Jak odróżnić wirusowe zapalenie gardła od bakteryjnego?

Przy zapaleniu gardła objawy zgłaszane przez pacjenta są dla lekarza wstępną wskazówką, która pozwala na odróżnienie infekcji wirusowej od bakteryjnej. Dlatego podczas wywiadu lekarskiego należy precyzyjnie opisać charakter bólu gardła i dolegliwości towarzyszących. Ustalenie prawidłowego rozpoznania jest niezwykle istotne, gdyż bakteryjne i wirusowe zapalenie gardła wymagają obrania odmiennej ścieżki leczenia. Na co zwrócić uwagę, by uniknąć nieuzasadnionej antybiotykoterapii? Podpowiadamy.

Po czym rozpoznać wirusowe zapalenie gardła?

Wirusowe zapalenie gardła występuje znacznie częściej od bakteryjnego. Zakażenie wirusem jest odpowiedzialne za rozwój stanu zapalnego aż u 70–90% pacjentów z objawami ostrego zapalenia gardła. Najczęściej wywołują je adenowirusy, rhinowirusy, enterowirusy i wirusy grypy. Infekcja wirusowa ma zwykle łagodniejszy przebieg niż bakteryjna i można ją wyleczyć, wspomagając się farmaceutykami dostępnymi bez recepty, które działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Stosowanie antybiotykoterapii nie ma tu uzasadnienia, ponieważ antybiotyki nie wykazują działania przeciwwirusowego.

Wstępne odróżnienie zapalenia wirusowego od bakteryjnego jest możliwe na podstawie analizy objawów. Na wirusowe podłoże infekcji wskazują:

• chrypka i suchy kaszel,
• nieżyt nosa,
• ból gardła o zróżnicowanym natężeniu (od lekkiego do silnego),
• zaczerwienione i swędzące spojówki,
• występowanie pęcherzyków na podrażnionej błonie śluzowej gardła,
• stan podgorączkowy albo niska gorączka (niewiele powyżej 38 st. C).

Jeśli objawy choroby świadczą o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia infekcji wirusowej, nie ma konieczności wykonywania dodatkowych badań, chyba że leczenie nie przynosi efektów. W przypadku wirusowego zapalenia gardła dolegliwości utrzymują się przez kilka dni.

Jak objawia się bakteryjne zapalenie gardła?

Bakteryjne zapalenie gardła jest groźniejsze niż wirusowe i trwa dłużej – powyżej tygodnia (wyeliminowanie bakterii zajmuje 8–10 dni). Zaniedbania w leczeniu choroby mogą prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza jeśli za odpowiada za nią paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (np. Streptococcus pyogenes). Przy takiej infekcji stan zapalny obejmuje nie tylko błonę śluzową gardła, ale również migdałki podniebienne. 

O bakteryjnym zapaleniu gardła świadczą:

• wysoka gorączka, sięgająca nawet 40 st. C,
• ostry ból gardła, odczuwalny szczególnie podczas przełykania, często uniemożliwiający przyjmowanie stałych pokarmów,
• powiększenie i ból węzłów chłonnych,
• ropne nacieki na migdałkach i tylnej ścianie gardła,
• ból brzucha i głowy,
• nudności i wymioty,
• utrata apetytu.

Dolegliwości pojawiają się przeważnie w sposób nagły i ulegają szybkiemu nasileniu, szczególnie jeśli chodzi o pierwszy z wymienionych objawów. Bakteryjne zapalenie gardła bez gorączki jest rzadkością. To właśnie wysokość temperatury ciała uchodzi za jeden z głównych czynników pozwalających na odróżnienie infekcji bakteryjnej od wirusowej. Drugi taki objaw to kaszel przy zakażeniu wirusowym i brak kaszlu przy zakażeniu bakteryjnym. 

U pacjentów z bakteryjnym zapaleniem gardła leczenie wygląda inaczej niż u osób ze stwierdzonym zapaleniem wirusowym. Jeśli przyczyną bólu gardła jest bakteria, pomóc może tylko właściwie dobrany antybiotyk, który należy przyjmować ściśle według zaleceń lekarza. Efektem długotrwałej antybiotykoterapii bywa wtórne grzybicze zapalenie gardła i migdałków. 

Na czym polega diagnostyka zapalenia gardła?

Diagnostyka zapalenia gardła nie sprowadza się wyłącznie do obserwacji objawów. Ustalenie rozpoznania jest trudne, ponieważ zgłaszane przez pacjenta dolegliwości często nie dają jednoznacznego obrazu klinicznego. Przy podejrzeniu infekcji bakteryjnej trzeba wykonać szybki test antygenowy wykrywający obecność paciorkowca bądź posiew z gardła. Pierwsza z tych metod diagnostycznych ma niską czułość (70%), druga jest znacznie dokładniejsza. Poza tym, że pozwala stwierdzić, czy doszło do zakażenia bakteryjnego, określa również, jakie szczepy bakterii zasiedliły się w gardle. 

W diagnostyce zapalenia gardła pewną rolę odgrywają też badania laboratoryjne. Cennych informacji o podłożu choroby mogą dostarczyć: morfologia z rozmazem, wartość CRP i OB, a także ocena stężenia glukozy i TSH.