Najważniejsze informacje:
- Uczucie sztywności stawów na ogół kojarzone jest z chorobą zwyrodnieniową stawów, jednak może mieć ono wiele przyczyn i nie zawsze oznacza zwyrodnienie. Jest równie częste przy chorobach reumatycznych i schorzeniach uszkadzających układ odpornościowy.
- Sztywność poranna może być związana z długotrwałym bezruchem i na ogół ustępuje samoistnie po kilku minutach.
- Objawy zapalenia związane ze sztywnością stawów mogą obejmować gorączkę, zmęczenie i uczucie ogólnego rozbicia – wówczas należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Stan zapalny stawów wymaga wdrożenia specjalistycznego leczenia.
- Dobór metody leczenia sztywności stawów uzależniony jest od przyczyny dolegliwości. Dla wsparcia terapii farmakologicznej stosuje się często rehabilitację i ćwiczenia fizyczne mające na celu utrzymanie sprawności całego ciała. Duże znaczenie ma także redukcja masy ciała.
- Preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych pomagają łagodzić dolegliwości bólowe związane z sztywnością stawów.
- W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne lub stosowanie zastrzyków z kwasem hialuronowy.
Czym jest sztywność stawów?
Sztywność stawów jest kojarzona głównie z dolegliwością pojawiającą się u seniorów. Warto jednak pamiętać, że nie jest to reguła. Problem ten może dotyczyć osób w różnym wieku, również bardzo młodych. Z danych NFZ wynika, że schorzenia stawów są diagnozowane najczęściej u przedstawicieli populacji między 26. a 52. rokiem życia.
Pacjenci skarżą się na sztywność stawów zwłaszcza w godzinach porannych, tuż po wstaniu z łóżka. Stan ten może utrzymywać się od kilku minut do nawet kilku godzin. Poranna sztywność stawów wiąże się z ograniczeniem mobilności, co powoduje problemy z wykonywaniem nawet najprostszych czynności takich jak np. poruszanie się, ubieranie, spożywanie posiłków itp. Porannej sztywności stawów często towarzyszy ból.
Sztywność stawów po bezruchu na ogół nie jest sytuacją niepokojącą i w większości przypadków nie oznacza stanu zapalnego. Jednakże sztywnienie stawów utrzymujące się w sposób przewlekły może być konsekwencją poważnych chorób, w tym przede wszystkim choroby zwyrodnieniowej. Dodatkowymi objawami tego schorzenia jest m.in. uczucie trzeszczenia w stawach, tkliwość przy dotyku oraz wysięk.
Przyczyny sztywności stawów
Sztywność stawów po nocy może mieć wiele przyczyn, jednakże w zdecydowanej większości przypadków jest ona związana z fizjologicznym zjawiskiem starzenia się organizmu – z wiekiem stawy zużywają się. Z czasem dochodzi do utraty wielu cennych składników, które zapewniają stawom mobilność. Mowa tutaj przede wszystkim o kwasie hialuronowym, chondroitynie oraz glukozaminie. Powoduje to pogorszenie elastyczności nie tylko stawów i ścięgien, ale także ścieranie się chrząstki stawowej i zmniejszenie zdolności do wchłaniania kluczowych składników mineralnych. Konsekwencją powyższego jest nie tylko to, co określamy mianem porannej sztywności stawów, ale także zwiększenia syntezy cytokin prozapalnych i rozwoju stanu zapalnego.
Poranna sztywność stawów nóg, rąk, czy też palców dłoni może ponadto wynikać z:
- chorób o podłożu autoimmunologicznym, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) lub zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) – w trakcie ich rozwoju najczęściej dochodzi do rozwoju stanu zapalnego kumulującego się przede wszystkim w błonach maziowych stawów. Następstwem tego mechanizmu jest nadprodukcja płynu stawowego, obrzęk i sztywność tych struktur;
- urazów mechanicznych, a także przeciążenia – dodatkowo pojawia się ból, co powoduje ograniczenie ruchomości stawów. W wyniku urazu mechanicznego zwiększa się ryzyko obrzęków, co może powodować sztywność;
- przykurczów mięśni – zmniejsza się wówczas nie tylko zdolność do rozkurczania, ale również elastyczność. Te dwa czynniki przekładają się bezpośrednio na ograniczenie w wykonywaniu ruchów;
- choroby zwyrodnieniowej stawów i kręgosłupa – w większości przypadków przyczyn tych schorzeń upatruje się w czynnikach genetycznych, otyłości, urazach, ale także w naturalnych mechanizmach starzenia się organizmu;
- osteoporozy – jest bezpośrednio związana nie tylko z utratą masy kostnej, ale także z rozwojem stanu zapalnego wokół stawów;
- dny moczanowej – często powoduje odkładanie się kryształów w okolicy stawów, a to z kolei przyczynia się do uruchomienia stanu zapalnego, obrzęku i znieruchomienia. Moczan sodu może odkładać się również w innych narządach;
- niektórych schorzeń o pochodzeniu idiopatycznym np. choroby Stilla.
Choroba zwyrodnieniowa stawów, inaczej artroza, to najczęstsza przyczyna sztywności stawów i dolegliwości bólowych z tym związanych. Jej przebieg związany jest ze zmniejszeniem ilości chrząstki stawowej, co powoduje ograniczenia ruchomości utrudniające codzienne funkcjonowanie. Obniża to znacząco komfort życia i może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne chorego.
Sztywnienie stawów – dodatkowe objawy
Pierwsze objawy związane ze sztywnieniem stawów na ogół pojawiają się po 50. roku życia i obejmują ograniczenia ruchomości stawów rąk i nóg. Częstymi objawami są także obrzęk i ból. W większości przypadków ból mija samoistnie po rozruszaniu stawów. Jednakże bywa tak, że dolegliwości bólowe trwają kilka godzin lub mają charakter przewlekły. W takich przypadkach konieczna jest konsultacja z lekarzem i przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki.
Warto zaznaczyć, że w przypadku, gdy sztywności stawu towarzyszy przewlekłe zmęczenie, utrata apetytu, gorączka i ogólne złe samopoczucie, może to oznaczać stan zapalny. Takie niepokojące objawy należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem.
Sztywnienie stawów – diagnostyka
Aby móc wdrożyć odpowiednie leczenie, konieczne jest ustalenie pierwotnej przyczyny rozwoju sztywności stawów. Pierwszym krokiem jest wizyta u lekarza internisty, który może zlecić wykonanie szczegółowych badań i w razie konieczności przekieruje pacjenta do specjalisty np. reumatologa, osteopaty, ortopedy lub neurologa. Czasami konkretny przypadek będzie wymagał podejścia interdyscyplinarnego.
Najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym w przypadku sztywności stawów jest rezonans magnetyczny. Pozwala on na uwidocznienie patologicznych zmian, stopnia ich zaawansowania oraz ewentualnego uszkodzenia okolicznych struktur stawowych. Dzięki obrazowaniu lekarz może dodatkowo ocenić strukturę mięśni, więzadeł i ścięgien. Czasami, dodatkowo wykonuje się również ultrasonografie lub RTG.
Diagnostyka sztywności stawów często obejmuje także badania laboratoryjne krwi – biochemia, morfologia i immunologia. Specjaliści poszukują przede wszystkim markerów zapalenia np. białka ostrej fazy (CRP), poziomu kwasu moczowego, czynnika reumatoidalnego lub określonego rodzaju przeciwciał i antygenów.
Jak poradzić sobie ze sztywnieniem stawów?
Wczesne wykrycie przyczyny sztywności stawów pozwala na wdrożenie odpowiednio dobranej terapii. Należy pamiętać, że wybór leczenia uzależniony jest od pierwotnej przyczyny powodującej ograniczenie ruchliwości. Najczęściej jednak terapia jest kompleksowa i obejmuje zarówno leczenie farmakologiczne, jak i ćwiczenia fizyczne, rehabilitację i suplementację.
Farmakologia – leki na sztywność stawów
Jeżeli u podłoża objawów nie leżą czynniki zapalne, zwyrodnieniowe lub autoimmunologiczne, leczenie farmakologiczne opiera się przede wszystkim na przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i paracetamolu. Leki przeciwbólowe powodują zmniejszenie bólu, co przekłada się na lepszą jakość życia. Sztywność stawów związana z chorobą przewlekłą wymaga terapii skierowanej przede wszystkim w przyczynę rozwoju schorzenia i będzie się różniła w zależności od jednostki chorobowej. Każdy przypadek musi być indywidualnie oceniony przez lekarza.
Iniekcje (zastrzyki) dostawowe
W przypadku pacjentów, u których dolegliwości stawowe związane są z wiekiem i postępującym procesem zwyrodnienia, w konkretnych przypadkach zaleca się podawanie do stawów odpowiednich substancji np. kwasu hialuronowego lub glikokortykosteroidów.
Ćwiczenia fizyczne na sztywność stawów
Lekarze podkreślają, jak ważny jest aktywny tryb życia, w tym ćwiczenia fizyczne (nie muszą być intensywne, ważne, aby były systematyczne). Aktywność fizyczna nie tylko poprawia krążenie i pomaga lepiej ukrwić (a zatem dotlenić i odżywić) okolice stawowe, ale także przyczynia się do spadku masy ciała. Warto mieć na uwadze, że nadwaga mocno obciąża stawy, co może być przyczyną porannej sztywności stawów.
Rehabilitacja i zabiegi fizykalne
Jednym z kluczowych aspektów wsparcia leczenia jest rehabilitacja. Jej rodzaj jest dobierany w zależności od potrzeb pacjenta. W celu poprawy kondycji i mobilności stawów często stosuje się krioterapię, pole magnetyczne, laseroterapię, jonoforezę i ultradźwięki. Rehabilitacja z kolei obejmuje na ogół terapię manualną tzn. wykonywanie masażu poprawiającego funkcjonalność stawów. Skuteczność leczenia daje połączenie zabiegów fizykalnych i rehabilitacji. Czasami jednak istnieją przeciwwskazania do wykonywania tego rodzaju terapii np. zaawansowana osteoporoza, nowotwory lub zwichnięcia stawów.
Suplementacja
Wsparciem leczenia może być odpowiednia suplementacja (m.in. siarczan chondroityny, siarczan glukozaminy). Możliwość ich stosowania należy jednak wcześniej skonsultować z lekarzem. Działanie rozluźniające tkanki i zmniejszające ból wykazują również ciepłe okłady.
Powrót do pełnej sprawności uzależniony jest od wielu czynników, w tym przede wszystkim wieku i współistnienia innych chorób.
Rozpocznij e-konsultację lekarską
z opcją Recepty Online
bez wychodzenia z domu.
