Osteofity (guzki kostne) w chorobach zwyrodnieniowych – co to, gdzie powstają, jak leczyć

Najważniejsze informacje:

  • Osteofity (lub inaczej narośla, guzki, wyrostki) to zmiany kostne rozwijające się najczęściej w następstwie zwyrodnienia stawów
  • Guzki kostne tworzą się przede wszystkim na krawędziach powierzchni stawowych lub trzonów kręgów
  • Wspomniane zmiany bywają również następstwem chorób, takich jak: osteoartretyzm, przeciążenia stawów, otyłość i nadwaga. Za powstawanie osteofitów mogą odpowiadać również predyspozycje genetyczne
  • Objawy zależą od lokalizacji i stopnia zaawansowania zmian kostnych. Wśród nich należy wymienić: obniżone napięcie mięśniowe, ograniczoną mobilność, ból stawów, a także pogorszenie ogólnego samopoczucia.
  • Wybór sposobu leczenia osteofitów jest uzależniony przede wszystkim od pierwotnej przyczyny ich rozwoju oraz lokalizacji zmian.
  • Guzki kostne leczy się za pomocą metod farmakologicznych, iniekcji dostawowych, rehabilitacji, a także fizykoterapii. W zaawansowanych przypadkach lekarz może podjąć decyzję o konieczności chirurgicznego usunięcia zmian.
Osteofity (guzki kostne) w chorobach zwyrodnieniowych

Osteofity to charakterystyczne narośla (zmiany) kostne, które powstają w wyniku przewlekłych procesów zwyrodnieniowych stawów. Często są też konsekwencją fizjologicznych mechanizmów związanych ze starzeniem się organizmu. Ich rozwój może być związany również z predyspozycjami genetycznymi. Osteofity pojawiają się najczęściej w miejscach narażonych na długotrwałe przeciążenia – kręgosłup, kolana, biodra czy ręce, wywołując ból i prowadząc do ograniczenia ruchomości. W jakich innych lokalizacjach mogą rozwijać się guzki kostne? Czy są niebezpieczne dla zdrowia? Na czym polega leczenie osteofitów?

Osteofity – co to za zmiany kostne? Gdzie i dlaczego powstają? 

Osteofity, znane również jako narośla, guzki lub wyrostki kostne, powstają w wyniku zmian o podłożu biochemicznym zachodzących m.in. w obrębie kręgosłupa, kości biodrowych i udowych.

Guzki kostne składają się głównie z kolagenu typu I. W ich strukturze można zaobserwować mniejszą zawartość siarczanu keratanu i słabszą zdolnością do wiązania kwasu hialuronowego. 

Powstawanie osteofitów oznacza najczęściej zmiany zwyrodnieniowe, co prowadzi do utworzenia się dodatkowej kości wokół stawów. Struktury te pojawiają się często także u osób cierpiących na reumatyzm, czyli przewlekły i postępujący stan zapalny, który prowadzi do znacznego uszkodzenia struktur stawowych, a konsekwencji – ich usztywnienia oraz zniekształcenia

Czy choroby zwyrodnieniowe to jedyne przyczyny powstawania osteofitów? 

Pojawienie się osteofitów świadczy zazwyczaj o: reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS), chorobie zwyrodnieniowej stawów (ChZS), zwyrodnieniu kręgosłupa, chorobie Forestiera, przeciążeniach czy wadach postawy. 

Warto jednak zaznaczyć, że obecność guzków kostnych nie zawsze wskazuje na patologiczne zmiany związane z rozwojem stanu zapalnego. Czasami przyczyną ich powstawania jest fizjologiczny proces starzenia się organizmu, w tym naturalne zjawisko stopniowej degeneracji stawów. Dodatkowo może dochodzić do spadku ilości kolagenu, proteoglikanów, lipidów i chondrocytów w chrząstce stawowej

Innymi przyczynami tworzenia się osteofitów są natomiast:

  • stany zapalne stawów niezwiązane z reumatyzmem,
  • nadwaga i otyłość prowadzące do obciążenia stawów,
  • czynniki genetyczne,
  • uszkodzenia stawów w wyniku mikrourazów, urazów mechanicznych, kontuzji,
  • palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

Osteofity na krawędziach trzonów kręgów i w obrębie innych stawów 

Osteofity powstają w obrębie stawów, które są narażone na największe obciążenia. Lokalizują się przede wszystkim na obwodzie powierzchni stawowych lub – w przypadku kręgosłupa – na krawędziach trzonów kręgowych

W przebiegu niektórych schorzeń (np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa lub zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych) wyrostki układają się w tzw. mostki kostne, co może skutkować zmniejszeniem elastyczności i ruchomości dotkniętych struktur. 

Osteofity tworzą się najczęściej w obrębie:

  • stawów międzypaliczkowych,
  • kręgów kręgosłupa, głównie w odcinku szyjnym, piersiowym, lędźwiowym,
  • kości udowej i piszczelowej, 
  • stawów kolanowych i biodrowych
  • stawu skokowego,
  • stawów rąk i stóp, np. osteofity palucha
  • stawu łokciowego i ramiennego.

Czy osteofity to groźne zmiany nowotworowe?

Osteofity rozwijają się w odpowiedzi na zmiany degeneracyjne w stawach, a nie na procesy nowotworowe. Są reakcją organizmu na przewlekłe uszkodzenie i degradację chrząstki stawowej. Guzki kostne nie mają związku z procesem zmieniającym zdrowe komórki w komórki nowotworowe.

Objawy osteofitów

Warto pamiętać, że proces rozwoju zmian zwyrodnieniowych trwa wiele lat i na wczesnym etapie przebiega bez wyraźnych symptomów. Objawy ujawniają się zwykle dopiero w zaawansowanym stadium.

Rodzaj i stopień objawów uzależniony jest od lokalizacji osteofitów. W sytuacji gdy narośl uciska na nerw, mogą pojawić się objawy neurologiczne, np. narośla kostne w obszarze odcinka lędźwiowego kręgosłupa mogą prowadzić do zwężenia kanału kręgowego objawiającego się silnym bólem.

Objawy związane z obecnością osteofitów to:

  • dolegliwości bólowe w obrębie zajętego stawu, w tym nerwobóle,
  • utrata pełnej mobilności, problemy z koordynacją ruchową, chodzeniem i/lub wykonywaniem codziennych czynności,
  • mrowienie/drętwienie kończyn,
  • upośledzenie funkcji więzadeł i mięśni oraz ich osłabienie. 

Jak wyglądają osteofity i w jaki sposób diagnozuje je ortopeda?

Lekarz na podstawie samego wywiadu nie jest w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy u pacjenta rozwinęły się guzki kostne. Aby postawić dokładną diagnozę, konieczne jest wykonanie szczegółowych badań obrazowych

Rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa umożliwiają wykrycie nawet niewielkich zmian w obrębie stawów (mogą przypominać wosk spływający po świecy)

Na podstawie obrazu ortopeda ocenia rozmiar, kształt i stopień rozwoju osteofitów oraz wdraża optymalny plan leczenia.

Osteofity – leczenie

Sposób leczenia osteofitów zależy od konkretnego przypadku. Lekarz bierze pod uwagę wiele czynników, m.in. pierwotną przyczynę ich powstawania, a także wiek i stan zdrowia pacjenta. 

W wielu przypadkach zmiany zwyrodnieniowe stawów są nieodwracalne. Oznacza to, że możliwe jest jedynie leczenie zachowawcze, tzn. łagodzenie objawów i spowalnianie procesu ich rozwoju.

Leki na osteofity 

Aby złagodzić ból i ograniczyć problemy z poruszaniem się, lekarz może zalecić stosowanie leków doustnych o działaniu przeciwbólowym (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, NLPZ) i przeciwzapalnym (np. sterydy). Dawka i częstotliwość ich przyjmowania zależy od konkretnego przypadku.

Ćwiczenia na osteofity – rehabilitacja

Rehabilitacja ma na celu poprawienie siły mięśniowej i zwiększenie mobilności w obrębie stawów. Ćwiczenia dobierane są indywidualnie w zależności od potrzeb oraz możliwości pacjenta. 

Ich zadaniem jest wzmocnienie i rozciągnięcie mięśni, a także poprawa ich ukrwienia oraz dotlenienia.

W przypadku osteofitów fizjoterapeuci rekomendują formy aktywności, które przy jednoczesnym wzmacnianiu wybranych partii mięśniowych nie obciążają stawów, tu: pływanie, spacer z kijkami (nordic walking), jazda na rowerze i ćwiczenia fizyczne w pozycji leżącej.

Pacjenci ze zdiagnozowanymi guzkami kostnymi nie powinni natomiast wykonywać intensywnych treningów, a także ćwiczeń z obciążeniami, np. ze sztangą lub hantlami. 

Fizjoterapia – jakie zabiegi na osteofity może zalecić lekarz? 

Istnieje wiele metod leczenia fizykalnego osteofitów. Do najpopularniejszych (a zarazem najbardziej skutecznych) technik zalicza się falę uderzeniową

U pacjentów z osteofitami wykonuje się także zabiegi, takie jak: ultradźwięki, krioterapia ciekłym azotem, elektroterapia czy laseroterapia.

Leczenie chirurgiczne – czy osteofity się operuje?

Chirurgiczne leczenie osteofitów może okazać się konieczne, jeśli stan pacjenta nie poprawia się po okresie rehabilitacji i/lub fizjoterapii. W niektórych przypadkach należy wykonać dodatkowo artroplastykę polegającą na usunięciu uszkodzonej części stawu. 

Technikę zabiegu dobiera lekarz na podstawie stanu zdrowia pacjenta, jego wieku, a także stopnia zaawansowania zmian. W przypadku osteofitów najczęściej wykorzystuje się jednak technikę endoskopową ortopeda wykonuje niewielkie nacięcia w skórze i wprowadza przez nie endoskop, za pomocą którego usuwa guzki kostne.

Zabieg usunięcia osteofitów przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym. Cała procedura trwa maksymalnie godzinę. W większości przypadków pacjent zostaje wypisany do domu po jednodniowej obserwacji. Ryzyko poważnych powikłań pooperacyjnych jest niewielkie, o ile zabieg został przeprowadzony zgodnie z obowiązującymi wytycznymi. 

Kolejnym etapem jest rehabilitacja, która umożliwia stopniowe przywracanie sprawności i zwiększanie mobilności pacjenta

Iniekcje (zastrzyki) dostawowe na osteofity

Iniekcje z kwasu hialuronowego lub sterydów stosowane w leczeniu osteofitów to jedna z metod łagodzenia bólu oraz spowalniania rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawów. 

Są to zabiegi, które polegają na wstrzyknięciu substancji leczniczych bezpośrednio do miejsca zmienionego chorobowo. Przed iniekcją często podawane jest znieczulenie miejscowe.

Iniekcje kwasu hialuronowego są wykonywane zazwyczaj co 5–14 dni w kilku seriach, np. 3–5 iniekcji. Zastrzyki z glikokortykosteroidami z kolei podaje się co 3–4 miesiące, w zależności od stanu pacjenta.

Jak zapobiegać powstawaniu osteofitów?

Szczególne znaczenie w zapobieganiu rozwojowi guzków kostnych ma zdrowy tryb życia oraz troska o stawy.

Profilaktyka osteofitów obejmuje

  • aktywność fizyczną, która nie obciąża stawów, np. jazda na rowerze, spacery lub pływanie;
  • ćwiczenia rozciągające – pozwalające zachować pełen zakres ruchu;
  • unikanie dźwigania ciężkich przedmiotów;
  • utrzymanie prawidłowej masy ciała;
  • nawyk prawidłowego siedzenia przy biurku;
  • zbilansowaną dietę bogatą w wapń, witaminę D, a także inne witaminy i składniki odżywcze wspierające pracę stawów, mięśni oraz kości;
  • rzucenie palenia i niespożywanie alkoholu. 

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące osteofitów.

Czym są osteofity?

Osteofity to narośla kostne, które mogą rozwijać się na brzegach kości, zwykle w wyniku procesów degeneracyjnych lub zapalnych, takich jak osteoartroza. Są odpowiedzią organizmu na uszkodzenie lub zwyrodnienie stawów.

Czy osteofity są niebezpieczne?

Osteofity mogą być powodem silnych dolegliwości bólowych, a także ograniczać możliwość swobodnego poruszania się. Poważnym powikłaniem związanym z lokalizacją narośli kostnych jest ucisk na korzeń nerwowy, który może prowadzić do rozwoju neuropatii.

Jak bolą osteofity?

Nasilenie i charakter dolegliwości bólowych związanych z osteofitami zależą od ich wielkości, rozległości zmian zwyrodnieniowych oraz indywidualnej wrażliwości na ból.

Czy kwas hialuronowy pomaga na osteofity?

Kwas hialuronowy jest z powodzeniem stosowany w przypadku zmian zwyrodnieniowych. Zwiększa elastyczność tkanki łącznej i wzbogaca skład płynu stawowego.

Czy fala uderzeniowa rozbija osteofity?

Fala uderzeniowa pozwala na rozbicie zarówno narośli kostnych, jak i zwapnień. Zabieg ten jest uznawany za jeden z najskuteczniejszych w walce z osteofitami.

Jaki lekarz leczy osteofity?

Za diagnostykę i leczenie osteofitów odpowiedzialny jest lekarz ortopeda.

Bibliografia
  1. Biegański P. i Polewska E., Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych – pacjent i problemy funkcjonalne, Journal of Education, Health and Sport, 2015;5(8):47–54.
  2. Górecki A. i Długosz J., Znaczenie osteofitów w patogenezie oraz leczeniu zwyrodnieniowych chorób stawów biodrowych, Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska, 2008.
  3. Plebaniak J., Znaczenie osteofitów w leczeniu chorób zwyrodnieniowych stawów biodrowych, Acta Bio-Optica Informatica Medica, 2013; 133–7.
e-Konsultacja po Receptę Online Choroba zwyrodnieniowa stawów

Rozpocznij e-konsultację lekarską
z opcją Recepty Online
bez wychodzenia z domu.