Hiperglikemia – jakie są objawy za wysokiego cukru?

Najważniejsze informacje:

• Hiperglikemia jest stanem charakteryzującym się podwyższonym (ponad przyjęte, bezpieczne normy) poziomem glukozy we krwi. 
• Jest to problem często spotykany u cukrzyków, ale może również wystąpić u innych osób z różnych przyczyn.
• Objawia się zwykle zwiększonym pragnieniem, suchością w ustach, częstszym oddawaniem moczu, zmęczeniem i sennością. 
• Wzrost poziomu cukru w surowicy krwi może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, takich jak uszkodzenia naczyń krwionośnych, problemy z sercem czy nerwami, a nawet ketoza lub kwasica ketonowa.
• Leczenie hiperglikemii obejmuje stosowanie insuliny lub leków doustnych.
• Niezbędne jest też wprowadzenie zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej oraz monitorowanie poziomu glukozy we krwi. 

Hiperglikemia (za wysoki cukier lub podwyższona glukoza we krwi) to stan równie niebezpieczny co niedocukrzenie (hipoglikemia). Omawiamy objawy hiperglikemii, przyczyny i sposoby leczenia tzw. przecukrzenia.

Co to jest hiperglikemia (za wysoki cukier)? 

Hiperglikemia (ICD-10: R73) jest definiowana jako zwiększone stężenie cukru we krwi (potocznie za wysoki lub zbyt wysoki cukier lub nadmierny wzrost stężenia glukozy), które może być obserwowane zarówno na czczo, jak i po spożyciu pokarmu. 

Warto przy tym zauważyć, że pewien wzrost poziomu cukru po posiłku jest zjawiskiem normalnym. Jeśli jednak wysoki poziom glukozy utrzymuje się przez dłuższy czas, może to wskazywać na rozwijający się stan przedcukrzycowy lub już istniejącą cukrzycę, co wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Nieleczona hiperglikemia prowadzi do uszkodzeń organów wewnętrznych.

Podwyższone stężenie glukozy na czczo i po posiłku – normy

U osób zdrowych, prawidłowe stężenie glukozy we krwi wynosi:

• mniej niż 99 mg/dl na czczo,
• do 140 mg/dl 2 godziny po posiłku.

Natomiast w przypadku hiperglikemii, wartości te zmieniają się na:

• na czczo: 100-125 mg/dl,
• 2 godziny po posiłku: 140-199 mg/dl (wskazujący na nieprawidłową tolerancję glukozy).

Stężenie glukozy można zmierzyć poprzez odpowiednie badanie krwi. Osoby dysponujące glukometrem mogą samodzielnie kontrolować je w domu. Poziom cukru należy sprawdzać nie tylko na czczo, ale również po posiłku.

Określana jako przecukrzenie hiperglikemia wymaga diagnostyki w kierunku zaburzeń metabolizmu węglowodanów – stanu przedcukrzycowego i cukrzycy.

Rodzaje hiperglikemii – poranna, stresowa, poposiłkowa

Wyróżniamy kilka rodzajów hiperglikemii, określanej również jako przecukrzenie, zbyt wysoki cukier czy za wysoki poziom cukru (glukozy) we krwi.

Do najczęstszych należy hiperglikemia poranna, która jest związana z efektem brzasku (porannym wyrzutem adrenaliny, kortyzolu, hormonu wzrostu i glukagonu) lub zjawiskiem Somogyi (związanym z nocnym spadkiem poziomu cukru we krwi), często spotykanym u osób z cukrzycą. 

Hiperglikemia stresowa pojawia się jako reakcja na ostre stany chorobowe, takie jak zawał mięśnia sercowego czy sepsa. Jest wywoływana przez procesy neurohormonalne, które aktywują się pod wpływem kortyzolu i katecholamin. 

Natomiast hiperglikemia poposiłkowa występuje, gdy poziom cukru nie wraca do normy w ciągu 2-3 godzin po posiłku. W przypadku osób zdrowych, poziom cukru we krwi wzrasta po 10 minutach od spożycia posiłku, osiąga szczyt po godzinie, a następnie wraca do wartości wyjściowych. 

U osób chorych na cukrzycę, konieczne jest podanie insuliny, aby znormalizować poziom glukozy. Dawkowanie insuliny w każdym przypadku powinno być dostosowane indywidualnie przez lekarza.

Przyczyny hiperglikemii – co powoduje nagły wzrost cukru we krwi?

Przyczyną hiperglikemii mogą być zaburzenia w wydzielaniu insuliny lub nieprawidłowe działanie insuliny. Cukrzyca typu 1 jest często spowodowana przez autoimmunologiczne procesy, podczas gdy cukrzyca typu 2 jest związana z czynnikami środowiskowymi, takimi jak otyłość i brak aktywności fizycznej.

Istnieją również inne typy cukrzycy, których przyczyny mogą być różnorodne, w tym genetyczne lub związane z innymi chorobami. Niektóre leki (np. glikokortykosteroidy) oraz zmiany hormonalne w ciąży również mogą prowadzić do hiperglikemii.

U osób ze zdiagnozowaną cukrzycą do hiperglikemii doprowadzić może niewłaściwa dieta oraz przyjęcie zbyt małej dawki insuliny (np. niepodanie dawki insuliny, zaprzestanie przyjmowania insuliny) lub leku przeciwcukrzycowego.

Hiperglikemia – objawy podwyższonego cukru (przecukrzenia)

Objawy hiperglikemii mogą być różnorodne i nie zawsze są łatwe do zidentyfikowania. Ich intensywność zależy od rodzaju cukrzycy oraz tempa jej postępu. 

W przypadku cukrzycy typu 2, objawy mogą nie być widoczne przez długi czas, co umożliwia chorobie rozwijanie się niezauważenie. Cukrzyca typu 1, występująca u dzieci i młodzieży, rozwija się szybko i może objawiać się kwasica ketonową, która jest stanem zagrożenia życia.

Do typowych objawów hiperglikemii należą: 

• oddawanie dużych ilości moczu ze zwiększoną częstotliwością,
• wzmożone pragnienie (polidypsja),
• uczucie suchości w jamie ustnej, 
• oznaki odwodnienia, takie jak sucha skóra, zmniejszenie jej napięcia i elastyczności, 
• uczucie osłabienia, zmęczenia i senności, 
• zaburzenia widzenia,
• bóle głowy,
• utrata masy ciała, 
• tendencja do infekcji skórnych oraz problemów z gojeniem się ran, 
• częste infekcje układu moczowo-płciowego,  
• kwasica – znaczny niedobór insuliny lub brak insuliny prowadzi do dużej hiperglikemii, której skutkiem może być kwasica ketonowa, objawiająca się m.in. nudnościami, wymiotami, zawrotami głowy, bólem brzucha, oddechem mającym zapach acetonu, obniżonym ciśnieniem krwi, przyspieszonym biciem serca oraz zaburzeniami świadomości, mogącymi prowadzić do śpiączki cukrzycowej (ketonowej).

Wczesne wykrycie objawów może pomóc w zapobieganiu poważnym powikłaniom zdrowotnym związanym z wysokim poziomem cukru we krwi.

Hipoglikemia a hiperglikemia – czym się różnią?

Hipo- i hiperglikemia to dwa różne stany związane z poziomem glukozy we krwi. 

Hipoglikemia występuje, gdy poziom glukozy spada poniżej 70 mg/dl, powodując objawy takie jak zawroty głowy, poty, drżenie oraz możliwą utratę przytomności. Hipoglikemia występuje zwykle na skutek nadmiernego stosowania insuliny lub leków obniżających poziom cukru we krwi oraz nieregularnych posiłków. 

Jak rozróżnić hiperglikemię? Hiperglikemia polega na zbyt wysokim poziomie glukozy, przekraczającym 140 mg/dl na czczo lub po posiłku, co objawia się zwiększonym pragnieniem, częstszym oddawaniem moczu, zmęczeniem i problemami ze wzrokiem. Hiperglikemia często wynika z niewystarczającej ilości insuliny (lub niewłaściwej reakcji na insulinę) i z wysokiego spożycia węglowodanów lub czynników stresowych.

Oba stany wymagają regularnego monitorowania, aby zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Leczenie hiperglikemii (podwyższona glukoza) – na czym polega?

Leczenie hiperglikemii u osób z cukrzycą obejmuje stosowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych lub wstrzyknięć insuliny. 

W sytuacji krytycznej, przy bardzo wysokim poziomie cukru, konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna. W takich przypadkach stosuje się ciągły wlew insuliny i dożylne nawadnianie, aby przywrócić równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Procedury te przeprowadza się w warunkach szpitalnych.

Istotne jest też dostosowanie stylu życia, w tym utrzymanie odpowiedniej masy ciała, aktywność fizyczna oraz zbilansowana dieta. Samokontrola poziomu glukozy za pomocą glukometru jest nieodłącznym elementem terapii.

Hiperglikemia – dieta na wysoki cukier (nadmiar glukozy)

W leczeniu niefarmakologicznym hiperglikemii niezwykle ważna jest dieta o niskim indeksie glikemicznym. Powinna być ona bogata w świeże warzywa, białko roślinne i pełnoziarniste produkty zbożowe, przy jednoczesnym ograniczeniu cukrów prostych. 

Dla osób z cukrzycą typu 1 istotne jest również umiejętne szacowanie zawartości węglowodanów w posiłkach, co ma wpływ na odpowiednie dawkowanie insuliny.

Hiperglikemia – pierwsza pomoc. Co robić, aby złagodzić objawy skoku cukru?

W przypadku podejrzenia hiperglikemii niezbędna jest konsultacja z lekarzem, który zaleci odpowiednie badania. Natomiast nagły i znaczny wzrost poziomu cukru we krwi wymaga szybkiego wezwania pomocy medycznej. Pierwsza pomoc w takich sytuacjach jest konieczna, aby zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak kwasica ketonowa czy śpiączka hiperglikemiczna. 

W razie wątpliwości co do rodzaju zaburzenia poziomu cukru (za wysoki lub za niski poziom cukru we krwi), nie należy podawać pacjentowi słodkich napojów czy pokarmów, ponieważ może to pogorszyć jego stan zdrowia.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące hiperglikemii (za wysokiego cukru).