Dna moczanowa – objawy, przyczyny, przebieg

Najważniejsze informacje:

• Dna moczanowa to choroba zapalna o podłożu metabolicznym, która wynika z nadmiaru kwasu moczowego we krwi (hiperurykemii). Kryształy moczanu sodu odkładają się w stawach, co prowadzi do stanów zapalnych objawiających się bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem.
• Główne przyczyny choroby to nieprawidłowy metabolizm puryn, nadmierna produkcja kwasu moczowego lub jego niewystarczające wydalanie przez nerki. 
• Dna moczanowa objawia się nagłym oraz intensywnym bólem, który najczęściej dotyczy dużego palca u stopy. Atakowi towarzyszy obrzęk, zaczerwienienie i wzrost temperatury skóry nad zajętym stawem. 
• W zaawansowanym stadium choroby pod skórą mogą rozwijać się guzki dnawe, czyli twarde złogi kwasu moczowego. 
• W przebiegu choroby można wyróżnić trzy etapy – bezobjawową hiperurykemię, ostry napad dny moczanowej, a także przewlekłe zapalenie stawów.
• Nieleczone schorzenie prowadzi do nawracających ataków oraz stopniowego uszkodzenia i deformacji stawów, a także zwiększa ryzyko poważnych powikłań, takich jak: choroby serca, miażdżyca, nadciśnienie oraz niewydolność nerek.

Dna moczanowa to przewlekła choroba zapalna, która wynika z nadmiaru kwasu moczowego we krwi. Jego odkładanie się w stawach w postaci kryształków prowadzi do bolesnych epizodów zapalnych, obrzęków i ograniczenia ruchomości. Pierwszy atak choroby dotyka najczęściej dużego palca stopy, a dokładniej stawu śródstopno-paliczkowego (podagra). Główne przyczyny rozwoju dny moczanowej to: dieta bogata w puryny, zaburzenia metaboliczne, choroby nerek oraz czynniki genetyczne. Pierwszym etapem w przebiegu choroby jest bezobjawowa hiperurykemia. Następnie pacjent doświadcza nagłych i bolesnych ataków zapalenia stawów (zwykle w nocy). W miarę postępu dny moczanowej napady stają się częstsze, a nieleczone schorzenie prowadzi do trwałych uszkodzeń stawów, rozwoju guzków dnawych i chorób nerek.

Dna moczanowa (podagra, artretyzm) – co to za choroba?

Dna moczanowa (ICD-10: M10) to choroba zapalna o podłożu metabolicznym związana z hiperurykemią, czyli nadmiarem kwasu moczowego we krwi, który odkłada się w stawach w postaci kryształów moczanu sodu, co wywołuje stany zapalne objawiające się bólem, zaczerwienieniem i obrzękiem. Choroba dotyczy najczęściej stawów kończyn dolnych.

Dnę moczanową (łac. diathesis urica, inaczej skaza moczanowa, podagra, artretyzm) określano również jako „chorobę królów”, ponieważ w przeszłości dotykała głównie władców, których dieta była zdominowana przez produkty zawierające puryny (organiczne związki chemiczne występujące głównie w produktach bogatych w białko), tj.: mięso, owoce morza i alkohol, co skutkowało wysokim stężeniem kwasu moczowego we krwi. 

Obecnie na całym świecie obserwuje się gwałtowny wzrost liczby przypadków dny moczanowej, szczególnie w krajach rozwiniętych. Oszacowano, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat zachorowalność wzrosła o ponad 200%. Podagra dotyczy ok. 2% dorosłych i stanowi główną przyczynę zapalenia stawów u mężczyzn. Kobiety chorują rzadziej, ale trzeba dodać, że ryzyko rozwoju dny moczanowej wzrasta po menopauzie.

Podagra zwiększa ryzyko chorób serca, ponieważ wysoki poziom kwasu moczowego w organizmie sprzyja stanom zapalnym, które uszkadzają naczynia krwionośne. Ponadto pacjenci z dną moczanową cierpią często na nadciśnienie, miażdżycę i zespół wieńcowy, co wiąże się z większym ryzykiem zawału serca lub udaru. Jeśli podagra nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona, może prowadzić także do trwałych uszkodzeń stawów. 

W zaawansowanym stadium choroby dochodzi do odkładania się złogów kwasu moczowego w tkankach miękkich, co skutkuje powstawaniem guzków dnawych (łac. tophi) w okolicach uszu, łokci, palców rąk i stóp, a także w ścięgnach Achillesa.

Podagra – co to jest i jakie daje objawy? 

Podagra to najczęstsza postać dny moczanowej, w której zapalenie dotyczy stawu śródstopno-paliczkowego dużego palca u stopy. Objawia się nagłym i silnym bólem, obrzękiem, zaczerwienieniem, a także ograniczoną ruchomością oraz zwiększoną temperaturą skóry w okolicy stawu. Do pierwszego ataku choroby dochodzi często w nocy lub nad ranem.

Poza dużym palcem stopy dna moczanowa może atakować również stawy: skokowe, kolanowe, dłoni i nadgarstków, łokciowe, barkowe (rzadziej).

Dna moczanowa – przyczyny

Podagra może być spowodowana nieprawidłowym metabolizmem puryn, zwiększoną produkcją kwasu moczowego lub jego niewystarczającym wydalaniem przez nerki. 

Jakie są inne przyczyny dny moczanowej?

• Dieta bogata w puryny – spożywanie dużych ilości mięsa (np. wołowina, wieprzowina), owoców morza (krewetki, małże, sardynki), alkoholu (zwłaszcza piwa i wina) oraz napojów słodzonych może podnosić poziom kwasu moczowego i prowadzić do jego odkładania się w postaci kryształów w stawach. 
• Zaburzenia metaboliczne – dna moczanowa często współwystępuje z otyłością lub cukrzycą, które znacząco wpływają na przemiany metaboliczne w organizmie i zwiększają ryzyko hiperurykemii. Ponadto tkanka tłuszczowa produkuje związki sprzyjające stanom zapalnym, co dodatkowo pogarsza sytuację. 
• Czynniki genetyczne – osoby, u których w rodzinie występowała podagra, są bardziej narażone na zaburzenia metabolizmu kwasu moczowego, co zwiększa ryzyko zachorowania.
• Przyjmowanie niektórych leków – diuretyki (stosowane w leczeniu nadciśnienia czy obrzęków) mogą powodować podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi. Ich długotrwałe przyjmowanie może być istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju dny moczanowej.
• Choroby nerek – w przypadku ich niewydolności lub innych schorzeń proces usuwania kwasu moczowego z organizmu zostaje zaburzony, co prowadzi do zwiększenia jego stężenia we krwi.

Dna moczanowa (podagra) – objawy

Dna moczanowa to przewlekła choroba zapalna, której objawy mogą różnić się intensywnością i lokalizacją. Początkowo dolegliwości są związane najczęściej z jednym stawem, jednak z czasem mogą obejmować również kolejne. 

Objawy dny moczanowej pojawiają się nagle. Mogą być bardzo intensywne i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Choroba zajmuje głównie stawy, powodując stan zapalny, obrzęk oraz ograniczenie ruchomości. Charakterystyczne są nawracające epizody bólu, które prowadzą do przewlekłych zmian w stawach, jeśli schorzenie nie jest odpowiednio leczone.

Pierwsze objawy podagry

Początkowe objawy podagry to nagły oraz intensywny ból, który pojawia się w nocy i koncentruje się w jednym stawie – najczęściej u podstawy dużego palca stopy. Towarzyszą mu charakterystyczne dolegliwości, takie jak:

• zaczerwienienie i obrzęk – okolica stawu jest znacząco opuchnięta, a skóra przybiera czerwony lub purpurowy kolor, co świadczy o stanie zapalnym;
• wzrost temperatury – skóra nad zaatakowanym stawem jest wyraźnie rozgrzana i tkliwa, co dodatkowo nasila dyskomfort.

Objawy pojawiają się nagle i mogą być na tyle silne, że utrudniają chodzenie oraz uniemożliwiają dotykanie miejsca zajętego bólem. Często pierwszy atak dny moczanowej ustępuje samoistnie po kilku dniach, jednak brak leczenia może prowadzić do nawracających epizodów i postępującego uszkodzenia stawów. 

Bóle i obrzęki stawów przy dnie moczanowej

Bóle stawów są bardzo intensywne i mogą skutecznie uniemożliwiać codzienne funkcjonowanie, w tym wykonywanie najprostszych czynności. Dla dny moczanowej charakterystyczne są:

• obrzęki – najczęściej dotyczą dużego palca stopy, mogą jednak obejmować również staw kolanowy, łokciowy czy stawy dłoni; obrzękowi towarzyszy napięcie tkanek wokół stawu;
• ból nasilający się podczas ruchu – nawet niewielki ruch zajętego stawu może powodować silny ból, który sprawia, że chory unika jakiejkolwiek aktywności.

Dna moczanowa – objawy skórne

Objawy skórne są istotnym elementem obrazu klinicznego dny moczanowej i często wskazują na zaawansowane stadium choroby. Najczęściej obserwuje się:

• zaczerwienienie i złuszczanie – skóra nad zaatakowanym stawem staje się intensywnie czerwona, napięta oraz błyszcząca; w zaawansowanych przypadkach, po ustąpieniu ataku, skóra może zacząć się łuszczyć;
• guzki dnawe – twarde zgrubienia pod skórą występujące najczęściej w okolicach stawów stóp, dłoni, małżowin usznych, łokci oraz ścięgien Achillesa; mogą być tkliwe i bolesne, zwłaszcza podczas zaostrzeń choroby; w zaawansowanym stadium dny moczanowej prowadzą do deformacji stawów i ograniczenia ich ruchomości.

Nietypowe objawy dny moczanowej

Dna moczanowa manifestuje się niekiedy w sposób mniej oczywisty, co utrudnia jej rozpoznanie. Do specyficznych objawów należą: 

• ból w nietypowych miejscach – choć najczęściej dotyczy stawów u podstawy dużego palca stopy, dna moczanowa może powodować ból również w nadgarstkach, łokciach, barkach, a nawet w obrębie kręgosłupa, co może być mylnie rozpoznane jako objawy innego schorzenia, np. reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS);
• objawy ogólne wskazujące na aktywny stan zapalny – stan podgorączkowy lub gorączka, ogólne osłabienie oraz uczucie przewlekłego zmęczenia, niekiedy również brak apetytu. 

Przebieg dny moczanowej

Dna moczanowa rozwija się etapami, a jej przebieg zależy od stopnia zaawansowania choroby i skuteczności leczenia. 

Bezobjawowa hiperurykemia (podwyższony kwas moczowy)

Bezobjawowa hiperurykemia to stan, w którym poziom kwasu moczowego we krwi jest podwyższony, ale nie występują jeszcze objawy dny moczanowej. Może utrzymywać się przez wiele lat, zanim pojawią się pierwsze symptomy choroby.

Regularne badania poziomu kwasu moczowego są zalecane szczególnie u osób z czynnikami ryzyka, takimi jak: dieta bogata w puryny, otyłość lub nadwaga czy predyspozycje genetyczne.

Ostry napad dny moczanowej

Ostry napad dny moczanowej to nagły i intensywny atak bólu, który występuje w wyniku odkładania się kryształów kwasu moczowego w stawach. Podczas napadu układ odpornościowy wywołuje stan zapalny, który prowadzi do silnego bólu, obrzęku i zaczerwienienia.

Jakie są objawy ostrego ataku dny moczanowej? 

• Nagły i silny ból – zwykle zaczyna się w nocy lub nad ranem, najczęściej w stawie dużego palca u stopy, ale może dotyczyć również innych stawów (np. kolanowego czy łokciowego). Nasila się podczas ruchu i dotyku. 
• Obrzęk i zaczerwienienie – dochodzi do miejscowego ocieplenia i napięcia skóry, a także jej intensywnego zaczerwienienia w okolicy zajętego stawu.
• Ograniczona ruchomość – dolegliwości bólowe i stan zapalny utrudniają poruszanie się.
• Tkliwość – staw jest bardzo wrażliwy na dotyk.

Ostry napad dny moczanowej zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni do tygodnia, jednak nawracające ataki prowadzą do stopniowego uszkodzenia stawów, co znacznie obniża jakość życia chorego.

Przewlekłe zapalenie stawów

W przypadku nieleczonej i zaawansowanej dny moczanowej dochodzi do rozwoju przewlekłego zapalenia stawów, które może prowadzić do ich deformacji. Z biegiem czasu nawracające ataki prowadzą do odkładania się większej ilości kryształów kwasu moczowego w stawach oraz tworzenia się guzków dnawych.

Jakie są objawy przewlekłego zapalenia?

• Chroniczny ból w zaatakowanych stawach, który nasila się w wyniku wysiłku lub zmiany pogody.
• Sztywność i ograniczona ruchomość stawów, szczególnie rano lub po długim odpoczynku.
• Opuchnięcie, tkliwość oraz nadmierne ocieplenie skóry w okolicy stawów. 

Trzeba podkreślić, że nieleczona podagra może prowadzić do poważnych powikłań – uszkodzenia nerek czy zwiększonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, dlatego bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie i konsekwentne leczenie ukierunkowane na obniżenie stężenia kwasu moczowego.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące dny moczanowej.