptycznym.

Angina bakteryjna – domowe sposoby

Antybiotykoterapia jest podstawą leczenia anginy bakteryjnej, jednak niektóre domowe sposoby mogą przynosić ulgę w objawach.

• Płukanie gardła roztworem soli kuchennej – działa przeciwbakteryjnie, zmniejsza obrzęk i łagodzi podrażnienia błony śluzowej.
• Przyjmowanie ciepłych napojów (np. herbaty z miodem lub naparów ziołowych z rumianku lub szałwii) – pomaga nawilżyć gardło, złagodzić ból i utrzymać prawidłowe nawodnienie organizmu.
• Inhalacje parowe – nawilżają błony śluzowe gardła i nosa, co łagodzi ból i ułatwia oddychanie, zwłaszcza w przypadku współwystępującego kataru lub zatkanego nosa.
• Odpoczynek i nawilżanie powietrza w pomieszczeniu – wspierają naturalne mechanizmy obronne organizmu. Warto unikać nadmiernego wysiłku fizycznego oraz zadbać o odpowiednią ilość snu.
• Stosowanie ciepłych okładów na szyję – łagodzi ból gardła i przynosi chwilową ulgę.
• Unikanie substancji drażniących (dymu papierosowego, alkoholu, intensywnych przypraw) – zmniejsza ryzyko dodatkowego podrażnienia błony śluzowej.

Powikłania anginy paciorkowcowej

Nieleczona lub niewłaściwie leczona angina paciorkowcowa może prowadzić do poważnych powikłań, zarówno miejscowych, jak i ogólnoustrojowych. Wśród nich należy wymienić: 

• ropień okołomigdałkowy – miejscowe nagromadzenie ropy w tkankach okołomigdałkowych; 
• zapalenie ucha środkowego – dość powszechne powikłanie u dzieci, które może prowadzić do pogorszenia słuchu; 
• ostre zapalenie zatok przynosowych – wynikające z szerzenia się infekcji;
• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek – choroba autoimmunologiczna rozwijająca się po przebytej infekcji paciorkowcowej, zwykle po 1–3 tygodniach;
• gorączka reumatyczna – rzadka, ale poważna choroba ogólnoustrojowa, która może prowadzić do trwałych uszkodzeń zastawek serca, zapalenia stawów i zmian neurologicznych; 
• zapalenie płuc – wtórne powikłanie infekcji górnych dróg oddechowych.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące anginy paciorkowcowej (bakteryjnego zapalenia gardła).