Migrena u dzieci i nastolatków – przyczyny, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Migrena u dzieci i młodzieży dotyczy około 5-10% populacji. W większości przypadków przypadłość utrzymuje się również w dorosłym życiu.
• Charakter dolegliwości u pacjentów pediatrycznych jest typowy i nie różni się od przypadłości u dorosłych. Dziecko z migreną może skarżyć się na silny ból głowy, mdłości i wymioty oraz nadwrażliwość na światło i dźwięk. 
• Na częstość i nasilenie ataków migreny u dzieci i młodzieży mogą wpływać czynniki wyzwalające, takie jak dieta, stres czy zmiany w rytmie snu.
• Diagnostyka i leczenie migreny u dzieci i nastolatków wymaga indywidualnego podejścia i ścisłej współpracy pomiędzy pacjentem, jego opiekunem i lekarzem.

Migrena u dzieci i młodzieży może, podobnie jak u dorosłych, stanowić dokuczliwą dolegliwość. Choroba dotyka pacjentów w różnym wieku, również tych najmłodszych, co stwarza największe problemy diagnostyczne ze względu na utrudnioną komunikację. Często przypadłość związana jest z predyspozycjami genetycznymi, dlatego pojawianie się bólu głowy u dziecka, którego najbliżsi krewni cierpią na migrenę, może sugerować przyczynę dolegliwości. Ile trwa migrena u dzieci i młodzieży? Jak się ją diagnozuje i leczy?

Migrena u dzieci i nastolatków – charakterystyka przypadłości

Migrena to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń neurologicznych na świecie. Występuje nie tylko u dorosłych pacjentów, ale również u ok. 5-10% dzieci i młodzieży. W większości diagnozowana jest u nastolatków, szczególnie u dziewcząt, co najprawdopodobniej ma związek z funkcjonowaniem układu hormonalnego i cyklem menstruacyjnym. Ataki u dzieci są krótsze, natomiast częściej występują przy nich silne mdłości i wymioty. 

Zazwyczaj u pacjentów pediatrycznych występuje migrena bez aury. Częstość występowania charakterystycznych zaburzeń widzenia lub czucia wynosi ok. 1,5%. 

Migrena ma podłoże genetyczne, ale za wywołanie ataków u pacjentów pediatrycznych, podobnie jak u dorosłych, odpowiadają często czynniki wyzwalające, takie jak stres, nadmierna stymulacja sensoryczna, zmiany w rytmie snu czy określona dieta.

Migrena u dzieci – objawy

Migrena w dzieciństwie przypomina tę występującą u dorosłych pacjentów. U dzieci trudniej jest ocenić intensywność bólu głowy, ale często towarzyszą mu mdłości, wymioty i nadwrażliwość sensoryczna. Zwykle u dzieci objawy ustępują szybciej, ale pojawiają się z większą częstotliwością. 

W większości przypadków migrena u dzieci przebiega bez aury (zaburzeń widzenia, czucia) i związana jest z pojawianiem się objawów, takich jak:

• ból głowy (u dzieci nie musi występować jednostronnie), 
• nudności i wymioty,
• nadwrażliwość sensoryczna,
• zmęczenie (przede wszystkim po ustąpieniu bólu głowy).

Regularne pojawianie się bólu głowy u dziecka zawsze powinno być skonsultowane z lekarzem, również u dzieci, których rodzice chorują na migrenę.

Migrena u nastolatków – objawy

Okres dojrzewania to czas dynamicznych zmian w organizmie młodego człowieka. Wahania poziomu hormonów, stres i presja społeczna mogą przyczynić się do pojawienia się pierwszego ataku migreny u nastolatka. U ponad 20% pacjentów pediatrycznych chorujących na migrenę, przypadłość ujawnia się w okresie dojrzewania. Problem dotyczy przede wszystkim dziewczynek, które też rzadziej od chłopców „wyrastają” z migreny. 

U nastolatków objawy migreny przypominają te u dorosłych oraz dzieci i zwykle obejmują:

• intensywny, pulsujący ból głowy, zlokalizowany po jednej ze stron,
• nudności, 
• zwiększona wrażliwość na światło, dźwięk i zapachy,
• trudności z koncentracją.

Skąd się bierze migrena u dzieci – przyczyny

Przyczyny występowania migreny u dzieci są złożone, ale ryzyko pojawienia się dolegliwości jest wyższe u pacjentów pediatrycznych, których krewni zmagają się z migreną. W przypadku predyspozycji genetycznych duże znaczenie mają również czynniki wyzwalające. U dzieci atak migreny może zostać wywołany przez:

• intensywne bodźce sensoryczne – jasne światła, głośne dźwięki, 
• niektóre pokarmy i napoje, takie jak kakao, czekolada, ser żółty, 
• głód, odwodnienie,
• niewystarczająca ilość snu, 
• wysiłek fizyczny – treningi, lekcje WF,
• uraz głowy (również lekki, np. uderzenie piłką).

Migrena u nastolatków – przyczyny

Ataki migreny u nastolatków, podobnie jak u młodszych pacjentów, często wiążą się z predyspozycjami genetycznymi oraz czynnikami wyzwalającymi, takimi jak stres, nieregularny sen, określone produkty spożywcze (kofeina, czekolada, ser, alkohol), nadmierne zmęczenie, problemy emocjonalne (depresja, lęk) oraz wahania hormonów. Wpływ hormonów zauważalny jest przede wszystkim u nastolatek, u których występowanie migreny często powiązane jest z cyklem menstruacyjnym.

Diagnostyka migreny u dzieci i nastolatków

Rozpoznanie migreny, zwłaszcza u małych dzieci, bywa wyzwaniem dla lekarzy. Najmłodsze dzieci nie potrafią się komunikować, dlatego nie mają możliwości powiedzenia opiekunom, że boli je głowa. Intensywny płacz i wymioty mogą świadczyć nie tylko o migrenie, ale również innych schorzeniach, dlatego wymagają precyzyjnej diagnostyki. 

Przy rozpoznaniu lekarz przeprowadza wywiad lekarski z opiekunami małego dziecka, a w przypadku starszych dzieci i młodzieży również z nimi. Następnie wykonywane jest badanie fizykalne. Chociaż migrena nie daje charakterystycznych objawów w podstawowym badaniu, może być ono ważne dla wykluczenia innych przyczyn złego samopoczucia dziecka. 

W diagnozowaniu przypadłości u młodzieży pomocne może być prowadzenie dziennika bólów głowy, który może pomóc w określeniu częstotliwości ataków, nasilenia objawów, czy identyfikowaniu czynników wyzwalających migrenę.

W diagnostyce istotne jest przeprowadzenie szczegółowego badania neurologicznego pozwalającego, ponieważ u ok. 98% dzieci z guzem mózgu pozwala ono na wychwycenie nieprawidłowości, które nie występują przy migrenie. 

U starszych dzieci i młodzieży wywiad i badania przedmiotowe pozwalają zwykle na postawienie diagnozy, ale w przypadku jakichkolwiek wątpliwości oraz u dzieci poniżej 3 roku życia zaleca się wykonanie dodatkowych badań – EEG, TK, MRI. 

Migrena u dzieci – jak leczyć?

Leczenie migreny u dzieci i młodzieży różni się od leczenia dorosłych, wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta, a szczególnie uwzględnienia jego wieku i nasilenia objawów. Migrena u młodszych pacjentów może mieć inne objawy i być mniej przewidywalna niż u dorosłych. Ważne jest, aby lekarz dokładnie ocenił objawy i historię choroby pacjenta przed zastosowaniem odpowiedniego leczenia. 

Leczenie migreny u dzieci często opiera się na podstawowej farmakoterapii i unikaniu czynników wyzwalających (nadmiernego wysiłku, stresu, stymulacji sensorycznej, określonych produktów spożywczych). 

Migrena u dzieci – leki

Leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol czy ibuprofen, mogą być stosowane w celu złagodzenia objawów, ale ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do efektów ubocznych i przewlekłego bólu głowy. Tryptany, leki przeciwmigrenowe powszechnie wykorzystywane w leczeniu dorosłych pacjentów, nie są zalecane u dzieci. U pacjentów powyżej 12 roku życia dopuszczalne są leki zawierające ergotaminę, np. Coffecorn Forte, Coffecorn Mite. 

Nie ma szczegółowych zaleceń dotyczących leczenia profilaktycznego u dzieci i młodzieży. W przypadku częstych i dokuczliwych ataków oraz niezadowalającego efektu leczenia objawowego dopuszczalne jest zastosowanie leków przeciwpadaczkowych.

Aby zapobiegać odwodnieniu w przypadku silnych wymiotów, stosuje się leki przeciwwymiotne i elektrolity.

Sposoby leczenia migreny u młodzieży

Leczenie migreny u nastolatków jest zbliżone do leczenia u dzieci, ponieważ w większości przypadków, w celu łagodzenia objawów, stosuje się leki przeciwbólowe – paracetamol i ibuprofen, lub dopuszczony u pacjentów powyżej 12 roku życia lek przeciwmigrenowy –  ergotaminę (np. Coffecorn Forte, Coffecorn Mite). Tryptany nie są zalecane u pacjentów poniżej 18 roku życia.

W leczeniu profilaktycznym zalecane są leki przeciwpadaczkowe (topiramat) oraz unikanie czynników wyzwalających ataki migreny – stresu, nadmiernego zmęczenia, alkoholu, kawy, czekolady, czy intensywnych bodźców.

Nastolatkowie mogą spróbować wykorzystać techniki relaksacyjne i tzw. biofeedback.

Migrena u dzieci – jak długo trwa u pacjentów pediatrycznych?

Czas trwania napadu migrenowego u dzieci zwykle jest krótszy niż u dorosłych i rzadko utrzymuje się powyżej kilkunastu godzin. 

Różnice w czasie trwania migreny mogą wynikać z czynników, takich jak typ dolegliwości, wiek, szybkość przyjęcia leków przeciwbólowych, indywidualna wrażliwość na ból, poziom stresu, ogólny stan zdrowia, czy warunki, w jakich znajduje się dziecko.

Dzieci, podobnie jak dorośli, mogą doświadczać różnych etapów migreny, w tym:

• prodromu – faza wstępna, która może trwać od kilku godzin do dwóch dni przed bólem głowy, charakteryzująca się zmianami nastroju, zachowania i apetytu,
• aury – może wystąpić przed bólem głowy, ale rzadko zdarza się u dzieci,
• bólu głowy – etap, kiedy ból jest najintensywniejszy, 
• postdromu – występuje po ustąpieniu bólu głowy i może trwać od kilku godzin do kilku dni. U dzieci częste jest osłabienie i problemy z koncentracją.

Ważne jest, aby rodzice i opiekunowie byli świadomi, że czas trwania migreny u dzieci może być zmienny i każdy przypadek jest indywidualny. Dlatego zarówno rozpoznanie, jak i leczenie migreny u dzieci powinno być prowadzone pod ścisłym nadzorem lekarza specjalisty.