Zwyrodnienie stawu barkowego (barku) -objawy, leczenie, ćwiczenia

Najważniejsze informacje

• Zwyrodnienie stawu barkowego, zwane także artrozą barku, to choroba przewlekła polegająca na stopniowym niszczeniu chrząstki stawowej. 
• Do rozwoju choroby zwyrodnieniowej przyczyniają się przeciążenia stawu, urazy, wady wrodzone i naturalny proces starzenia, który osłabia strukturę chrząstki i jej zdolność do regeneracji. 
• Objawy zwyrodnienia barku to przede wszystkim ból podczas ruchu i w nocy, ograniczona ruchomość stawu, poranna sztywność oraz trzaski i przeskakiwanie słyszalne przy poruszaniu ramieniem. 
• Leczenie obejmuje farmakoterapię (w tym maści przeciwbólowe i przeciwzapalne), fizjoterapię i w zaawansowanych przypadkach zabiegi chirurgiczne, takie jak artroskopia stawu barkowego. 
• Ćwiczenia zakresu ruchu, wzmacniające i rozciągające, prowadzone pod okiem fizjoterapeuty, wspierają terapię, poprawiając ruchomość stawu i zmniejszając dolegliwości bólowe.

Zwyrodnienie stawu barkowego to powszechne schorzenie, które w zaawansowanych przypadkach może prowadzić do znaczącego ograniczenia codziennej aktywności. Dzięki odpowiednio dobranej terapii, obejmującej leki na zwyrodnienie barku, ćwiczenia, oraz – w razie potrzeby – interwencję chirurgiczną, możliwe jest złagodzenie objawów i poprawa jakości życia pacjenta.

Zwyrodnienie stawu barkowego (artroza barku)

Zwyrodnienie stawu barkowego (ICD-10 M19.01), inaczej artroza stawu barkowego lub zwyrodnienie barku, to przewlekłe schorzenie, w którym dochodzi do postępującego uszkodzenia chrząstki stawowej. Proces ten zaczyna się od drobnych mikrouszkodzeń, które z czasem kumulują się, prowadząc do zmniejszenia grubości chrząstki. 

W miarę jak chrząstka staje się coraz cieńsza i bardziej szorstka, jej zdolność do amortyzacji ruchów spada, co wywołuje tarcie między powierzchniami stawowymi. Tarcie to prowadzi do dalszego niszczenia tkanek i rozwoju stanów zapalnych, co objawia się bólem i sztywnością stawu. Ostatecznie chrząstka może całkowicie zaniknąć, powodując, że kości ocierają się bezpośrednio o siebie, co skutkuje intensywnym bólem i poważnym ograniczeniem ruchomości.

Objawy zwyrodnienia stawu barkowego różnią się intensywnością – u niektórych osób choroba może przebiegać łagodnie, u innych dolegliwości są silniejsze i mogą znacząco ograniczać aktywność. Pogłębiające się dolegliwości mogą wpływać na wykonywanie codziennych czynności, takich jak sięganie, unoszenie ręki czy ubieranie się. 

Występowanie i przyczyny zwyrodnienia barku

Zwyrodnienie barku najczęściej występuje u osób w wieku powyżej 50. roku życia – naturalne procesy starzenia się mogą prowadzić do degeneracji chrząstki stawowej. Wraz z upływem lat tkanka chrzęstna traci swoją elastyczność i zdolność do regeneracji, co sprzyja postępowi zmian zwyrodnieniowych.

Schorzenie to może jednak również dotknąć młodsze osoby. Szczególnie te, które są narażone na przewlekłe przeciążenia stawu i urazy (zwichnięcia i złamania), które obciążają struktury stawowe i osłabiają funkcjonalność barku oraz mające wady wrodzone, które wpływają na biomechanikę stawów. 

Do przyczyn zwyrodnienie stawu barkowego zalicza się też intensywną aktywność fizyczną (szczególnie sporty wymagające intensywnej pracy ramion, jak tenis, pływanie, piłka ręczna i siatkowa czy sporty siłowe) i pracę fizyczną (wykonywanie powtarzalnych ruchów). Staw barkowy jest szczególnie narażony na mikrourazy, które z czasem mogą prowadzić do jego zwyrodnienia. W takich przypadkach objawy choroby zwyrodnieniowej mogą się pojawić już w wieku 30-40 lat.

Do wystąpienia zwyrodnienia stawu barkowego przyczyniać się mogą też predyspozycje genetyczne oraz różnorodne schorzenia metaboliczne, takie jak cukrzyca, choroba Wilsona, choroba Gauchera czy ochronozy. Nie można również pominąć chorób endokrynologicznych, w tym nadczynności lub niedoczynności tarczycy, a także innych schorzeń kości i stawów, jak reumatoidalne zapalenie stawów. 

Objawy zwyrodnienia stawu barkowego

Zwyrodnienie barku to choroba o stopniowym, powolnym przebiegu, która z czasem coraz bardziej wpływa na codzienne funkcjonowanie chorego. Początkowe objawy mogą być nieznaczne, ale wraz z rozwojem choroby dolegliwości stają się wyraźniejsze i bardziej uciążliwe. 

Na początku chory może odczuwać niewielki ból w chorym barku, który pojawia się głównie podczas ruchu lub większego wysiłku. Z czasem jednak ból ten staje się bardziej intensywny i jest odczuwany również w nocy, co utrudnia odpoczynek i regenerację organizmu.

Do najczęstszych symptomów choroby zwyrodnieniowej należą poza bólem barku:

• ograniczona ruchomość stawu – chory może mieć trudności z unoszeniem ręki, sięganiem za plecy i utrzymaniem w ręce ciężkich przedmiotów, 
• poranna sztywność – która początkowo może ustępować po rozruszaniu, jednak w zaawansowanym stadium choroby może trwać coraz dłużej i stawać się bardziej dokuczliwa,
• przeskakiwanie i trzaski – słyszalne podczas ruchu ramienia, związane z nierównymi powierzchniami stawowymi, dźwięki to efekt ścierania się uszkodzonych struktur w stawie, co dodatkowo podrażnia tkanki i zwiększa dolegliwości bólowe,
• osłabienie mięśni wokół stawu – które nie są w stanie odpowiednio stabilizować stawu, co może prowadzić do trudności w utrzymaniu przedmiotów i wykonywaniu prostych ruchów.

Zwyrodnienie barku to problem natury mechanicznej i funkcjonalnej, prowadzący do znacznego spadku jakości życia chorych. Przy odczuwaniu objawów zwyrodnienia stawu barkowego, takich jak ból stawów czy ograniczenie ruchomości w trakcie wykonywania określonych czynności, warto skonsultować się z lekarzem ortopedą, który przeprowadzi dokładną diagnostykę, określi przyczyny dolegliwości i zaplanuje odpowiednie leczenie (np. leki przeciwbólowe i przeciwzapalne). W przypadku nasilonego bólu lub ograniczenia ruchomości, pomocna może być także wizyta u fizjoterapeuty, który dobierze indywidualne ćwiczenia wspomagające regenerację stawu. 

Diagnostyka choroby zwyrodnieniowej stawów barkowych – badania 

Diagnozowanie zwyrodnienia stawu barkowego rozpoczyna się od wizyty u ortopedy, który przeprowadza szczegółowy wywiad i badanie fizykalne. Objawy takie jak ból barku często wskazują na problem z degeneracją stawu. W celu potwierdzenia diagnozy, lekarz może zlecić wykonanie badań pomocniczych, w tym RTG, które pozwala na ocenę stopnia zwyrodnienia stawu.

Zgodnie z czterostopniową skalą zaawansowania zmian radiologicznych w chorobie zwyrodnieniowej stawów wg Altmana wyróżniamy: 

• zwyrodnienie stawów stopnia 0 – norma, prawidłowa szerokość szpary stawowej, bez osteofitów,
• zwyrodnienie stopnia 1 – zmiany łagodne, minimalne zwężenie szpary stawowej, niewielkie osteofity,
• zwyrodnienie stopnia 2 – zmiany umiarkowane, wyraźne zwężenie szpary stawowej, średnie osteofity,
• zwyrodnienie stopnia 3 – zmiany zaawansowane, bardzo wąska szpara stawowa  – do całkowitego zarośnięcia, bardzo duże osteofity.

Wykorzystywane są również inne badania obrazowe – jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, USG czy scyntygrafia, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Po stwierdzeniu zwyrodnienia stawu barkowego, możliwe jest rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

Leczenie zwyrodnienia stawu barkowego – leki, fizjoterapia, zabiegi

Leczenie zwyrodnienia stawu barkowego jest wieloetapowe i powinno być dopasowane do stopnia zaawansowania choroby. W przypadku umiarkowanych objawów stosuje się metody zachowawcze, podczas gdy zaawansowana artroza może wymagać interwencji chirurgicznej. 

Niestety nie ma sposobów, które mogłyby całkowicie odwrócić zmiany zwyrodnieniowe ani całkowicie zatrzymać ich postęp. Dlatego najważniejsze jest możliwie wczesne rozpoznanie choroby i szybkie rozpoczęcie leczenia, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty terapeutyczne – ograniczyć objawy i poprawić sprawność. 

Leki na zwyrodnienie stawu barkowego

Leki na zwyrodnienie stawu barkowego, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – ibuprofen, diklofenak, naproksen, pomagające zmniejszyć ból i stan zapalny, co przynosi choremu ulgę i pozwala zachować codzienną sprawność. Maść na zwyrodnienie stawu barkowego o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym może być stosowana miejscowo w celu łagodzenia bólu i ograniczenia stanów zapalnych. 

W terapii wykorzystywane są też działający przeciwbólowo paracetamol na słabsze bóle i tramadol (opioidowy lek przeciwbólowe) na silniejsze dolegliwości (stosowany krótkoterminowo z uwagi na ryzyko uzależnienia). Wspomagająco stosuje się również preparaty z glukozaminą i chondroityną, które mogą wspierać odbudowę chrząstki i spowolnić degenerację stawu. 

W przypadku dokuczliwych dolegliwości bólowych zalecany jest też odpoczynek i wykonywanie zimnych okładów.

Zastrzyki dostawowe

W terapii choroby zwyrodnieniowej zastosowanie znajdują również zastrzyki dostawowe zawierające kortykosteroidy (np. triamcynolon, metyloprednizolon) kwas hialuronowy lub osocze bogatopłytkowe (PRP), które mogą przynieść ulgę i wspomóc regenerację stawu barkowego. 

Kwas hialuronowy działa jak naturalny „smar” stawowy, zwiększając elastyczność i redukując tarcie między powierzchniami stawowymi, co prowadzi do zmniejszenia bólu i poprawy ruchomości. 

Osocze bogatopłytkowe, pozyskiwane z krwi pacjenta, zawiera skoncentrowane czynniki wzrostu, które stymulują regenerację tkanek i przyspieszają procesy naprawcze w stawie. 

Zastrzyki te mogą być pomocne szczególnie w początkowych stadiach choroby zwyrodnieniowej, opóźniając jej rozwój i wspierając działanie innych metod leczenia.

Fizjoterapia na zwyrodnienie barku

Aktywizacja stawu wpływa korzystnie na zachowanie jego elastyczności i minimalizuje ryzyko dalszych uszkodzeń. Regularne wykonywanie ćwiczeń pod okiem specjalisty pomaga nie tylko utrzymać ruchomość stawu, ale także wzmacnia mięśnie wokół barku, co odciąża staw i stabilizuje go. Regularne ćwiczenia mogą również wpływać na lepsze ukrwienie tkanek, co wspiera ich regenerację.

Operacja stawu barkowego

W przypadkach zaawansowanego zwyrodnienia barku stosuje się różne metody chirurgiczne, które pomagają zredukować ból i przywrócić choć częściową ruchomość stawu. Artroskopia stawu barkowego, polegająca na usunięciu uszkodzonych fragmentów chrząstki, może zmniejszyć tarcie i podrażnienie stawu. 

Osteotomia to procedura, która zmienia ustawienie kości, poprawiając biomechanikę stawu, co może przynieść ulgę w bólu i ograniczyć dalsze uszkodzenia. 

Rzadziej i w najcięższych przypadkach stosuje się endoprotezoplastykę stawu barkowego, czyli wszczepienie endoprotezy, która zastępuje uszkodzony staw, umożliwiając pacjentowi wykonywanie ruchów z mniejszym bólem i lepszą funkcjonalnością.

Ćwiczenia na zwyrodnienie stawu barkowego

Regularne ćwiczenia są jednym z podstawowych elementów leczenia zwyrodnienia barku. Warto wykonywać je pod okiem fizjoterapeuty, zwłaszcza na początku terapii. 

1. Ćwiczenia zakresu ruchu
   • Wykonuj delikatne krążenie ramion w przód i w tył (z rękoma wyprostowanymi i następnie zgiętymi w łokciach), starając się nie przeciążać stawu. 
   • Rozciągaj ramię nad głową, pomagając sobie drugą ręką.
2. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie rotatorów
   • Ćwiczenia z taśmą elastyczną – przytrzymuj taśmę obiema rękami i wykonuj rotację na zewnątrz, aby wzmocnić mięśnie stabilizujące bark.
3. Ćwiczenia rozciągające
   • Stań przy ścianie i wykonaj „chodzenie palcami” po powierzchni ściany, unosząc ramię jak najwyżej.
   • Naprzemiennie spinaj i rozluźniaj łopatki.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – profilaktyka

Aby zapobiec zwyrodnieniu stawu barkowego konieczne jest unikanie jego nadmiernego obciążania, zarówno podczas treningów, jak i w trakcie codziennych czynności. Należy wystrzegać się powtarzających się, forsownych ruchów, które mogą przeciążać mięśnie i ścięgna otaczające staw. 

Ważne jest także odpowiednie rozgrzewanie się przed każdą aktywnością fizyczną, aby zwiększyć elastyczność i zmniejszyć ryzyko mikrourazów. W przypadku intensywnych treningów z dużym obciążeniem, zaleca się konsultację z fizjoterapeutą, który oceni technikę ćwiczeń i zasugeruje odpowiednie metody regeneracji oraz odciążenia stawów. 

Intensywna aktywność może być równie niebezpieczna co jej brak. Ruch, najlepiej w umiarkowanej postaci, sprzyja poprawie krążenia krwi, co wpływa korzystnie na odżywienie stawu i elastyczność otaczających go tkanek. Warto włączyć do rutyny ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej i ćwiczenia rozciągające, które zwiększają zakres ruchu w stawie barkowym i zmniejszają napięcie mięśniowe.

Dla profilaktyki choroby zwyrodnieniowej barku ważne jest również aby utrzymywać prawidłową masę ciała, co pozwala zminimalizować dodatkowe obciążenie stawów, w tym także stawu barkowego. Nadwaga może zwiększać ryzyko przeciążeń, co negatywnie wpływa na struktury stawowe, prowadząc do szybszego ich zużycia.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące zwyrodnienia stawu barkowego (barku)