Badania i leczenie dny moczanowej

Najważniejsze informacje:

• Dna moczanowa jest rozpoznawana na podstawie analizy objawów klinicznych i wyników badań laboratoryjnych i/lub obrazowych.
• Pobranie płynu stawowego pozwala wykryć obecność kryształów moczanu sodu. Wspomniana procedura jest kluczowa w procesie diagnozowania choroby. 
• Leczenie dny moczanowej obejmuje zarówno łagodzenie objawów podczas ostrych napadów bólowych, jak i długoterminowe obniżanie poziomu kwasu moczowego. 
• Efektywnym sposobem na szybkie złagodzenie objawów napadu dny jest zastosowanie leków przeciwbólowych i/lub przeciwzapalnych (NLPZ, kolchicyna, sterydy) oraz odpoczynek.
• Działanie leków obniżających poziom kwasu moczowego (allopurynol, febuksostat) zapobiega nawrotom choroby i rozwojowi powikłań.
• Dieta to ważny element leczenia dny moczanowej. Z jadłospisu najlepiej wykluczyć produkty bogate w puryny (czerwone mięso, owoce morza, alkohol). Zwiększyć należy z kolei spożycie warzyw, nabiału oraz wody. 

Dna moczanowa (inaczej podagra, artretyzm lub skaza moczanowa) to przewlekła choroba zapalna o podłożu metabolicznym, która dotyka stawów, powodując ich ból, obrzęk i zaczerwienienie. W procesie diagnozowania schorzenia wykorzystywane są szczegółowe badania laboratoryjne i obrazowe, które pozwalają na wykrycie nadmiaru kwasu moczowego we krwi oraz obecności kryształów moczanu sodu w stawach. Lekarz reumatolog na podstawie objawów klinicznych, wyników zleconych testów oraz historii choroby pacjenta wdraża odpowiednią terapię. Celem leczenia jest obniżenie poziomu kwasu moczowego, łagodzenie bólu oraz zapobieganie nawrotom dolegliwości. W przypadku dny moczanowej stosuje się zarówno farmakoterapię, jak i zmianę stylu życia, w tym diety. Wczesne podjęcie leczenia pozwala na skuteczne kontrolowanie choroby i uniknięcie powikłań, takich jak uszkodzenia stawów czy kamica nerkowa.

Jaki lekarz od dny moczanowej? Jak rozpoznać chorobę?

Dna moczanowa jest leczona przez reumatologa, który specjalizuje się w chorobach stawów i schorzeniach związanych z układem ruchu. Lekarz przeprowadzi szczegółową analizę dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta oraz zleci odpowiednie badania, które pozwolą na potwierdzenie diagnozy. Rozpoznanie dny moczanowej opiera się na dokładnej analizie objawów klinicznych i wyników testów laboratoryjnych. 

Dna moczanowa wynika z nadmiaru kwasu moczowego we krwi (hiperurykemia), co prowadzi do odkładania się kryształów moczanu sodu w stawach, tkankach lub narządach. Schorzenie rozwija się stopniowo przez kilka, a nawet kilkanaście lat. 

Pierwsza faza choroby najczęściej przebiega bez żadnych dolegliwości (tzw. bezobjawowa hiperurykemia). Kolejny etap obejmuje z kolei nagły i silny ból pojawiający się najczęściej w okolicy dużego palca u stopy (tzw. podagra). Do ataku dochodzi zwykle w nocy lub nad ranem. Towarzyszy mu obrzęk oraz zaczerwienienie. Skóra w obrębie stawu jest wyraźnie rozgrzana, a także wrażliwa na dotyk. Objawy nasilają się w ciągu kilku godzin, powodując trudności w poruszaniu się. W ostrym stadium choroby ból może utrzymywać się przez kilka dni, po czym stopniowo ustępuje. 

Nieleczona choroba prowadzi do nawracających ataków, przewlekłych zmian w stawach, a także powstawania guzków dnawych. 

Guzki dnawe to twarde zgrubienia, które rozwijają się pod skórą, zazwyczaj wokół stawów, ale mogą wystąpić również w innych miejscach, takich jak: małżowiny uszne, palce, łokcie czy pięty. Są typowe dla zaawansowanej postaci dny moczanowej i powstają w wyniku gromadzenia się kryształów moczanu sodu w tkankach. W większości przypadków guzki nie powodują bólu ani dyskomfortu, jednak mogą stać się bolesne, jeśli dojdzie do rozwoju zapalenia w ich obrębie lub będą narażone na ucisk. Nieleczone prowadzą do trwałych uszkodzeń i deformacji stawów.

Dna moczanowa – jakie badania?

Diagnostyka dny moczanowej polega na przeprowadzenie badań, które pozwolą na potwierdzenie wysokiego poziomu kwasu moczowego we krwi oraz wykluczenie innych schorzeń (np. reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) czy chorób zakaźnych). 

Jakie badania na dnę moczanową zleci lekarz? 

• Badanie stężenia kwasu moczowego we krwi – można je przeprowadzić o dowolnej porze dnia, jednak należy unikać spożywania alkoholu i produktów bogatych w puryny (np. czerwone mięso, owoce morza, rośliny strączkowe) na dzień przed pobraniem. Podwyższony poziom kwasu moczowego może sugerować dnę, choć nie jest to jedyny wskaźnik brany pod uwagę podczas diagnozowania, ponieważ u niektórych pacjentów wynik może mieścić się w normie, zwłaszcza poza atakiem. Jakie są normy stężenia kwasu moczowego we krwi? 
  • u mężczyzn: 3,4–7,0 mg/dl (czyli 200–416 µmol/l),
  • u kobiet: 2,4–6,0 mg/dl (czyli 140– 355 µmol/l).
• Badanie stężenia kwasu moczowego w dobowej zbiórce moczu – nie jest podstawową metodą diagnozowania choroby, ale może pomóc w określeniu jej przyczyny i dostosowaniu leczenia. Przed oraz w trakcie zbiórki moczu należy unikać spożywania alkoholu i produktów bogatych w puryny. Co oznaczają poszczególne wyniki?
  • wynik 300–800 mg/24 h (1,78–4,74 mmol/24 h) – norma dla dorosłych,
  • wynik powyżej 800 mg/24 h – może wskazywać na nadprodukcję kwasu moczowego, co zwiększa ryzyko kamicy nerkowej i dny moczanowej,
  • wynik poniżej 300 mg/24 h – może świadczyć o upośledzonym wydalaniu kwasu moczowego przez nerki. 
• Badanie płynu stawowego – w trakcie ataku dny moczanowej lekarz może wykonać aspirację (nakłucie) stawu, aby pobrać płyn. Następnie, pod mikroskopem, sprawdza obecność kryształów moczanu sodu, co jest kluczową informacją potwierdzającą diagnozę. 
• RTG (rentgen) – wykazuje przewlekłe uszkodzenia stawów spowodowane odkładaniem się kryształów moczanu sodu (np. erozje stawowe). To z reguły badanie pomocnicze wykorzystywane przede wszystkim w bardziej zaawansowanych przypadkach.
• Ultrasonografia (USG) stawów – jest coraz częściej wykorzystywana w diagnostyce dny moczanowej, ponieważ pozwala na wykrycie charakterystycznych zmian w stawach i otaczających je tkankach. Badanie umożliwia zobrazowanie złogów kryształów moczanu sodu, które odkładają się w chrząstkach stawowych. USG pozwala także wykryć obecność stanu zapalnego w stawie, co objawia się obrzękiem błony maziowej oraz nadmiarem płynu stawowego. W przewlekłej dnie moczanowej badanie może ujawnić guzki dnawe, czyli nagromadzone kryształy kwasu moczowego w tkankach miękkich. Ponadto USG pozwala na ocenę ewentualnych uszkodzeń chrząstki stawowej i nadżerek kostnych, które mogą pojawić się w zaawansowanym stadium choroby.
• Diagnostyka różnicowa – w celu wykluczenia innych chorób o podobnych objawach (np. zapalenie stawów, infekcja) lekarz może zlecić dodatkowe testy – badania na obecność bakterii czy innych substancji zapalnych.

Czy istnieje test domowy na dnę moczanową?

Nie istnieje domowy test, dzięki któremu można jednoznacznie potwierdzić dnę moczanową. Diagnoza wymaga konsultacji lekarskiej oraz przeprowadzenia wspomnianych wyżej badań laboratoryjnych i obrazowych.

Choć w aptekach są dostępne domowe testy, które pomagają w monitorowaniu poziomu kwasu moczowego, nie można opierać na nich wiarygodnego rozpoznania. Trzeba pamiętać, że nie każdy wynik ponad normę jest równoznaczny z rozpoznaniem dny. Co więcej, u niektórych pacjentów – mimo prawidłowego wyniku – choroba może występować. 

Testy domowe nie zastąpią profesjonalnej diagnostyki. W przypadku podejrzenia dny moczanowej konieczna jest wizyta u lekarza. 

Jak leczyć dnę moczanową?

Leczenie dny moczanowej opiera się na dwóch głównych założeniach: 

• obniżeniu poziomu kwasu moczowego we krwi,
• eliminacji objawów choroby – bólu i stanu zapalnego w stawach.

Celem leczenia jest zapobieganie kolejnym napadom dny, a także uszkodzeniom stawów powstającym w wyniku utrzymującego się podwyższonego poziomu kwasu moczowego. Skuteczna terapia powinna uwzględniać zarówno farmakoterapię, jak i zmianę stylu życia, w tym diety.

Jak szybko wyleczyć dnę moczanową? Czy jest to możliwe?

Dna moczanowa jest chorobą przewlekłą, której nie da się całkowicie wyleczyć, ale można skutecznie kontrolować. Terapia ma na celu szybkie złagodzenie objawów podczas napadu oraz długoterminowe zapobieganie nawrotom poprzez obniżenie poziomu kwasu moczowego. Dzięki farmakoterapii dobranej przez specjalistę i zmianie stylu życia można uniknąć ponownych ataków oraz zapobiec powikłaniom, takim jak uszkodzenia stawów czy kamica nerkowa. Regularne monitorowanie poziomu kwasu moczowego i przestrzeganie zaleceń lekarskich pozwala wielu pacjentom prowadzić normalne życie bez objawów choroby.

Dna moczanowa – leczenie farmakologiczne

Leczenie dny moczanowej obejmuje zarówno łagodzenie ostrych ataków, jak i przewlekłą terapię obniżającą poziom kwasu moczowego. Wybór leków zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz częstotliwości napadów. 

Leczenie ostrego napadu dny moczanowej polega na szybkim zmniejszeniu bólu oraz stanu zapalnego. Jakie leki są wykorzystywane w tym przypadku? 

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – np. ibuprofen, naproksen, diklofenak. Działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo, zmniejszając dolegliwości bólowe i obrzęk w stawach. NLPZ nie wpływają bezpośrednio na poziom kwasu moczowego we krwi.
• Kolchicyna – zmniejsza stan zapalny w stawach, zwłaszcza w trakcie ostrych napadów dny moczanowej. Działa poprzez hamowanie migracji białych krwinek do miejsca zapalenia, co skutkuje zmniejszeniem bólu i obrzęku. Kolchicyna jest szczególnie skuteczna, gdy zostanie podana w pierwszych godzinach napadu. 
• Glikokortykosteroidy (sterydy) – np. prednizon, metyloprednizolon. Skuteczne w walce ze stanem zapalnym, stosowane w ciężkich napadach lub gdy NLPZ i kolchicyna są przeciwwskazane. 

Przewlekłe leczenie dny moczanowej zapobiega z kolei kolejnym napadom i zmniejsza ryzyko powikłań. Wymaga regularnych badań kontrolnych oraz monitorowania poziomu kwasu moczowego. Leki obniżające kwas moczowy włącza się do terapii po ustabilizowaniu ostrego ataku choroby.

• Inhibitory oksydazy ksantynowej (XOi) – zmniejszają produkcję kwasu moczowego
  • Allopurynol – najczęściej stosowany lek, hamuje enzym oksydazę ksantynową odpowiedzialny za powstawanie kwasu moczowego.
  • Febuksostat – działa podobnie jak allopurynol, ale jest stosowany u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do jego stosowania lub nie uzyskują odpowiednich efektów.
• Leki urykozuryczne – zwiększają wydalanie kwasu moczowego przez nerki
  • Probenecyd, benzbromaron – zwiększają wydalanie kwasu moczowego przez nerki, zmniejszając jego stężenie we krwi. Są stosowane w leczeniu przewlekłej dny moczanowej.

Dna moczanowa – jak złagodzić ból stawów przy napadzie dny?

Napady dny moczanowej często wiążą się z intensywnymi dolegliwościami, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. W przypadku zaostrzenia choroby konieczne jest szybkie działanie w celu złagodzenia objawów. Jakie są sposoby na złagodzenie bólu i obrzęku?

• Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – podstawowym sposobem na złagodzenie dolegliwości podczas napadu dny moczanowej jest stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), np. ibuprofenu czy diklofenaku.
• Odpowiedni poziom nawodnienia organizmu – wspomaga eliminację kwasu moczowego z organizmu.
• Chłodzenie stawu – zimne okłady redukują stan zapalny, zmniejszając obrzęk i łagodząc ból. Należy przy tym unikać bezpośredniego kontaktu lodu ze skórą – najlepszym rozwiązaniem jest owinięcie lodu w ręcznik lub stosowanie specjalnych okładów chłodzących. 
• Odpoczynek i unikanie obciążenia – podczas napadu dny moczanowej nie należy obciążać bolącego stawu. Najlepiej odpoczywać w pozycji, która pozwala na uniesienie kończyny oraz zminimalizowanie nacisku. Należy również unikać dłuższego chodzenia czy stania.

Dieta w dnie moczanowej

Dieta ma istotne znaczenie w kontrolowaniu poziomu kwasu moczowego i zapobieganiu napadom dny moczanowej. Odpowiedni dobór produktów może pomóc w redukcji stanów zapalnych oraz wspierać wydalanie nadmiaru kwasu moczowego z organizmu.

Co można jeść przy dnie, jakie produkty są zalecane? 

• warzywa i owoce – marchew, seler, brokuły, ogórki, jabłka, cytrusy, wiśnie,

• produkty pełnoziarniste – kasze (gryczana, jęczmienna), brązowy ryż, pełnoziarnisty chleb i makaron,

• nabiał o niskiej zawartości tłuszczu – mleko, jogurt, kefir, twaróg,

• chude białko roślinne i zwierzęce – rośliny strączkowe (w umiarkowanych ilościach), jajka, drób (kurczak, indyk),

• orzechy i nasiona.

Należy pamiętać także o odpowiednim nawodnieniu, które wspomaga wydalanie kwasu moczowego, warto wypijać minimum 2–3 l wody dziennie. 

Czego nie należy jeść przy dnie moczanowej? 

• czerwone mięso i podroby – wołowina, wieprzowina, jagnięcina, wątróbka, nerki,
• tłuste ryby i owoce morza – sardynki, makrela, śledzie, tuńczyk, krewetki,
• alkohol – piwo, mocne trunki,
• produkty bogate we fruktozę – napoje gazowane, soki owocowe z dodatkiem cukru, słodycze, syropy owocowe,
• żywność przetworzona – fast food, konserwy mięsne, wysoko przetworzone produkty mięsne (parówki, pasztety).

Zbilansowana dieta i kontrola spożycia puryn są kluczowe w zapobieganiu oraz leczeniu dny moczanowej. Pomagają utrzymać prawidłowy poziom kwasu moczowego, a także zmniejszają ryzyko wystąpienia bolesnych napadów choroby.