Niedoczynność tarczycy a niedobór jodu – objawy, jak sprawdzić, jak uzupełnić

Najważniejsze informacje:

• Jod to pierwiastek niezbędny do prawidłowego działania naszego organizmu – w tym tarczycy, wydzielającej hormony (tyroksynę i trijodotyroninę), które sterują przemianą materii w tkankach i narządach organizmu.
• Niedobór jodu w organizmie może prowadzić do upośledzenia prawidłowego funkcjonowania tarczycy i produkcji jej hormonów. Jest jedną z częstszych przyczyn niedoczynności tarczycy. 
• Objawami niedoboru jodu są m.in. przyrost masy ciała, nadmierne zmęczenie i apatia, zaburzenia koncentracji oraz problemy ze skórą i włosami.

Niedoczynność tarczycy a jod – jaka jest między nimi zależność? Jakie są objawy niedoboru jodu? Jak sprawdzić poziom jodu w organizmie? Odpowiedzi na te i inne pytania przedstawiamy w poniższym artykule. Wyjaśniamy również, jak uzupełnić poziom pierwiastka, który wpływa na funkcjonowanie tarczycy. 

Niedobór jodu a tarczyca – jaki jest między nimi związek?

Jod jest pierwiastkiem koniecznym do właściwego działania tarczycy – niewielkiego gruczołu, biorącego udział w produkcji hormonów tarczycy. 

Zbyt niski poziom jodu uniemożliwia produkcję tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3) – hormonów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek w organizmie. Gruczoł tarczycowy jest odpowiedzialny m.in. za prawidłową przemianę materii oraz działanie układu nerwowego. 

Zapotrzebowanie na jod wynosi odpowiednio:

• 150 µg/d dla osób dorosłych
• 220 µg/d dla kobiet ciężarnych
• 290 µg/d dla karmiących piersią
• 90-150 µg/d dla dzieci

Podaż jodu poniżej podanych wartości może przyczyniać się do rozwoju niedoczynności tarczycy.

Czym spowodowany jest niedobór jodu w organizmie?

Według szacunków, blisko 2 miliardy ludzi zamieszkuje na terenach, które są ubogie w jod. To osoby z chorą tarczycą lub zagrożone nieprawidłowym działaniem tego gruczołu. 

W Polsce na niedobory jodu narażeni są zwłaszcza mieszkańcy południowych regionów kraju. W rejonach nadmorskich jod jest dostarczany do organizmu wraz z wdychanym powietrzem. Z tego powodu korzystnie na tarczycę działają pobyty nad morzem, które pozwalają oddychać dobroczynnym pierwiastkiem i uzupełnić jego poziom.

Ryzykiem niedoboru jodu w organizmie dotknięte są również osoby na diecie ubogiej w sól oraz stroniące od spożywania ryb i owoców morza (wegetarianie i weganie).

Skutki niedoboru jodu w organizmie – jak się objawiają zaburzenia tarczycy?

Niedobór jodu w organizmie przyczynia się do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania tarczycy. To z kolei może prowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy. 

Objawami niedoboru jodu są przede wszystkim:

• przyrost masy ciała,
• uczucie zimna,
• sucha, podatna na uszkodzenia skóra,
• nadmierne zmęczenie,
• apatia,
• wypadanie włosów,
• zaburzenia koncentracji,
• obniżona produktywność,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaburzenia miesiączkowania,
• zahamowanie rozwoju fizycznego i intelektualnego u dzieci.

Przewlekły niedobór jodu może również skutkować powstaniem wola (specyficzny obrzęk szyi) – stanowi ono symptom powiększającej się tarczycy. Zwiększenie powierzchni gruczołu ma na celu umożliwić mu skuteczniejsze wchłanianie jodu. 

Niedobory jodu w ciąży – do czego mogą prowadzić?

Sporym zagrożeniem jest zwłaszcza niedobór jodu u kobiet w ciąży, w okresie której wzrasta zapotrzebowanie na ten pierwiastek. W konsekwencji zbyt niskiej podaży jodu może dojść do:

• wad rozwojowych płodu,
• przedwczesnego porodu lub poronień,
• śmierci dziecka w okresie okołoporodowym,
• upośledzenia umysłowego – nieodwracalnego uszkodzenia mózgu u płodu i noworodków.

Z tego powodu przyszłym mamom zaleca się suplementowanie jodu.

Jak sprawdzić poziom jodu w organizmie? Badanie moczu 

Osoby zastanawiające się, jak sprawdzić poziom jodu w organizmie, powinny wykonać podstawowe badanie moczu. Jod jest pierwiastkiem, w dużej mierze wydalanym z organizmu wraz z moczem. Prosta diagnostyka, polegająca na pobraniu i przebadaniu moczu z dobowej zbiórki, pozwala na określenie pracy tarczycy.

Poziom jodu w moczu:

• Łagodny niedobór jodu – stężenie pierwiastka w moczu wynosi od 50 do 99 µg/l.
• Umiarkowany niedobór – poziom jodu waha się od 20 do 49 µg/l.
• Ciężki niedobór jodu – wydalanie jodu utrzymuje się na poziomie poniżej 20 mg/l.

W przypadku wyników wskazujących na niedobór jodu często wykonuje się dodatkowe badanie obrazowe tarczycy (USG), służące określeniu objętości gruczołu.

Jak uzupełnić niedobór jodu w organizmie? Dieta na zdrową tarczycę

Uzupełnianie jodu w organizmie polega przede wszystkim na spożywaniu produktów, które są bogatym źródłem tego pierwiastka. Należą do nich:

• ryby morskie – dorsz, halibut i mintaj,
• owoce morza,
• ser gouda,
• kefir, maślanka, 
• sól jodowana,
• warzywa – sałata, brokuły, szpinak, biała fasola
• owoce – pomarańcze, jabłka, banany.

Doustne preparaty – kiedy stosować leki przy niedoborze jodu?

W sytuacji, kiedy naturalne sposoby na podwyższenie poziomu jodu nie przynoszą poprawy, konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Przy niedoczynności tarczycy wywołanej niedoborem jodu, leczenie polega na zażywaniu jodu w tabletkach. Dawka lecznicza jodku potasu u dorosłych Pacjentów wynosi ok. 100-200 µg na dobę. Dla dzieci i niemowląt – 50-100 µg na dobę, a dla kobiet w ciąży i karmiących 200 µg na dobę. Preparaty doustne z jodem wydawane są na receptę.

Jeżeli niedoborowi towarzyszy wystąpienie wola i niedoczynność gruczołu, niezbędne jest również przyjmowanie lewotyroksyny (syntetycznego odpowiednika tyroksyny – np. Letroxu, Novothyralu, Euthyroxu).