Napięciowy ból głowy – jak odróżnić od migreny?

Najważniejsze informacje:

• Napięciowy ból głowy to najczęstszy rodzaj bólu głowy. Wiąże się ze stresem, napięciem mięśniowym oraz nieprawidłową postawą. 
• Dolegliwość występuje u ludzi na całym świecie i może dotyczyć ponad 80% populacji. Często pojawia się u pacjentów chorujących na migrenę. 
• Wyróżnia się 3 podtypy bólu głowy typu napięciowego. W każdym przypadku charakterystyczne objawy pozwalają odróżnić dolegliwość od migreny.
• W leczeniu doraźnym stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a w przypadku przewlekłego napięciowego bólu głowy czasami stosowane jest leczenie profilaktyczne.

Napięciowy ból głowy może przypominać migrenę, ale ze względu na charakterystyczne objawy lekarz nie ma kłopotu z odróżnieniem obu przypadłości. Bóle głowy typu napięciowego występują w populacji bardzo często. Wynikają głównie z silnego napięcia psychicznego, mięśniowego oraz nieprawidłowej postawy ciała.  Leczenie opiera się na metodach niefarmakologicznych oraz lekach przeciwbólowych, a w przypadku przewlekłych dolegliwości zalecane jest również leczenie profilaktyczne.

Czym jest napięciowy ból głowy?

Napięciowy ból głowy to najpowszechniejszy rodzaj bólu głowy, który może dotyczyć ponad 80% ogólnej populacji. Trudno jednoznacznie określić częstość występowania przypadłości, ponieważ wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych. Do wystąpienia dolegliwości przyczyniają się przede wszystkim silne emocje (stres), nadmierne napięcie mięśniowe oraz nieprawidłowa postawa ciała. 

W medycynie wyróżnia się 3 główne podtypy bólu głowy o charakterze napięciowym, a różnice pomiędzy nimi dotyczą przede wszystkim częstotliwości występowania objawów.

• Rzadki epizodyczny napięciowy ból głowy — objawy pojawiają się rzadziej niż raz w miesiącu,
• Częsty epizodyczny napięciowy ból głowy — objawy pojawiają się od 1 do 14 dni w miesiącu, przez okres min. 3 miesięcy,
• Przewlekły napięciowy ból głowy — objawy pojawiają się min. 15 dni w miesiącu, przez ponad trzy miesiące. 

Zdarza się, że u niektórych pacjentów z przewlekłą dolegliwością każdego dnia pojawia się napięciowy ból głowy (codziennie), np. wieczorem. 

Napięciowy ból głowy – objawy

Typowy atak napięciowego bólu głowy trwa od kilkudziesięciu minut do kilku dni (zgodnie z kryteriami ICHD-2 od 30 min do 7 dni). Ból jest obustronny i sprawiający wrażenie ucisku (ale nie jest to ból pulsujący!), często porównywany do uczucia noszenia obręczy na głowie. Najczęściej ból określany jest jako lekki lub umiarkowany, a pacjenci są w stanie normalnie funkcjonować, ponieważ dolegliwości nie nasilają się pod wpływem aktywności fizycznej. 

Napięciowy ból głowy i karku

Napięciowy ból głowy często wiąże się z uczuciem napięcia i bólu w okolicy karku. To powszechnie występująca dolegliwość u osób pozostających długo w jednej pozycji, np. pracujących przy komputerze. Napięcia mięśniowe w okolicy szyi i karku mogą prowadzić do bólu głowy. 

Jak odróżnić ból głowy – napięciowy od migrenowego?

Odróżnienie napięciowego bólu głowy od migreny i postawienie prawidłowej diagnozy ma istotne znaczenie przy wyborze odpowiedniej terapii leczniczej. Rozpoznanie opiera się przede wszystkim na wywiadzie i badaniu fizykalnym pacjenta. Podstawowe objawy pozwalają odróżnić ból migrenowy od napięciowego. Przede wszystkim należy uwzględnić:

• charakter bólu – ból napięciowy jest opisywany jako stały, uciskający i obustronny, natomiast podczas migreny ból ma charakter pulsujący i koncentruje się po jednej stronie głowy,
• objawy towarzyszące – w przypadku migreny mogą występować dodatkowe objawy, takie jak nudności lub wymioty oraz nadwrażliwość na bodźce, które nie występują przy napięciowym bólu głowy,
• nasilenie bólu – ból typu napięciowego jest zazwyczaj lekki lub umiarkowany i nie utrudnia normalnego funkcjonowania, natomiast przy migrenie może być bardzo

Napięciowy ból głowy – przyczyny 

Dokładne przyczyny napięciowego bólu głowy nie zostały w pełni poznane. Najprawdopodobniej w wyniku zaburzenia i nieprawidłowej aktywności włókien mięśniowych, bodziec bólowy jest generowany przez mięśnie czaszki. U większości pacjentów można znaleźć bolesne miejsca na głowie, które nie mają związku z żadnym urazem/uszkodzeniem. Dodatkowo u pacjentów z napięciowym bólem głowy występuje podwyższona wrażliwość receptorów bólowych. 

Zauważalny wpływ na wystąpienie objawów mają czynniki zewnętrzne, takie jak stres, silne napięcie mięśni (przede wszystkim w obrębie głowy i karku), przemęczenie, nieprawidłowa postawa ciała, ale również długotrwałe skupienie (praca, nauka), a nawet głód.

Napięciowy ból głowy przy nerwicy

Nerwica jest przypadłością, która wpływa na myśli, uczucia i zachowania pacjenta. Jednym z często występujących objawów towarzyszących nerwicom są różnego rodzaju dolegliwości somatyczne, m.in. napięciowe bóle głowy. Stres i lęk prowadzą do skurczu i naprężenia mięśni, szczególnie w okolicy pleców, barków, karku oraz czaszki i mogą prowadzić do bólu głowy typu napięciowego. 

Napięciowy ból głowy a ciśnienie

Zmiany ciśnienia, zarówno występującego u pacjenta, jak i ciśnienia atmosferycznego często wiążą się z bólami głowy. Szczególnie u wrażliwych pacjentów. Jednak przewlekłe niedociśnienie lub nadciśnienie mogą wpływać na ogólne samopoczucie i stan zdrowia oraz świadczyć o różnorodnych schorzeniach. Dlatego w przypadku zauważenia objawów, takich jak napięciowy ból głowy, szum w uszach, osłabienie lub nerwowość, warto skonsultować się z lekarzem. 

Jak zdiagnozować bóle napięciowe głowy – rozpoznanie

Rozpoznanie napięciowego bólu głowy opiera się głównie na wywiadzie i ocenie charakterystyki dolegliwości występujących u pacjenta. Za najważniejsze kryteria rozpoznania uznaje się:

• obustronny ból głowy o charakterze uciskowym, 
• lekkie lub umiarkowane nasilenie dolegliwości, pozwalające na normalne funkcjonowanie,
• brak objawów towarzyszących, takich jak mdłości, wymioty, czy nadwrażliwość na bodźce, lub innych objawów świadczących o jakichkolwiek zaburzeniach (brak odchyleń w badaniu przedmiotowym),
• dolegliwości trwające od 30 min do 7 dni.

Jeśli podczas badania stwierdzone zostaną niepokojące objawy towarzyszące bólowi głowy, konieczne jest poszerzenie diagnostyki.

Co na napięciowy ból głowy – leczenie

Postawienie prawidłowej diagnozy umożliwia wybór odpowiedniej metody leczenia. Ponieważ napięciowy ból głowy związany jest z napięciem, stresem lub nieprawidłową postawą ciała, często zaleca się leczenie niefarmakologiczne, np. fizjoterapię skoncentrowaną na rozluźnieniu i poprawie postawy, oraz psychoterapię umożliwiającą znalezienie źródła napięcia. Dodatkowo zalecane są różnorodne techniki relaksacyjne (medytacja, joga), czy masaże relaksujące. 

Jeśli pacjent ma niski próg bólu, może istnieć konieczność leczenia farmakologicznego i doraźnego podawania leków przeciwbólowych, a w przypadku dokuczliwych, przewlekłych dolegliwości należy rozważyć leczenie profilaktyczne.  

Leki na napięciowe bóle głowy

Napięciowe bóle głowy leczy się inaczej niż migrenę, dlatego konieczne jest prawidłowe rozpoznanie. Najczęściej w przypadku bólu głowy typu napięciowego stosuje się doraźnie leki przeciwbólowe, przede wszystkim paracetamol, kwas acetylosalicylowy oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, ketoprofen, naproksen, diklofenak). Jeśli leki nie pozwalają na uzyskanie pożądanych rezultatów mogą być stosowane w preparatach łączonych z kofeiną. 

U pacjentów z przewlekłym napięciowym bólem głowy zaleca się rozważenie leczenia profilaktycznego, a lekiem pierwszego wyboru jest amitriptylina. Jeśli nie uzyskuje się poprawy po 4 tygodniach, zaleca się leki drugiego wyboru, np. mirtazapinę, wenlafaksynę, lub trzeciego wyboru, np. mianserynę, czy klomipraminę.

Co pomaga na napięciowy ból głowy – domowe sposoby

Pacjenci z lekkim nasileniem bólu, szczególnie jeśli występuje sporadycznie, mogą zazwyczaj zrezygnować z leczenia farmakologicznego i zastosować domowe sposoby na napięciowy ból głowy. Ze względu na przyczyny dolegliwości – napięcie – pomocne są przede wszystkim różnorodne techniki relaksujące i rozluźniające. Dlatego warto:

• znaleźć czas na codzienną praktykę relaksacyjną, np. medytację, która może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i napięciem,
• zrobić sobie ciepłą kąpiel lub przyłożyć na kark i/lub czoło ciepły kompres, 
• korzystać z masaży terapeutycznych wpływających na rozluźnienie mięśni,
• robić regularne przerwy w pracy, zapewnić sobie relaks i odpoczynek,
• skorzystać z pomocy psychoterapeuty lub coacha, który pomoże znaleźć przyczynę, lub sposób na zmniejszenie napięcia.

Napięciowy ból głowy – ile trwa?

Zazwyczaj ataki napięciowego bólu głowy trwają kilkadziesiąt minut, czasami parę godzin. Zgodnie z kryteriami ICHD-2 (International Classification of Headaches Disorders, second edition) napięciowe bóle głowy mogą trwać od 30 minut do 7 dni.