Choroba Hashimoto – dieta, dozwolone produkty, co jeść, a czego unikać?

Najważniejsze informacje:

• Dieta przy Hashimoto jest tak samo ważnym elementem leczenia jak farmakoterapia. Warto ją wprowadzić dla poprawy własnego samopoczucia.
• Skład jadłospisu zależy od wielu czynników, np. wieku pacjenta. Dieta na Hashimoto u dziecka będzie wyglądać inaczej niż u osoby dorosłej.
• Przy chorobie Hashimoto dieta bezglutenowa i bezmleczna to alternatywa, a nie konieczność. Powinno się ją wprowadzać tylko w przypadku stwierdzonej nietolerancji.

Jak wygląda dieta w Hashimoto i dlaczego należy ją stosować?

Dieta jest jednym z kluczowych czynników wspomagających prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego i nieodłącznym elementem leczenia chorób tarczycy. Odpowiednio skomponowana i bogata w niezbędne składniki odżywcze wspiera produkcję hormonów odpowiedzialnych za wiele funkcji życiowych organizmu. Ponadto łagodzi przewlekły stan zapalny, który towarzyszy chorobie Hashimoto i innym schorzeniom autoimmunologicznym. 

Dodatkowo dieta tarczycowa jest ukierunkowana na usprawnienie spowolnionego metabolizmu, stabilizację gospodarki węglowodanowej i stopniowe zmniejszanie masy ciała. Właściwe postępowanie dietetyczne przy Hashimoto pozwala poprawić zarówno wyniki pacjenta, jak i jego samopoczucie. 

Dieta w Hashimoto mieć powinna mieć obniżoną kaloryczność i pozwalać na dostarczenie odpowiedniej ilości składników odżywczych, które są kluczowe dla funkcjonowania tarczycy. Nie należy stawać wyłącznie na niskokaloryczność, ponieważ grozi to niedoborami niezbędnych mikroelementów i pogorszeniem stanu zdrowia bez oczekiwanego zmniejszenia masy ciała. Niewystarczająca podaż kalorii utrudnia proces konwersji hormonu T4 do T3. 

Zaleca się, by dieta przy Hashimoto była urozmaicona, lecz jednocześnie skomponowana z produktów o niskim indeksie glikemicznym. Najważniejsze są jednak jej właściwości przeciwzapalne. Dieta przeciwzapalna pomaga obniżyć zwiększony poziom cytokin prozapalnych, które uruchamiają reakcję obronną organizmu. Nieprawidłowy sposób żywienia, czyli dieta bogata w cukry, słone przekąski i produkty typu fast-food, sprzyja namnażaniu cytokin.

Hashimoto – co jeść? Produkty dozwolone i zalecane

Istnieje bardzo duży wybór produktów, które są dozwolone w diecie przy Hashimoto bądź nie wywierają negatywnego wpływu na przebieg choroby. Jako trzy filary takiej diety wymienia się: pełnowartościowe białko, węglowodany złożone oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3 i omega-6). 

Białko może mieć pochodzenie zarówno zwierzęce, jak i roślinne. Głównymi źródłami pełnowartościowego białka zwierzęcego są chude mięso (kurczak, indyk), chude ryby (dorsz, mintaj, szczupak, sandacz), jaja, a także mleko i produkty mleczne, które w diecie na Hashimoto należy ograniczać, ponieważ zawierają kazeinę stymulującą produkcję przeciwciał. Mleko krowie dobrze jest – w miarę możliwości – zastępować mlekiem roślinnym np. migdałowym, kokosowym, ryżowym (ale nie sojowym).

Węglowodanów złożonych (o niskim indeksie glikemicznym) najlepiej szukać w pełnoziarnistych wyrobach piekarniczych i makaronach oraz w gruboziarnistych kaszach, brązowym ryżu, płatkach owsianych i otrębach. By natomiast dostarczyć sobie codzienną porcję wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, warto sięgać po oleje roślinne (zwłaszcza tłoczone na zimno), awokado, orzechy, nasiona i pestki, jak również tłuste ryby morskie (łososia, śledzia, makrelę). 

Inne składniki odżywcze, które mają bardzo istotne znaczenie w diecie przy Hashimoto, to cynk, selen, jod, żelazo i witamina D. 

• Cynk wywiera korzystny wpływ na produkcję hormonów tarczycy i działa przeciwzapalnie. Znajduje się m.in. w pieczarkach, boczniakach, kurkach, pomidorach, sezamie, komosie ryżowej, pestkach dyni, nasionach słonecznika.
• Selen – podobnie jak cynk – normalizuje funkcje tarczycy i zmniejsza wskaźniki stanu zapalnego. Główne źródła selenu to mięso (kurczak, indyk, wołowina), ryby i produkty zbożowe. Największą ilość tego pierwiastka zawierają orzechy brazylijskie. 
• Żelazo wchodzi w skład peroksydazy tarczycowej (TPO), czyli enzymu, który aktywuje przemiany tyreoglobuliny w T3 i T4. Źródła żelaza dzielą się na hemowe – lepiej przyswajalne – i niehemowe – przyswajające się w mniejszym stopniu. Tymi pierwszymi są mięso (a zwłaszcza podroby) i ryby, do drugich zaś należą m.in. natka pietruszki, szpinak, buraki, jaja, biała fasola, soczewica, kasza gryczana i jaglana. Żeby zwiększyć wchłanialność żelaza niehemowego, należy łączyć je produktami bogatymi w witaminę C.
• Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, ale zarówno jego niski, jak i wysoki poziom mogą pogorszyć przebieg choroby Hashimoto. Zachowanie równowagi w kwestii podaży tego pierwiastka ma więc niebagatelne znaczenie. Najwięcej jodu zawierają sól jodowana, ryby i owoce morza (dorsz, makrela,  sardynki, małże, ostrygi, algi morskie), woda mineralna, otręby, sery pleśniowe i żółte, jaja.
• Witamina D ogranicza ryzyko podwyższenia poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych. Jej niedobór ma związek z występowaniem choroby Hashimoto. Źródłami witaminy D z pożywienia są niemal wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli ryby i ich tłuszcz (zwłaszcza tran), nabiał, podroby, jaja. W przypadku niedoboru oprócz modyfikacji diety należy wziąć pod uwagę suplementację, zwłaszcza od października do kwietnia, kiedy nie odbywa się synteza skórna witaminy D.

Hashimoto – czego nie jeść? Produkty zakazane

Będąc na diecie w chorobie Hashimoto, trzeba uważać na produkty niewskazane z różnych grup żywności – również warzyw i owoców. Żadnego nie należy jednak traktować jako całkowicie zakazany, chyba że istnieje dodatkowy czynnik, który wiąże się z koniecznością przestrzegania diety eliminacyjnej. Na ogół u chorych na Hashimoto nie jest konieczne wprowadzanie dużych restrykcji – wystarczy ograniczenie najbardziej szkodliwych składników w codziennym jadłospisie.

Warto unikać przede wszystkim produktów przetworzonych typu fast-food, słodyczy oraz żywności zawierającej dużą ilość konserwantów, barwników, tłuszczów trans i innych dodatków. Oprócz tego, że sprzyjają one tyciu, nasilają również stan zapalny. Zaleca się jak najrzadsze sięganie po tłuszcze nasycone (tłuste mięso i wędliny, masło, smalec, olej kokosowy, olej palmowy, śmietanę), które przy chorobach tarczycy dodatkowo zwiększają i tak spore ryzyko wystąpienia insulinooporności i hipercholesterolemii. 

Ponadto w diecie dla chorych na Hashimoto nie powinno znajdować się dużo warzyw kapustnych, czyli kapusty, brukselki, kalafiora, brokułu, kalarepy, jarmużu. Warzywa te zawierają goitrogeny – substancje wolotwórcze wykazujące negatywny wpływ na pracę tarczycy. Goitrogeny, zwłaszcza pochodzące z warzyw surowych, ograniczają wchłanianie jodu. Ich działanie słabnie po poddaniu obróbce termicznej. Inne produkty o podobnych właściwościach to m.in. rukola, rzodkiew, rzepa, chrzan, gorczyca, soja, truskawki, gruszki, brzoskwinie, bataty, proso.

Laktoza i gluten a Hashimoto – kiedy wprowadzić dietę eliminacyjną?

Bardzo często można spotkać się z zaleceniami, by osoby chore na Hashimoto wykluczały z diety gluten i laktozę. Takie kroki powinny być jednak poprzedzone dodatkową diagnostyką w kierunku celiakii czy nietolerancji laktozy, które często – ale nie zawsze – towarzyszą chorobie Hashimoto. Dopiero potwierdzenie nietolerancji jest podstawą do zastosowania odpowiednich restrykcji. 

Dietę eliminacyjną można wypróbować również w przypadku, gdy niektóre produkty powodują wystąpienie lub nasilenie konkretnych dolegliwości, najlepiej jednak robić to we współpracy z dietetykiem. Wykluczanie ważnych składników pokarmowych, takich jak nabiał, bez jednoczesnego wprowadzenia ekwiwalentów, może doprowadzić do niedoborów składników mineralnych, np. wapnia.

Dieta Hashimoto – jadłospis. Jak go skomponować?

Samodzielne skomponowanie jadłospisu odpowiedniego dla osoby chorującej na Hashimoto nie jest łatwym zadaniem, dlatego warto rozważyć pomoc dietetyka. Bardzo duże znaczenia ma odpowiednia kaloryczność, dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Konieczne jest uwzględnienie: wieku, wagi, wzrostu i aktywności fizycznej osoby, dla której przygotowywany jest jadłospis (dorosłego lub dziecka). Wpływ na kształt diety mają również potwierdzone badaniami nietolerancje pokarmowe, alergie oraz choroby przewlekłe.

Wiele przykładowych jadłospisów można znaleźć w serwisie Narodowego Funduszu Zdrowia. Uwzględniają one kluczowe składniki odżywcze i składają się z optymalnej liczby posiłków (4–5 w ciągu dnia). Każdy jadłospis ma obliczoną wartość kaloryczną. 

Dla osób które korzystają lub chciałyby skorzystać z diety pudełkowej, Hashimoto nie powinno stanowić przeszkody. Większość cateringów dietetycznych oferuje jadłospisy przygotowane z myślą o klientach z zaburzeniami tarczycy.

Dieta Hashimoto – przepisy i pomysły na dania. Gdzie ich szukać?

Na stronie NFZ znajdują się nie tylko gotowe plany żywieniowe, ale również przepisy odpowiednie dla osób z Hashimoto. Poza tym istnieje wiele blogów tematycznych, z których można czerpać inspiracje kulinarne. Niektóre prowadzone są przez dietetyków. W diecie przy Hashimoto przepisy nie muszą być skomplikowane ani czasochłonne. Owsiankę na śniadanie czy sałatkę na kolację można przygotować już w kilkanaście minut. Jeszcze krócej trwa wykonanie koktajlu z owocami, warzywami i otrębami, który zastąpi niezdrowe przekąski.