Dna moczanowa – dieta, co jeść, czego unikać

Najważniejsze informacje:

• Dieta przy dnie moczanowej w połączeniu z farmakoterapią ma na celu ochronę struktury stawów i okolicznych tkanek, a także zmniejszenie częstotliwości napadów. 
• Prawidłowa dieta będąca wsparciem leczenia dny moczanowej ma na celu obniżenie poziom kwasu moczowego we krwi. 
• Osoby chore na dnę moczanową powinny wyeliminować ze swojego jadłospisu produkty zawierające związki purynowe, w tym m.in. wyciągi z mięsa, mocną herbatę, czekoladę, a także szpinak. 
• Rekomendowana dieta przy dnie moczanowej powinna uwzględniać spożywanie produktów niskoprzetworzonych, z dużą zawartością błonnika i antyoksydantów, niską zawartością tłuszczów i poddanych określonej obróbce termicznej. 

Dna moczanowa, określana również jako podagra lub skaza moczanowa, zaliczana jest do najpowszechniej występujących schorzeń reumatycznych. Szacuje się, że choruje na nią ok. 1% światowej populacji, w tym głównie mężczyźni po 40. roku życia. Objawami klinicznymi schorzenia są m.in. nagły i silny ból stawów, ich obrzęk i zaczerwienienie. Czynnikami, które zwiększają ryzyko rozwoju dny moczanowej, jest wysokobiałkowa dieta, otyłość, choroby współistniejące (głównie nadciśnienie tętnicze i cukrzyca), a także nadużywanie diuretyków.

Zasady diety przy dnie moczanowej

Wsparciem leczenia farmakologicznego przy dnie moczanowej jest modyfikacja nawyków żywieniowych. Kluczowe jest nie tylko wyeliminowanie niektórych produktów, ale także spożywanie posiłków w sposób regularny, co 3-4 godziny. Nadrzędnym celem jest wdrożenie diety ubogopurynowej, co oznacza ograniczenie podaży związków purynowych do ok. 300 mg/d (a w skrajnych przypadkach nawet do 120 mg/d).

Ogólnymi zasadami diety przy dnie moczanowej są:

• znaczne ograniczenie produktów bogatych w związki purynowe, w tym przede wszystkim podrobów, mięsa, ryb, owoców morza i drożdży;
• unikanie nadmiernego spożywania produktów bogatych w cukry, w tym syropu glukozowo-fruktozowego, fruktozy i syropu kukurydzianego;
• konieczność zrezygnowania z picia alkoholu;
• odstawienie leków o działaniu moczopędnym;
• spożywanie niewielkich posiłków w regularnych odstępach czasowych, najlepiej co 3–4 godziny;
• regularne nawadnianie organizmu – rekomenduje się picie minimum od 2 do 3 litrów płynów dziennie, w tym głównie niegazowanej, niesłodzonej wody mineralnej;
• monitorowanie masy ciała – w przypadku pojawienia się nadwagi lub otyłości, kluczowe jest ograniczenie spożywanych kalorii, a w razie konieczności skorzystanie z pomocy dietetyka;
• aktywne leczenie farmakologiczne ewentualnych chorób współistniejących, w tym przede wszystkim nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, miażdżycy i hipercholesterolemii. 

Liczne badania naukowe wykazały, że najlepsze efekty we wsparciu leczenia dny moczanowej daje dieta śródziemnomorska oraz DASH (ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension). Obie z nich nie tylko dostarczają organizmowi cennych substancji odżywczych i są lekkostrawne, ale także przyczyniają się do spadku masy ciała, co zmniejsza ryzyko zaostrzenia objawów podagry i pozytywnie wpływa na efekty terapii farmakologicznej.

Co jeść przy dnie moczanowej – produkty zalecane

Celem diety stosowanej w przypadku dny moczanowej jest przede wszystkim obniżenie produkcji kwasu moczowego, ograniczenie ryzyka pojawienia się bolesnych dolegliwości związanych z chorobą (lub zmniejszenie ich częstotliwości i/lub intensywności), a także spowolnienie procesów uszkodzenia stawów. 

Bazę posiłków stosowanych w diecie przy dnie moczanowej powinny stanowić produkty ubogie w puryny (mała lub średnia zawartość).

Produktami zalecanymi w przebiegu dny moczanowej są:

• niskotłuszczowe mleko i przetwory mleczne, w tym: kefiry, jogurty, maślanki, twarogi;
• produkty pełnoziarniste, w tym: ciemne pieczywo, ryż i makarony, kasze, płatki owsiane;
• świeże warzywa, głównie: papryka, cykoria, sałata, kalarepa, marchew, kalafior, ziemniaki, natka pietruszki, szparagi, seler, ogórek;
• owoce, w tym: wiśnie, jabłka, gruszki, banany, pomarańcze, kiwi, jagody, ananas, maliny i truskawki;
• orzechy i pestki;
• nasiona roślin strączkowych, w tym: soja, ciecierzyca, fasola, bób;
• oleje roślinne tłoczone na zimno, głównie olej lniany, z pestek winogron i oliwa z oliwek.

W niewielkich porcjach i sporadycznie można również spożywać ryby (łososia, makrelę, dorsza, sandacza i flądrę), a także kukurydzę i grzyby (nie częściej niż 2 razy w tygodniu). 

Przygotowując posiłki mające służyć obniżeniu poziomu kwasu moczowego krwi, rekomenduje się ich duszenie i gotowanie (przede wszystkim na parze). Dietetycy przestrzegają przed smażeniem i pieczeniem z dodatkiem tłuszczów.

Czego nie jeść przy dnie moczanowej

Historycznie dna moczanowa określana była mianem choroby bogaczy (choroby królów). Było to związane z dietą stosowaną głównie przez osoby uprzywilejowane, w tym koronowane głowy. W ich codziennym menu dominowało bowiem tłuste mięso i podroby, co sprzyja nadmiernemu gromadzeniu się kryształów kwasu moczowego w organizmie. 

Z diety osób cierpiących na dnę moczanową należy wyeliminować produkty bogate w puryny, a przede wszystkim:

• pasztety,
• podroby, w tym głównie: wątroba, ozorki, serca i nerki,
• galarety mięsne,
• owoce morza, w tym: homary, krewetki i małże,
• konserwy,
• drożdże piekarskie,
• wywary mięsne,
• alkohol,
• produkty wysoko przetworzone, w tym wyroby cukiernicze i typu fast-food. 

Jakich owoców nie jeść przy dnie moczanowej?

W przypadku diety mającej na celu obniżenie kwasu moczowego we krwi można jeść praktycznie wszystkie owoce. Jedyne ograniczenie dotyczy ilości spożywanych owoców, a w szczególności rabarbaru. Ich jedzenie odradza się przede wszystkim osobom, które borykają się z chorobami nerek (głównie kamieniami nerkowymi), osteoporozą i problemami ze stawami. 

W skład rabarbaru wchodzą duże ilości kwasu szczawiowego, który może przyczynić się do wypłukiwania z organizmu żelaza, wapnia i magnezu.

Ile puryn dziennie przy dnie moczanowej?

Maksymalna ilość puryn w codziennej diecie nie powinna przekraczać ilości 300 mg/d. Osoby, które doświadczają wzmożonych dolegliwości bólowych powinny spożywać ich znacznie mniej – 120 mg/d.

Co pić przy dnie moczanowej?

Nawadnianie w przypadku dny moczanowej ma nadrzędne znaczenie, ponieważ przyczynia się do znacznego obniżenia kwasu moczowego we krwi, który wydalany jest razem z moczem. Dietetycy podkreślają, że najlepszym płynem jest zwykła woda mineralna, bez dodatku barwników, gazu i cukru. 

Rekomendowane jest także picie niskotłuszczowych i niesłodzonych produktów mlecznych, w tym głównie jogurtów, kefirów i maślanek. Co ciekawe, pozytywny efekt wywiera również picie niewielkich ilości kawy. Osoby, które regularnie piją ten czarny napój wykazują, znacznie mniejsze ryzyko rozwoju dny moczanowej. 

W przebiegu dny moczanowej nie zaleca się picia:

• alkoholu, w tym także piwa (co ma związek z obecnością dużych ilości drożdży),
• napojów słodzonych i gazowanych,
• napojów energetycznych.

W miarę możliwości warto ograniczyć także picie soków, co ma związek z obecnością w ich składzie fruktozy. 

FAQ

Poniżej znajdują się odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące diety przy dnie moczanowej.