Najważniejsze informacje:

• Nietolerancja glukozy oznacza występowanie nieprawidłowej glikemii na czczo lub dwie godziny po posiłku.
• Diagnozuje się ją na podstawie pomiaru stężenia glukozy na czczo lub w teście doustnego obciążenia glukozą – OGTT.
• Nieleczona nietolerancja glukozy może prowadzić do rozwoju cukrzycy i powikłań sercowo-naczyniowych. Stąd nazywa się ją stanem przedcukrzycowym. 
• Pierwsze objawy nietolerancji glukozy łatwo przeoczyć, z czasem pojawiają się nadmierne pragnienie, częstsze niż dotychczas oddawanie moczu oraz senność i zmęczenie. 
• Leczenie nietolerancji glukozy opiera się przede wszystkim na zmianie stylu życia – modyfikacji diety (na dietę z niskim indeksem glikemicznym), wprowadzeniu codziennej aktywności fizycznej, a w niektórych przypadkach na stosowaniu farmakoterapii.

Nietolerancja glukozy stanowi jeden z głównych wskaźników stanu przedcukrzycowego. Można ją kontrolować poprzez zbilansowaną dietę, regularną aktywność ruchową i stosowanie leków. Bez właściwej interwencji istnieje znaczne ryzyko, że rozwinie się w cukrzycę. Co znaczy nietolerancja glukozy? Jak leczyć nieprawidłową glikemię na czczo lub nieprawidłową tolerancję glukozy? Wyjaśniamy. 

Czym jest nietolerancja glukozy?

Zaburzenie znane jako nietolerancja glukozy (potocznie nietolerancja cukru lub uczulenie na cukier) cechuje się obniżoną zdolnością organizmu człowieka do przetwarzania cukrów (metabolizowania glukozy). Prowadzi to do utrzymywania się podwyższonego poziomu cukru we krwi przez dłuższy czas po spożyciu pokarmów bogatych w węglowodany. 

Stan ten jest uznawany za jeden z dwóch głównych wskaźników stanu przedcukrzycowego, który może poprzedzać rozwój cukrzycy, choroby o charakterze przewlekłym i stanowiącej poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Wczesne rozpoznanie nietolerancji glukozy jest zatem kluczowe dla prewencji bardziej zaawansowanych stanów związanych z zaburzeniami gospodarki cukrowej.

W międzynarodowym systemie klasyfikacji chorób ICD-10, nietolerancja glukozy jest oznaczona kodem R73.02. 

Nietolerancja glukozy – normy

Nietolerancja glukozy jest diagnozowana, gdy:

• poziom cukru na czczo mieści się w przedziale 100-125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l), co określa się jako nieprawidłowa glikemia na czczo, lub/i 
• poziom cukru po 120 minutach od obciążenia glukozą wynosi 140-199 mg/dl (7,9-11,1 mmol/l), co określa się jako nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT – impaired glucose tolerance, inaczej upośledzona tolerancja glukozy). 

Nietolerancja glukozy – przyczyny

Przyczyną nietolerancji glukozy często bywa długotrwałe narażenie na niekorzystne czynniki środowiskowe, takie jak nieprawidłowa dieta (przekraczająca zapotrzebowanie energetyczne), prowadząca do nadwagi i otyłości, a także brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Ważną rolę w rozwoju nietolerancji glukozy odgrywają też predyspozycje genetyczne. 

Do podwyższenia poziomu cukru we krwi przyczynia się także rozwijająca się stopniowo insulinooporność, czyli zmniejszona wrażliwość tkanek na działanie insuliny. W rezultacie, pomimo obecności insuliny we krwi, cukier nie jest efektywnie wykorzystywany przez tkanki, co prowadzi do jego nadmiaru w krwioobiegu. Za rozwój nietolerancji glukozy odpowiadać mogą też nadużywanie alkoholu i palenie papierosów.

Objawy nietolerancji glukozy – jak rozpoznać możliwy stan przedcukrzycowy?

W początkowej fazie, nietolerancja glukozy może nie dawać żadnych objawów. W późniejszym czasie pojawiają się symptomy podobne do tych, które występują przy cukrzycy, jednak są one mniej specyficzne. 

Do najbardziej charakterystycznych objawów nietolerancji glukozy należą:

• wzmożone pragnienie, prowadzące do spożywania znacznych ilości płynów, przekraczających zalecane normy,
• poliuria, czyli częste oddawanie moczu,
• senność, apatię i chroniczne zmęczenie, nawet podczas odpoczynku.

Jednym z poważniejszych, choć często niezauważalnych przez pacjentów, objawów jest uszkodzenie naczyń krwionośnych, które jest typowe dla stanów związanych z długotrwałym podwyższonym poziomem cukru we krwi. W rezultacie, ryzyko chorób sercowo-naczyniowych u osób z IGT jest znacznie wyższe.

W przypadku dzieci, objawy nietolerancji mogą być zupełnie inne i obejmować ciężkie biegunki, odwodnienie i niedożywienie, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia najmłodszych.

Nietolerancja glukozy a tycie – jaki mają związek?

Istnieje również złożona, dwukierunkowa zależność między nietolerancją glukozy a nadwagą. Z jednej strony, zaburzenia w metabolizmie cukrów sprzyjają gromadzeniu się tkanki tłuszczowej, z drugiej – otyłość jest czynnikiem ryzyka rozwoju IGT i cukrzycy. Z tego powodu, znaczna masa ciała może wskazywać na potencjalną nietolerancję glukozy.

Nietolerancja glukozy – badania. Jak potwierdzić objawy?

Diagnoza nietolerancji glukozy opiera się na dwóch kluczowych badaniach, którymi są:

• pomiar poziomu cukru na czczo,
• test obciążenia glukozą (OGTT) – tzw. krzywa cukrowa.

Wartości uzyskane w tych badaniach porównuje się z normami określonymi przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne.

Badanie glukozy wymaga stawienia się pacjenta w laboratorium na czczo, najlepiej w godzinach porannych, między 7:00 a 8:00. W okresie 8-12 godzin przed badaniem pacjent powinien powstrzymać się od jedzenia, jednak dozwolone jest picie wody oraz herbaty bez cukru.

Jeśli chodzi o pomiar, w którym bada się stężenie glukozy na czczo, proces ten ogranicza się do jednorazowego pobrania próbki krwi. 

Natomiast w przypadku OGTT, zanim rozpocznie się właściwe badanie, poziom cukru w krwi sprawdzany jest przy użyciu glukometru. Kolejnym krokiem jest pobranie próbki krwi żylnej, aby określić początkowe wartości stężenia glukozy. Po tym pacjent spożywa roztwór zawierający 75 gramów glukozy, a po 120 minutach od jego przyjęcia pobierana jest kolejna próbka krwi żylnej. 

Test nie może zostać przeprowadzony, jeśli pacjent nie spożył całej porcji roztworu lub jeśli wystąpiły wymioty po glukozie. Nie przeprowadza się go również w przypadku aktywnych infekcji, stanów po urazach, przyjmowania leków wpływających na poziom glukozy czy zdiagnozowanego zespołu złego wchłaniania. 

Jak wygląda leczenie nietolerancji glukozy?

Czy można wyleczyć nietolerancję glukozy? Nietolerancja glukozy, inaczej niż zaawansowana cukrzyca, może zostać całkowicie wyeliminowana, jeśli odpowiednio wcześnie zastosuje się zalecenia terapeutyczne. 

Farmakologiczne leczenie nietolerancji glukozy obejmuje przyjmowanie leków poprawiających wrażliwość komórek na naturalnie wytwarzaną insulinę. Dzięki nim kontrolowany jest poziom cukru we krwi, co utrudnia wystąpienie hiperglikemii.

W leczeniu nietolerancji glukozy stosuje się metforminę, która jest również podstawowym lekiem w terapii cukrzycy typu 2. Metformina wpływa korzystnie na profil lipidowy, obniżając poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów, co przyczynia się do kontroli masy ciała i zapobiegania zmianom naczyniowym.

Ważne przy nieprawidłowej glikemii na czczo i nieprawidłowej tolerancji glukozy jest też utrzymywanie właściwej masy ciała (BMI 18,5-24,99) i obwodu brzucha poniżej 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet. Należy regularnie monitorować ciśnienie tętnicze krwi. Warto również ograniczyć picie alkoholu i zrezygnować z palenia tytoniu. 

Konieczne są regularne badania, przeprowadzane co najmniej raz na trzy lata, a w przypadku osób powyżej 40-45 roku życia lub będących w grupie ryzyka – corocznie. Pozwala to na wczesne wykrycie zaburzeń i zapobieganie poważniejszym konsekwencjom zdrowotnym.

Dieta przy nietolerancji glukozy – co jeść?

Odpowiednia dieta odgrywa zasadniczą rolę w przypadku nietolerancji glukozy, która diagnozowana jest jako nieprawidłowa glikemia na czczo lub nieprawidłowa tolerancja glukozy. 

Zaleca się spożywanie posiłków o małej objętości, rozłożonych na 4-5 porcji dziennie. Konieczne jest ograniczenie węglowodanów, zwłaszcza prostych, na rzecz tych złożonych i wybieranie produktów o niskim indeksie glikemicznym. 

Wśród owoców preferowane są te o niskim IG, takie jak jabłka, jagody, porzeczki, morele, brzoskwinie czy grejpfruty, natomiast należy wystrzegać się bananów, arbuzów, melonów, winogron oraz owoców suszonych. 

Unikać należy również słodyczy, słodkich napojów, a także produktów z białej mąki. Zalecane jest spożywanie chudego mięsa, ryb, świeżych warzyw i owoców. 

Posiłki powinny być komponowane z odpowiednimi proporcjami węglowodanów złożonych, białka i tłuszczów, w czym pomóc może dietetyk kliniczny. 

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące nietolerancji glukozy i cukrzycy.