PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) – co to jest, objawy, ile trwa, jakie leki

Najważniejsze informacje

• PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) to zbiór objawów fizycznych, emocjonalnych i psychicznych, które występują w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego, zwykle 5–7 dni przed miesiączką. Objawy mogą obejmować ból piersi, obrzęki, zmiany nastroju, drażliwość i zmęczenie, a po rozpoczęciu miesiączki ustępują samoistnie.
• Dokładne przyczyny PMS nie są w pełni poznane, ale mogą być związane z wahaniami hormonalnymi, spadkiem serotoniny, czynnikami genetycznymi, stresem, zaburzeniami metabolicznymi oraz niedoborami witamin i minerałów.
• Diagnoza PMS wymaga dokładnego wywiadu lekarskiego oraz prowadzenia dzienniczka objawów przez co najmniej 2 cykle. Badania hormonalne, takie jak poziom estradiolu, progesteronu czy TSH, mogą pomóc w potwierdzeniu diagnozy i wykluczeniu innych chorób.
• Leczenie obejmuje zarówno metody niefarmakologiczne, takie jak regularna aktywność fizyczna, odpowiednia dieta i suplementacja, jak i farmakoterapię, w tym leki przeciwbólowe, hormonalne, SSRI, a także preparaty ziołowe. W przypadku ciężkich objawów może być konieczne leczenie specjalistyczne.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) to powszechny problem zdrowotny, który dotyczy wielu kobiet w okresie rozrodczym. Charakteryzuje się szeregiem objawów, które pojawiają się w drugiej połowie cyklu menstruacyjnego, zwykle na kilka dni przed rozpoczęciem miesiączki. Choć PMS jest naturalnym zjawiskiem związanym z cyklicznymi zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety, objawy mogą być na tyle uciążliwe, że wpływają na codzienne funkcjonowanie i jakość życia. Sprawdź, na czym dokładnie polega PMS i jak radzić sobie z tą przypadłością.

Co to jest PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego)?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS, ang. premenstrual syndrome) to zespół objawów fizycznych, emocjonalnych i psychicznych, które występują w drugiej połowie cyklu miesiączkowego, najczęściej w fazie lutealnej. Objawy PMS pojawiają się zwykle od około 5–7 dni przed miesiączką i mogą trwać do 2 tygodni. Po rozpoczęciu krwawienia objawy ustępują samoistnie, jednak mogą mieć tak silne nasilenie, że utrudniają codzienne funkcjonowanie.

PMS jest związany z cyklicznymi zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety. Zespół objawów może obejmować zarówno fizyczne, jak i psychiczne symptomy, które często powtarzają się w każdym cyklu miesiączkowym. U niektórych kobiet objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego mogą prowadzić do rozwoju poważniejszych zaburzeń, takich jak premenstrual dysphoric disorder (PMDD), które wymagają specjalistycznego leczenia psychiatrycznego.

Jakie są przyczyny PMS?

Dokładne przyczyny PMS nie są znane, jednak istnieje kilka mechanizmów, które mogą sprzyjać powstawaniu tego zespołu objawów. Są to m.in.:

• zmiany hormonalne – wahania poziomu estrogenów i progesteronu w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego mają duży wpływ na nastrój i funkcjonowanie organizmu. Wzrost poziomu progesteronu, który ma działanie uspokajające, może prowadzić do zwiększenia zmęczenia i apatii, podczas gdy spadek estrogenów przed miesiączką wiąże się z nasileniem objawów depresyjnych i drażliwości;
• spadek poziomu serotoniny – serotonina to neurotransmiter odpowiedzialny za regulację nastroju. W okresie przed miesiączką poziom serotoniny może się obniżać, co prowadzi do wahań nastroju, drażliwości, lęku, a także problemów ze snem;
• czynniki genetyczne – kobiety, które w swojej rodzinie mają przypadki PMS, są bardziej narażone na wystąpienie tego zespołu objawów;
• zaburzenia metaboliczne – zespół napięcia przedmiesiączkowego może być powiązany z problemami metabolicznymi, takimi jak insulinooporność, która może nasilać objawy, takie jak zmiany wagi ciała czy wzdęcia;
• stres i nadmierne pobudzenie układu nerwowego – długotrwały stres i nadmierna aktywność układu nerwowego mogą zwiększać nasilenie objawów PMS, takich jak bóle głowy, napięcie mięśniowe i emocjonalna niestabilność;
• niedobory witamin i minerałów – brak odpowiednich ilości witamin (np. witaminy B6, E) oraz minerałów (zwłaszcza magnezu i wapnia) w organizmie kobiety może prowadzić do nasilenia objawów napięcia przedmiesiączkowego.

U kogo występuje PMS?

PMS dotyczy kobiet w wieku rozrodczym, które mają owulacyjne cykle menstruacyjne. Zespół objawów występuje u około 40-50% kobiet, z czego u 20-40% z nich objawy są na tyle nasilone, że znacząco obniżają komfort życia. PMS zwykle zaczyna się w wieku 20–30 lat i nasila w wieku 25–35 lat. U kobiet powyżej 40. roku życia objawy mogą nasilać się z powodu wahań hormonalnych związanych z menopauzą.

Kiedy zaczyna się PMS? Ile dni przed okresem?

Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) pojawiają się zwykle od 5 do 7 dni przed rozpoczęciem menstruacji, a największe nasilenie mają 1–2 dni przed okresem. Zwykle ustępują samoistnie po rozpoczęciu krwawienia menstruacyjnego. Czas trwania objawów jest zmienny i może wynosić od kilku dni do nawet dwóch tygodni.

Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS)

Zespół napięcia przedmiesiączkowego może przejawiać się na różne sposoby, a jego nasilenie bywa różne u każdej kobiety.

PMS – objawy fizyczne

Objawy fizyczne PMS obejmują wiele dolegliwości, które mogą wpływać na komfort życia kobiety. Do najczęstszych należą:

• bóle i tkliwość piersi – u wielu kobiet ból piersi w okresie przedmiesiączkowym jest jednym z najbardziej dokuczliwych objawów. Tkliwość piersi może utrudniać codzienne funkcjonowanie;
• obrzęki i zatrzymanie wody w organizmie – często pojawia się uczucie opuchnięcia, zwłaszcza w kończynach dolnych, dłoniach i twarzy. Woda w organizmie może prowadzić do wzdęć i uczucia ciężkości;
• bóle głowy i migreny – wahania hormonalne mogą nasilać objawy bólu głowy, w tym migreny;
• zmęczenie i brak energii – ogólne osłabienie może znacząco wpłynąć na jakość życia podczas PMS;
• zmiany apetytu – typowym objawem PMS jest nasilony apetyt na węglowodany i słodycze, co często prowadzi do przyrostu masy ciała;
• zaburzenia snu – w okresie PMS kobiety mogą doświadczać zarówno bezsenności, jak i nadmiernej senności;
• problemy skórne – wysypki, trądzik i inne zmiany skórne.

PMS – objawy psychiczne

Oprócz objawów somatycznych kobiety mogą odczuwać szereg objawów psychicznych, takich jak:

• wahania nastroju – kobiety mogą doświadczać nagłych zmian nastroju, które prowadzą do zwiększonej drażliwości, smutku lub złości;
• płaczliwość – obniżenie poziomu serotoniny i innych neuroprzekaźników może powodować łatwiejsze wzruszanie się i płaczliwość;
• lęk, napięcie emocjonalne – wzrost poziomu stresu i napięcia emocjonalnego może prowadzić do lęków i nadmiernej nerwowości;
• obniżona koncentracja i zaburzenia pamięci – częste stany zamyślenia i trudności z koncentracją mogą utrudniać wykonywanie codziennych obowiązków.

Nietypowe objawy PMS

W niektórych przypadkach objawy PMS mogą mieć bardziej nietypowy charakter, czego przykładem jest:

• zaostrzenie objawów istniejących chorób – wiele kobiet zauważa nasilenie migreny, astmy czy chorób autoimmunologicznych w czasie PMS;
• problemy z układem pokarmowym – zgaga, odbijanie, niestrawność, a także zmiany w rytmie wypróżnień (biegunki lub zaparcia) są częstymi dolegliwościami.

Objawy PMS po 40-tce

Po 40. roku życia objawy PMS mogą stać się bardziej nasilone, zwłaszcza w wyniku niestabilnych wahań poziomu hormonów płciowych, takich jak estrogen i progesteron. Kobiety w tym wieku mogą doświadczać:

• częstszych bólów głowy i migreny;
• nasilenia objawów skórnych, takich jak trądzik;
• zwiększonej drażliwości i wahań nastroju;
• dolegliwości związanych z trawieniem, w tym wzdęć i zgagi.

Diagnostyka PMS – jakie badania?

Diagnostyka PMS wymaga dokładnego wywiadu lekarskiego i monitorowania objawów przez co najmniej 2 cykle menstruacyjne, aby upewnić się, że symptomy są cykliczne i związane z fazą lutealną. W ramach diagnostyki warto wykonać szereg badań hormonalnych, które umożliwiają ocenę równowagi hormonalnej i wykluczenie innych chorób. Do podstawowych badań należą:

• estradiol (E2) i progesteron – kluczowe hormony w drugiej fazie cyklu, których zmiany mogą wyjaśniać objawy PMS;
• TSH (hormon stymulujący tarczycę) – pozwala ocenić funkcję tarczycy, której zaburzenia mogą manifestować się objawami podobnymi do PMS;
• prolaktyna – jej podwyższony poziom może wpływać na występowanie objawów, takich jak obrzęki piersi czy zmiany nastroju;
• FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormon luteinizujący) – te hormony są ważne dla oceny funkcji jajników i cyklu miesiączkowego.

Warto wykonać też USG narządu rodnego, zwłaszcza jeśli objawy obejmują ból w miednicy czy nieregularne miesiączki. USG pozwala wykluczyć takie schorzenia jak torbiele jajników, endometrioza czy mięśniaki macicy, które mogą powodować objawy podobne do PMS.

PMS – leczenie i łagodzenie objawów

Leczenie PMS często wymaga połączenia farmakoterapii z podejściem niefarmakologicznym. Wybór metod leczenia zależy od nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjentki.

Jak złagodzić objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego metodami niefarmakologicznymi?

W leczeniu zachowawczym istotną rolę odgrywa:

• zmiana stylu życia, w tym:
  • regularna aktywność fizyczna – ćwiczenia aerobowe, takie jak jogging, joga czy pływanie, mogą znacząco zmniejszyć objawy fizyczne i emocjonalne PMS. Aktywność fizyczna pomaga w poprawie krążenia, zmniejsza napięcie mięśniowe oraz wspomaga wydzielanie endorfin, co poprawia nastrój;
  • odpowiednia higiena snu – unikanie stresu, regularne godziny snu oraz stworzenie odpowiednich warunków do wypoczynku (np. ciemna i cicha sypialnia) mogą znacznie wpłynąć na zmniejszenie objawów PMS;
  • redukcja stresu – techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, głębokie oddychanie, mogą pomóc w obniżeniu poziomu kortyzolu, hormonu stresu, który może nasilać objawy PMS;
• zbilansowana dieta, która zakłada:
  • ograniczenie kofeiny i alkoholu – kofeina oraz alkohol mogą pogłębiać objawy PMS, takie jak napięcie, drażliwość czy problemy ze snem. Warto ograniczyć ich spożycie, szczególnie w drugiej fazie cyklu;
  • zwiększenie podaży magnezu, wapnia i witamin z grupy B – magnez ma działanie rozluźniające mięśnie i pomaga w łagodzeniu napięcia. Witaminy B6 oraz B12 mogą poprawić nastrój i zmniejszyć drażliwość. Wapń działa przeciwbólowo i wspiera stabilność emocjonalną;
• suplementacja dobrana we współpracy z lekarzem lub dietetykiem, obejmująca takie składniki jak:
  • magnez – jako suplement wykazuje działanie rozkurczowe, wspomaga regenerację organizmu, a także zmniejsza bóle głowy oraz napięcie mięśniowe;
  • witamina B6 – pomaga w regulacji poziomu serotoniny, co może łagodzić wahania nastroju i objawy depresyjne;
  • witamina D – odpowiedni poziom witaminy D wpływa na równowagę hormonalną, wspomagając lepsze funkcjonowanie układu nerwowego;
• preparaty ziołowe, w tym:
  • olej z wiesiołka – bogaty w kwasy tłuszczowe omega-6, które mogą wspomagać regulację poziomu hormonów oraz łagodzić niektóre objawy;
  • mniszek lekarski – ma właściwości diuretyczne, pomaga w usuwaniu nadmiaru wody z organizmu, co może łagodzić wzdęcia i obrzęki związane z PMS;
  • korzeń maca – zioło adaptogenne, które może wspomóc równowagę hormonalną, poprawiając poziom energii i redukując zmęczenie oraz objawy depresyjne.

Farmakologiczne leczenie PMS

W sytuacji, gdy leczenie niefarmakologiczne nie przynosi wystarczających rezultatów, a objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, wskazane może być zastosowanie farmakoterapii. Leczenie farmakologiczne ma na celu złagodzenie objawów, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, oraz poprawę jakości życia pacjentki. W zależności od nasilenia objawów i ich wpływu na życie codzienne lekarz może zaproponować różne opcje terapeutyczne:

• leki rozkurczowe – w łagodniejszych przypadkach PMS, zwłaszcza gdy dominują objawy bólowe, pomocne mogą być leki rozkurczowe (np. drotaweryna), które łagodzą skurcze mięśni i bóle brzucha;
• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, naproksen) mogą pomóc przy bólach głowy, mięśni oraz bólach menstruacyjnych;
• selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – leki, takie jak fluoksetyna, sertralina, paroksetyna, są stosowane w przypadkach, gdy objawy psychiczne (np. depresja, lęk, drażliwość) są szczególnie nasilone. SSRI pomagają w zwiększeniu poziomu serotoniny w mózgu, co wpływa na poprawę nastroju, zmniejszenie lęków i poprawę jakości życia;
• doustna antykoncepcja hormonalna – tabletki antykoncepcyjne zawierające etynyloestradiol i drospirenon pomagają stabilizować poziom hormonów, zmniejszając zmienność cyklu i łagodząc objawy PMS, takie jak bóle piersi, wzdęcia i zmiany nastroju. Doustne środki antykoncepcyjne mogą być zalecane, szczególnie jeśli kobieta ma również problemy z nieregularnym cyklem lub silnymi bólami menstruacyjnymi.

W przypadku bardzo silnych objawów, zwłaszcza jeśli występują trudności w codziennym funkcjonowaniu, należy skonsultować się z lekarzem w celu dobrania odpowiedniego leczenia farmakologicznego. W najcięższych przypadkach, gdy PMS przekształca się w przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (PMDD), konieczne może być zastosowanie terapii psychologicznej lub psychoterapii, w tym terapii poznawczo-behawioralnej.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące PMS.