Dieta przy niedoczynności tarczycy –  co jeść, a czego unikać?

Najważniejsze informacje:

• Niedoczynność tarczycy wiąże się z niewystarczającą produkcją hormonów T3 i T4. Wśród czynników mogących wpływać na nieprawidłową pracę gruczołu wymienia się m.in. niedobór jodu, mogący wynikać z niewłaściwych nawyków żywieniowych.
• Przy niedoczynności tarczycy dieta powinna uwzględniać spowolnienie metabolizmu oraz zapewniać odpowiednią podaż pierwiastków wpływających na prawidłową syntezę tyroksyny i trijodotyroniny, takich jak selen, żelazo, cynk i jod.
• Przyjmowanie większych ilości jodu może okazać się nieskuteczne przy jednoczesnym spożywaniu produktów ograniczających jego wchłanianie. 

Przy niedoczynności tarczycy dieta może mieć istotny wpływ na samopoczucie pacjenta. Właściwy dobór składników pokarmowych pozwala nie tylko ograniczyć ryzyko spowodowane spowolnionym metabolizmem, ale również może wpłynąć na poprawę syntezy hormonów tarczycy. Dowiedz się, jak odpowiednio skomponować dietę przy niedoczynności tarczycy. Co warto jeść, a czego najlepiej unikać?

Dieta tarczycowa

Prawidłowe działanie gruczołu tarczowego wpływa na procesy metaboliczne w całym organizmie. Właściwe funkcjonowanie tarczycy może zostać zakłócone przez stany zapalne (przede wszystkim choroby autoimmunologiczne), guzy, oddziaływanie czynników uszkadzających komórki (np. promieniowanie) oraz niedobory niektórych substancji odżywczych. 

Odpowiednie odżywianie jest bardzo istotne dla funkcjonowania całego organizmu, również tarczycy. Szczególnie znaczenie dla gruczołu tarczowego ma właściwa podaż jodu, selenu, cynku, żelaza i witaminy D. Ich niedobór może uniemożliwić syntezę hormonów, a niewystarczająca ilość tyroksyny i trijodotyroniny zakłóca homeostazę i wpływa na pracę całego organizmu. 

Obserwuje się wyraźny związek pomiędzy wynikami badań, samopoczuciem przy niedoczynności tarczycy a dietą. Niektóre produkty mogą zwiększać skłonność do powstawania obrzęków, zaparć, odczucia braku energii, senności, ciężkości i tycia. Wielu specjalistów uważa, że jednym z kluczowych czynników wspomagających prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest odpowiednio skomponowana dieta. 

Niedoczynność tarczycy powoduje niekiedy znaczne spowolnienie procesów metabolicznych. Dlatego dieta tarczycowa, oprócz zapewnienia odpowiedniej podaży istotnych pierwiastków (przede wszystkim jodu), powinna uwzględniać zwiększone ryzyko odkładania tłuszczu, wzrostu poziomu cholesterolu i cukru we krwi.

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być urozmaicona i jednocześnie skomponowana z produktów o niskim indeksie glikemicznym. Bardzo ważna jest odpowiednia kaloryczność, dopasowana do potrzeb pacjenta. Dlatego dieta tarczycowa powinna być dostosowana do wieku, wagi, wzrostu i aktywności fizycznej konkretnej osoby. Istotne jest również uwzględnienie nietolerancji pokarmowych, alergii i innych chorób przewlekłych oraz indywidualnego zapotrzebowania organizmu.

Biorąc pod uwagę wszystkie zmienne, kompozycja diety przy niedoczynności tarczycy powinna być konsultowana z lekarzem. Często stanowi doskonałe uzupełnienie konwencjonalnego leczenia lekami na niedoczynność, takimi jak Euthyrox, Novothyral, czy Letrox.

Co jeść przy niedoczynności tarczycy?

Dieta przy niedoczynności tarczycy powinna uwzględniać szczególne zapotrzebowanie organizmu i obfitować przede wszystkim w produkty zawierające pierwiastki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego.

Jod

W tarczycy znajduje się około 80 proc. jodu z całego organizmu. Bez niego nie byłaby możliwa synteza tyroksyny i trijodotyroniny. Dieta w niedoczynności tarczycy powinna zapewniać odpowiednią (zwiększoną) podaż jodu. Wśród produktów zawierających znaczne ilości tego pierwiastka można wymienić:

• ryby morskie (np. dorsz, halibut, makrela);
• owoce morza (krewetki, ostrygi, małże);
• rośliny morskie (algi np. nori, spirulina, wakame, chlorella, kombu).

Żelazo

Żelazo znajduje się w cząsteczce tyreoperoksydazy, enzymu biorącego aktywny udział w produkcji hormonów tarczycy, dlatego wskazane jest, aby dieta pacjentów z niedoczynnością zawierała produkty bogate w żelazo:

• mięso (np. chuda wołowina);
• podroby (np. wątróbka);
• ryby (np. anchois);
• żółtko jaja kurzego;
• pieczywo pełnoziarniste, otręby;
• buraki;
• natka pietruszki;
• szpinak;
• porzeczki;
• figi;
• orzechy i pestki.

Selen

Selen wchodzi w skład tzw. selenoprotein, enzymów oddziałujących na przekształcanie tyroksyny w trijodotyroninę. Warunkiem pozytywnego wpływu selenu jest odpowiednie stężenie jodu. Za najlepsze źródła selenu uznaje się:

• ryby (np. makrela, dorsz, halibut);
• skorupiaki (np. krewetki, homar);
• orzechy brazylijskie (znaczenie ma kraj pochodzenia! Orzechy z Peru i Wenezueli mają znacznie więcej selenu niż te pochodzące z Boliwii).

Cynk

Obecność cynku jest niezbędna do prawidłowego wiązania trijodotyroniny. Cynk wpływa również na funkcjonowanie układu odpornościowego, co ma szczególnie istotne znaczenie przy niedoczynności wywołanej chorobą Hashimoto. Wśród produktów stanowiących dobre źródło cynku można wymienić:

• mięso;
• jaja;
• nasiona (pestki);
• ciecierzycę i fasolę;
• kakao; 
• kasza gryczana;
• płatki owsiane.

Wielu pacjentów decyduje się na pomoc specjalisty w zakresie komponowania odpowiedniej diety przy niedoczynności tarczycy. Często jest to najlepsze rozwiązanie, gwarantujące spokój i poczucie bezpieczeństwa. 

Czego nie jeść przy niedoczynności tarczycy?

Przy niedoczynności tarczycy zalecane jest unikanie produktów utrudniających wchłanianie jodu. Należą do nich tzw. goitrogeny, określane również substancjami wolotwórczymi. Związki te występują przede wszystkim w warzywach kapustnych, m.in. w kapuście, kalafiorze, brokule, brukselce, kalarepie, rukoli, rzepaku, rzepie i rzodkiewce. Osoby z niedoczynnością tarczycy nie muszą całkowicie zrezygnować z jedzenia tych produktów, ale wyraźnie ograniczyć ich spożycie. 

Niedoczynność tarczycy — dieta/jadłospis 

Odpowiednia dieta może wspomagać leczenie niedoczynności tarczycy, ale nie może go zastąpić, dlatego zwykle konieczne jest przyjmowanie lewotyroksyny (np. w postaci leków na niedoczynność tarczycy na receptę: Euthyrox, Letrox, Novothyral).

Poza spożywaniem produktów zalecanych i unikaniem niewskazanych, pacjenci z niedoczynnością powinni pamiętać o:

• regularnym spożywaniu pięciu posiłków dziennie;
• spożywaniu warzyw, nabiału, ryb i chudego mięsa;
• unikaniu produktów o wysokim indeksie glikemicznym;
• podaży odpowiedniej ilości błonnika;
• wypijaniu minimów 2 litrów wody/dobę;
• codziennej umiarkowanej aktywności fizycznej.

Dieta dla osób z niedoczynnością tarczycy — fakty i mity

Jest wiele mitów na temat diety w niedoczynności tarczycy. Pacjenci eliminują kolejne produkty, których rzekomo nie powinni jeść, a uboga dieta wpływa na pogorszenie samopoczucia i (zwykle) gorszą pracę tarczycy. Tymczasem jest nieduża grupa produktów niewskazanych przy niedoczynności tarczycy (szczególnie tej spowodowanej niedoborem jodu), co nie oznacza, że ich jedzenie stanowi zagrożenie dla pacjenta, a jedynie, że może utrudniać proces leczenia. Wśród nich znajdują się przede wszystkim rośliny z rodziny kapustnych, wokół kilku innych produktów urosło wiele mitów, przyczyniających się do niepotrzebnego ubożenia diety. 

Pomidory a niedoczynność tarczycy

Wielu pacjentów szukających informacji o produktach niewskazanych w diecie przy nadczynności tarczycy, spotyka się z opinią, że nie powinni spożywać roślin z rodziny psiankowatych, do której należą m.in. pomidory (ale również ziemniak, papryka). Nie ma żadnych dowodów naukowych na potwierdzenie szkodliwości spożywania pomidorów (i innych psiankowatych) przez osoby z niedoczynnością tarczycy. 

Ograniczenie spożycia zalecane jest jedynie u pacjentów z niedoczynnością, której towarzyszą problemy jelitowe (np. jelito drażliwe, wzdęcia) lub przewlekłe bóle mięśni i stawów.

Płatki owsiane a niedoczynność tarczycy

Płatki owsiane nie wpływają na pracę tarczycy, więc nie ma przeciwwskazań, żeby były spożywane przez osoby z niedoczynnością. Płatki owsiane zawierają sporo błonnika oraz witaminy i cenne pierwiastki, m.in. żelazo, magnez, potas i cynk, dlatego mogą stanowić wartościowy posiłek, który na długo pozostawia uczucie sytości. Dodatkowym atutem jest to, że owies to zboże bezglutenowe, więc mogą go jeść również pacjenci z celiakią i nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (uwaga! Owies często bywa zanieczyszczony innymi zbożami, dlatego osoby na restrykcyjnej diecie bezglutenowej powinny wybierać płatki owsiane z symbolem przekreślonego kłosa, gwarantujące bezglutenowość).

Jarmuż a tarczyca

Jarmuż to roślina z rodziny kapustnych. Zawiera goitrogeny, które utrudniają wchłanianie jodu i mają działanie wolotwórcze. Jarmuż nie jest wskazany przy niedoczynności tarczycy. 

Pestki awokado a tarczyca

Pestka z awokado ma wiele właściwości prozdrowotnych oraz dodatkowo oddziałuje pozytywnie na pracę tarczycy. Zawiera znacznie więcej przeciwutleniaczy, witamin i składników mineralnych (m.in. żelazo i cynk) niż miąższ. Dlatego zaleca się, aby osoby z niedoczynnością tarczycy spożywały nie tylko owoc, ale również wykorzystywały sproszkowaną pestkę.

Banany a niedoczynność tarczycy

Spożywanie bananów jest bardzo korzystne w niedoczynności tarczycy. Owoce zawierają wiele witamin i minerałów, a przede wszystkim tyrozynę, która stymuluje produkcję tyroksyny i trijodotyroniny. Ponadto pobudza pracę mięśni, wpływa na poprawę kondycji fizycznej, niweluje osłabienie i obniżenie nastroju charakterystyczne przy niedoczynności tarczycy. 

Ze względu na wysoki indeks glikemiczny, pomimo wielu pozytywnych właściwości, zalecane jest umiarkowane spożycie bananów.

Dieta ketogeniczna a niedoczynność tarczycy

Wyniki dotychczasowych badań nie pozwalają na jednoznaczną ocenę wpływu diety ketogenicznej na pracę tarczycy. Niewątpliwie stan ketozy wpływa na procesy metaboliczne w całym organizmie, czyli również na funkcjonowanie tarczycy. Ostatecznie nie potwierdzono, czy efekt działania jest korzystny czy szkodliwy. 

Niedoczynność tarczycy a dieta bezglutenowa

Sama niedoczynność tarczycy nie wiąże się z koniecznością przejścia na dietę bezglutenową. Zawarty w zbożach gluten nie oddziałuje negatywnie na pracę gruczołu tarczowego, czy wchłanianie jodu. Wskazaniem do eliminacji glutenu jest celiakia (która często współwystępuje z chorobą Hashimoto), alergia na określone zboża lub nieceliakalna nadwrażliwość na gluten.

Jak schudnąć przy niedoczynności tarczycy?

Przy niedoczynności tarczycy dieta odchudzająca powinna uwzględniać zapotrzebowanie gruczołu na określone składniki pokarmowe. Tarczyca musi być odpowiednio odżywiona, żeby mogła funkcjonować prawidłowo. Dlatego przy niedoczynności tarczycy dieta redukcyjna musi być bardzo precyzyjnie skomponowana. 

Konieczne jest utrzymywanie ujemnego bilansu kalorycznego (niezbędnego do redukcji masy ciała) przy jednoczesnym zapewnieniu organizmowi ilości składników odżywczych. Dodatkowo należy uwzględnić potrzeby nieprawidłowo funkcjonującej tarczycy. Pacjentom z niedoczynnością chcącym schudnąć zaleca się kontakt z dietetykiem, ponieważ nieodpowiednio skomponowana dieta może jeszcze bardziej spowolnić procesy metaboliczne i wywołać efekt odwrotny do zamierzonego. 

Niedoczynność tarczycy u dzieci — dieta

Zalecenia żywieniowe w przypadku niedoboru hormonów tarczycy u dzieci są podobne do tych u dorosłych, a więc szczególnie trzeba zadbać o odpowiednią podaż jodu, selenu, żelaza i cynku.

W przypadku dzieci żywienie w niedoczynności tarczycy wymaga dodatkowego uwzględnienia potrzeb rozwijającego się organizmu. W diecie nie może więc zabraknąć odpowiedniej ilości białka, węglowodanów złożonych, tłuszczów oraz witamin: D, B12, C, E, A.

Jeśli dziecko cierpi na alergie pokarmowe, wymagające eliminacji określonych produktów (np. nabiału), zalecana jest konsultacja z dietetykiem, który pomoże rodzicom dobrać produkty uzupełniające ewentualne niedobory.