Atopowe zapalenie skóry (AZS) – leczenie, domowe sposoby

Najważniejsze informacje:

• Atopowe zapalenie skóry (AZS) uznawane jest za powszechną chorobę skóry, która występuje głównie u dzieci i młodzieży.
• Choroba, której objawy to przede wszystkim pękanie i suchość skóry, swędzenie oraz krwawienie, jest trudna do leczenia i wymaga ogromnej cierpliwości.
• Leczenie atopowego zapalenia skóry obejmuje odpowiednio dobraną dietę, leki przeciwhistaminowe i przeciwzapalne oraz prawidłową pielęgnację skóry atopowej.
• W niektórych przypadkach leczeniu atopowego zapalenia skóry sprzyja fototerapia oraz odczulanie.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą przewlekłą skóry o podłożu genetycznym. Leczenie tego schorzenia jest złożone i wymaga wieloaspektowego podejścia, obejmującego zarówno farmakoterapię, jak i zmiany stylu życia oraz pielęgnację skóry. Dowiedz się, jak wygląda atopowe zapalenie skóry i leczenie AZS, jakie metody sprawdzają się tu najlepiej i czy domowe sposoby są skuteczne.

Diagnostyka przy atopowym zapaleniu skóry

Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry może być sporym wyzwaniem i powinno zostać przeprowadzone przez odpowiedniego specjalistę, np. lekarza dermatologa. Chorobę diagnozuje także alergolog. Charakterystyczne objawy AZS to przede wszystkim zmiany skórne, które często pojawiają się w okolicach zgięć łokciowych, kolanowych, na szyi oraz wokół oczu. Istotnym elementem, który pozwala odróżnić AZS od innych alergii, jest nie tylko lokalizacja i wygląd zmian, ale również informacje o występowaniu chorób atopowych w rodzinie pacjenta.

Diagnoza atopowego zapalenia skóry opiera się na obserwacji symptomów, takich jak suchość skóry i uczucie swędzenia, jak również szczegółowym wywiadzie z pacjentem. Istnieją kryteria diagnostyczne, znane jako kryteria Hannifina-Rajki, które podzielone są na główne i pomocnicze.

Do głównych kryteriów zalicza się takie objawy AZS jak:

• silny świąd skóry;
• charakterystyczne miejsca występowania zmian skórnych;
• przewlekły charakter choroby z okresami zaostrzeń;
• osobista lub rodzinna historia atopii.

Do kryteriów pomocniczych należą takie objawy atopowego zapalenia skóry jak:

• suchość skóry;
• rogowacenie okołomieszkowe i/lub rybia łuska;
• natychmiastowe reakcje skórne;
• podwyższony poziom IgE w surowicy krwi;
• początek choroby we wczesnym dzieciństwie;
• skłonność do nawrotowych zakażeń skóry,
• występowanie zaćmy;
• nietolerancja wełny i alergia pokarmowa (np. na białka mleka krowiego);
• pogorszenie stanu skóry po stresie psychicznym;
• biały dermografizm.

Aby postawić diagnozę w przypadku atopowego zapalenia skóry, wystarczające jest spełnienie trzech z czterech głównych kryteriów. Kryteria pomocnicze mają znaczenie dodatkowe i mogą wspierać proces diagnostyczny.

Atopowe zapalenie skóry – jak leczyć?

Zaburzenia w równowadze między kwasami omega-3 a omega-6, w tym niedostatek kwasu linolowego oraz problemy z jego przekształcaniem w kwas gamma-linolenowy, mogą prowadzić do rozwoju atopowego zapalenia skóry. Aby skutecznie przeciwdziałać tej chorobie, kluczowe jest zachowanie właściwego stosunku tych kwasów tłuszczowych, który powinien wahać się od 1:1 do 1:4.

W przypadku identyfikacji alergenów konieczne jest ich usunięcie ze środowiska pacjenta lub diety. Istnieje również możliwość przeprowadzenia odczulania. Podstawą leczenia atopowego zapalenia skóry jest odbudowa uszkodzonej bariery skórnej, co osiąga się za pomocą odpowiednich emolientów, a czasami z użyciem preparatów zawierających kortykosteroidy. W terapii wykorzystuje się również leczenie miejscowe, czyli zaawansowane środki przeciwzapalne, takie jak takrolimus i pimekrolimus, a także metody fototerapeutyczne.

Aby złagodzić objawy AZS, stosuje się leki przeciwhistaminowe, miejscowe kortykosteroidy podczas zaostrzeń, leki immunosupresyjne oraz fototerapię (leczenie światłem) z wykorzystaniem promieni UVA i UVB oraz fotochemioterapię PUVA. Aby zmniejszyć świąd, zaleca się stosowanie miejscowych kortykosteroidów, takrolimusu, intensywne nawilżanie skóry oraz fototerapię. Skuteczne mogą być również starsze leki przeciwhistaminowe, takie jak hydroksyzyna, jak również nowsze środki doustne, np. cyklosporyna.

W terapii atopowego zapalenia skóry istotny jest również dobór odpowiedniej odzieży. Materiały powinny być naturalne, najlepiej bawełniane, zapewniające skórze możliwość oddychania. Praktykuje się także metodę wet wrapping, czyli owijanie ciała bandażami po kąpieli, po wcześniejszym natłuszczeniu skóry emolientami.

Leczenie – atopowe zapalenie skóry u dzieci

Warto pamiętać, że metody leczenia różnią się w zależności od wieku pacjenta. U młodszych i starszych dzieci leczenie AZS skupia się na odbudowie bariery skórnej bez stosowania leczenia ogólnego. Leki przeciwhistaminowe nie zawsze są efektywne w leczeniu AZS u najmłodszych. U dorosłych pacjentów stosuje się silniejsze preparaty steroidowe miejscowo, terapię PUVA oraz leki doustne modulujące odpowiedź immunologiczną.

Pielęgnacji u osób z atopowym zapaleniem skóry

W przypadku AZS istotną rolę odgrywa pielęgnacja skóry atopowej, która powinna być regularnie nawadniana i uzupełniana o lipidy. Aby to osiągnąć, warto przeprowadzać kąpiele lecznicze z dodatkiem środków specjalistycznych (emolienty na AZS), które zwiększają poziom nawilżenia i lipidów w skórze. Kąpiel powinna być krótka, trwająca średnio od 10 do 15 minut, przy czym temperatura wody nie powinna przekraczać 34°C.

Do wody zaleca się dodawanie produktów o pH neutralnym dla skóry, czyli 5,5, takich jak emulsje, płyny czy oleje, zarówno mineralne, jak i naturalne. Takie środki nie tylko nawilżają i natłuszczają skórę, ale również pomagają w łagodzeniu świądu i mogą przyczynić się do zmniejszenia potrzeby stosowania miejscowych środków przeciwzapalnych w leczeniu atopowego zapalenia skóry.

Po zakończeniu kąpieli osoby z objawami atopowego zapalenia skóry powinny delikatnie osuszyć ciało przy użyciu miękkiego ręcznika, unikając przy tym pocierania skóry. W ciągu kilku minut po wyjściu z wody zaleca się aplikację kremów nawilżających i natłuszczających, które nie zawierają substancji drażniących. Preparaty te należy nakładać na całą powierzchnię ciała, a na obszarach z wypryskami zaleca się stosowanie leków przeciwhistaminowych. W przypadku wystąpienia nadkażenia bakteryjnego wskazane jest użycie preparatów do kąpieli z dodatkiem środków antybakteryjnych.

Należy unikać stosowania kosmetyków z dodatkami perfum, soli kąpielowych czy innych aromatyzowanych produktów, które mogą podrażniać skórę. Do natłuszczania skóry najlepiej wybierać produkty zawierające składniki takie jak lanolina, parafina czy oleje roślinne, np. lniany czy oliwa z oliwek. Nie bez znaczenia jest również odpowiedni dobór odzieży, która powinna być wykonana z miękkich, naturalnych materiałów, niekrępująca ruchów i niepodrażniająca skóry.

Czy atopowe zapalenie skóry jest zaraźliwe?

Atopowe zapalenie skóry często prowadzi do społecznego ostracyzmu. Objawy AZS są zazwyczaj widoczne na skórze i mogą być postrzegane jako nieatrakcyjne, co niestety czasami skutkuje strachem wśród osób z otoczenia. Taka reakcja może prowadzić do izolacji i samotności pacjentów. Należy jednak podkreślić, że atopowe zapalenie skóry nie jest chorobą zakaźną. Jej występowanie jest często związane z predyspozycjami genetycznymi, co oznacza, że nie istnieje ryzyko zarażenia się od osoby chorej, niezależnie od rodzaju kontaktu – czy to bezpośredniego dotyku, wymiany śliny czy kontaktu drogą kropelkową.

Czy atopowe zapalenie skóry jest wyleczalne?

Atopowe zapalenie skóry to schorzenie o charakterze przewlekłym, które może nawracać nawet po okresach bezobjawowych. Dolegliwość ta nie jest ograniczona wyłącznie do dzieciństwa – badania wskazują, że 45-60% starszych dzieci i osób dorosłych boryka się z atopowym zapaleniem skóry. W przypadku najmłodszych pacjentów atopowe zapalenie skóry często współistnieje z alergią pokarmową, a także z uczuleniem na alergeny występujące w otoczeniu, np. alergeny wziewne, sierść zwierząt, pyłki roślin i alergeny pokarmowe. Istotne jest, aby pamiętać, że zaniedbana alergia może szybko prowadzić do rozwoju astmy i spowodować alergiczny nieżyt nosa, dlatego ważna jest jej wczesna diagnoza i leczenie.

Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry

W celu przedłużenia okresu remisji przy atopowym zapaleniu skóry niezbędne jest stosowanie odpowiedniej terapii. Mimo to pacjenci często poszukują alternatywnych, które łagodzą objawy AZS, w tym m.in. domowe sposoby na AZS. Oto kilka z nich:

1. Zaleca się utrzymanie w pomieszczeniach optymalnej temperatury i wilgotności, aby unikać ekstremalnie gorących lub suchych warunków, które mogą powodować nasilenie objawów AZS.
2. Zaleca się włączenie do jadłospisu produktów bogatych w kwasy omega-3 i omega-6, takich jak ryby, orzechy oraz nasiona chia i lniane. Olej z czarnuszki, bogaty w witaminę E, cynk i flawonoidy, może korzystnie wpływać na kondycję skóry, hamując reakcje alergiczne.
3. Zaleca się stosowanie naturalnych olejów roślinnych do pielęgnacji skóry, takich jak olej kokosowy, oliwa z oliwek czy z wiesiołka, które mogą nawilżyć i złagodzić podrażnienia. Kąpiele w letniej wodzie z dodatkiem oleju, na przykład kokosowego, również mogą przynieść skórze ulgę i poprawić jej nawilżenie.
4. Wybierając ubrania i pościel, warto zwrócić uwagę na naturalne materiały, takie jak bawełna, które są delikatne dla skóry. Należy unikać detergentów zawierających substancje drażniące, zastępując je np. kilkoma kroplami olejku z drzewa herbacianego.
5. W codziennym sprzątaniu warto postawić na naturalne środki bez substancji zapachowych, takie jak ocet czy soda oczyszczona, bądź też wybierać preparaty z naturalnymi składnikami.

Jeśli chodzi o kosmetyki, zaleca się wybór produktów o naturalnym składzie, takich jak szampony w kostce, które nie podrażniają skóry. W przypadku pozostałych produktów pielęgnacyjnych warto stosować emolienty i unikać kosmetyków pieniących, w tym mydeł i płynów do kąpieli. Konieczne jest dokładne czytanie składów i unikanie produktów reklamowanych jako te „dla skóry atopowej”, które mogą zawierać składniki drażniące skórę. Ważne jest, aby dokonywać świadomych wyborów opartych na własnej analizie składów.