Alergia krzyżowa – co to, objawy, jak leczyć?

Najważniejsze informacje:

• Alergia krzyżowa występuje, gdy organizm reaguje na alergen podobny do tego, na który pierwotnie wystąpiło uczulenie. 
• Reakcje alergiczne tego typu mogą przybierać różne formy, w zależności od rodzaju substancji wywołującej alergię krzyżową. 
• Często spotykane są reakcje skórne, objawy ogólne takie jak podwyższona temperatura ciała czy uczucie zmęczenia, a także dolegliwości ze strony układu pokarmowego i oddechowego.
• Tabele alergii krzyżowych są przydatnym narzędziem dla alergików. Są one zestawieniem alergenów, które wchodzą w reakcje z innymi produktami.
• Leczenie alergii krzyżowej polega na ograniczeniu kontaktu z alergenami, stosowaniu leków przeciwhistaminowych i kortykosteroidowych oraz na odczulaniu.

Alergia krzyżowa jest coraz powszechniejszym zjawiskiem – stanowi ona odpowiedź układu immunologicznego po kontakcie z alergenem, na który dana osoba nie jest uczulona. Co to jest reakcja krzyżowa i jak do niej dochodzi? Jakie są najpopularniejsze alergeny krzyżowe? Co zrobić w przypadku wystąpienia objawów tego rodzaju reakcji alergicznej? Przedstawiamy wybrane aspekty alergii krzyżowej.

Alergia krzyżowa. Co to jest?

Alergia krzyżowa to specyficzny rodzaj reakcji alergicznej, w której układ odpornościowy nieprawidłowo reaguje na substancje, które zazwyczaj nie są uznawane za szkodliwe. 

O alergii krzyżowej mówimy, gdy osoba z alergią na określony alergen nagle doświadcza objawów po kontakcie z innym alergenem, który wcześniej nie wywoływał u niej żadnych problemów. 

Alergie krzyżowe nie należą do rzadkości – dotykają one około 30% osób z alergią na czynniki wziewne (alergie wziewne). Warto jednak zaznaczyć, że częstość występowania alergii krzyżowych może się różnić w zależności od rodzaju alergenu. Przykładowo, w przypadku osób uczulonych na pyłki brzozy, odsetek ten może wynosić nawet 80%.

Mechanizm alergii krzyżowej – jak do niej dochodzi? 

Do alergii krzyżowej dochodzi, ponieważ przeciwciała, które normalnie rozpoznają i reagują na określone alergeny, nie potrafią odróżnić podobnych do siebie epitopów (determinantów alergenowych) w różnych alergenach. 

Alergia krzyżowa sprawia, że osoby uczulone na pewne substancje mogą doświadczać reakcji alergicznych po kontakcie z innymi, podobnymi alergenami. 

Przykładowo, osoby z alergią na pyłki mogą mieć niepożądane objawy po spożyciu niektórych owoców, ponieważ ich układ odpornościowy mylnie rozpoznaje podobne białka.

Alergia krzyżowa. Tabela alergenów reagujących krzyżowo

Alergeny reagujące krzyżowo obejmują różnorodne substancje, takie jak pyłki roślin, pokarmy czy lateks. Dla osób zmagających się z alergiami, nieocenioną pomocą mogą okazać się tabele alergii krzyżowych. Zawierają one informacje m.in. o związkach między alergenami pyłkowymi a pokarmami, które mogą wywołać reakcje krzyżowe.

Alergeny mogące wywoływać reakcję alergiczną:

• brzoza: jabłko, gruszka, wiśnia, śliwka, brzoskwinia, nektarynka, truskawka, kiwi, orzech laskowy, orzechy włoskie i brazylijskie, seler, marchew, pomidor, soja, figi, fasola, groszek,
• pyłki traw: bakłażan, pomidor, botwinka, melon, pomarańcza, arbuz, słodka papryka, chili, pieprz, pomidor, arachidy, ,
• pyłek leszczyny: orzechy laskowe,
• bylica: seler korzeniowy, marchew, pasternak, koper, kminek, koper włoski, anyż, dzięgiel, słonecznik, miód,
• ambrozja: arbuz, melon, banan, cukinia, ogórek, szpinak, dynia,
• pióra ptasie: jajka, mięso drobiowe,
• mleko krowie: mleko kozie, mleko owcze, mięso wołowe,
• roztocza kurzu domowego: owoce morza,
• sierść kota: mięso wieprzowe,
• lateks: banan, kiwi, awokado, papaja, ananas, migdały, seler, pomidory, orzechy, ziemniaki, marchew, kasztany, kiwi, awokado,
• figowiec benjamina: suszone figi, kiwi, banan, ananas, awokado.

Objawy alergii krzyżowej – zależne od wrażliwości na dany alergen

Objawy alergii krzyżowej są różnorodne i zależne od stopnia wrażliwości na dany alergen. Często są one ograniczone do miejsc bezpośredniego kontaktu z alergenem. Przykładowo, u osób uczulonych na pyłek brzozy, po zjedzeniu jabłka lub marchewki wystąpić może obrzęk warg i śluzówki jamy ustnej (zespół alergii jamy ustnej).

Inne typowe objawy alergii krzyżowej mogą obejmować kichanie, łzawienie oczu, zmiany skórne. Typowe są też ogólne objawy alergiczne – gorączka i zmęczenie. Możliwe są oprócz tego dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności czy biegunka. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do wstrząsu anafilaktycznego, choć jest to zjawisko występujące dość rzadko.

W razie podejrzenia alergii krzyżowej zaleca się konsultację z lekarzem alergologiem, który przeprowadzi niezbędne badania oraz wskaże odpowiednie metody leczenia. Pozwala ono poprawić jakość życia pacjenta i minimalizować występowanie reakcji alergicznych.

Alergia krzyżowa. Zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny

W przypadku niektórych pacjentów, u których zdiagnozowana została alergia pokarmowa, istnieje ryzyko wystąpienia anafilaksji – poważnej reakcji alergicznej, która może zagrażać życiu. Objawy takiego stanu są alarmujące i obejmują między innymi:

• symptomy ze strony układu oddechowego – zwężenie dróg oddechowych i obrzęk gardła, co może prowadzić do trudności w oddychaniu, 
• gwałtowny spadek ciśnienia krwi, 
• przyspieszenie rytmu serca, 
• zawroty głowy, 
• utratę przytomności.

W przypadku wystąpienia nieprzyjemnych objawów sugerujących alergię krzyżową, zaleca się konsultację z lekarzem. Jeśli objawy nasilają się gwałtownie (co może świadczyć o anafilaksji), konieczne jest niezwłoczne wezwanie pomocy medycznej.

Diagnostyka alergii krzyżowej (alergiczna reaktywność krzyżowa)

Niektóre alergeny reagują krzyżowo, co może wywołać objawy alergii. Rozpoznanie alergii krzyżowej wymaga wizyty u specjalisty, który przeprowadzi wywiad i zleci niezbędne badania. Do diagnostyki stosuje się punktowe testy skórne, oznaczenie poziomu IgE, testy prowokacyjne oraz badania molekularne, które pomagają w identyfikacji alergenów odpowiedzialnych za reakcję krzyżową.

Reakcje krzyżowe (alergie krzyżowe) – metody leczenia

Leczenie reakcji krzyżowych obejmuje kilka podejść. Podstawą jest unikanie substancji, na które układ immunologiczny organizmu reaguje nieprawidłowo. Jeśli znana jest substancja wywołująca reakcję alergiczną, należy wystrzegać się kontaktu z nią (np. eliminacja konkretnych produktów spożywczych czy kosmetyków).

Leki przeciwhistaminowe i kortykosteroidy są powszechnie stosowane w celu łagodzenia objawów alergii, takich jak swędzenie, katar (nieżyt nosa) czy duszność. W niektórych przypadkach zalecana jest immunoterapia alergenowa (odczulanie), która polega na stopniowym wprowadzaniu organizmu w kontakt z określonym alergenem, aby zmniejszyć reakcję alergiczną.

Alergie krzyżowe związane z pokarmami mogą wymagać konsultacji z dietetykiem, w celu opracowania diety eliminacyjnej i zapewnienia odpowiedniej suplementacji.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące alergii krzyżowej.