Antykoncepcyjna wkładka domaciczna – jak działa, jak założyć, skuteczność

Najważniejsze informacje

• Istnieją dwa główne typy wkładek domacicznych: miedziane (niehormonalne) oraz hormonalne (z lewonorgestrelem). Miedziane uwalniają jony miedzi, które mają działanie plemnikobójcze, natomiast hormonalne zagęszczają śluz szyjkowy i mogą blokować owulację.
• Wkładki antykoncepcyjne są jednymi z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży – miedziane mają skuteczność 99,2–99,4%, a hormonalne 99,8–99,9%. Po założeniu działają niemal natychmiastowo lub po 7 dniach w przypadku wkładek hormonalnych.
• Spirala antykoncepcyjna jest polecana kobietom, które miały przynajmniej jedną ciążę, poszukują długoterminowej ochrony lub mają przeciwwskazania do stosowania hormonalnych metod antykoncepcyjnych.
• Wkładki oferują wysoką skuteczność, długoterminową ochronę oraz szybki powrót płodności po ich usunięciu. W niektórych przypadkach mogą jednak prowadzić do obfitych i bolesnych miesiączek (w przypadku miedzianych) oraz wymagać regularnych wizyt u lekarza.
• Wkładki domaciczne należy zakładać i usuwać wyłącznie w gabinecie lekarza ginekologa. Zabieg jest bezpieczny, ale wymaga wizyt kontrolnych oraz może wiązać się z ryzykiem infekcji czy przemieszczenia wkładki.

Wkładki domaciczne, znane również jako spirale antykoncepcyjne, to jedna z długoterminowych metod zapobiegania ciąży. Są to niewielkie urządzenia zakładane przez lekarza bezpośrednio do jamy macicy, które oferują skuteczną ochronę przed ciążą, a także działanie przez długi okres bez konieczności codziennej ingerencji. Sprawdź, jak działa spirala dopochwowa, kto może ją stosować i jakie są jej zalety oraz wady.

Czym są wkładki i spirale antykoncepcyjne?

Wkładka domaciczna, inaczej określana jako spirala antykoncepcyjna, to niewielkie urządzenie wykonane z tworzywa sztucznego, które może być wzmocnione metalem lub pokryte substancją czynną, jak miedź lub lewonorgestrel (hormon). Założenie spirali antykoncepcyjnej polega na umieszczeniu jej w jamie macicy przez ginekologa. Najczęściej spirale przybierają kształt litery „T”, a ich dolna część zakończona jest dwoma nitkami, które pozwalają na ocenę obecności wkładki oraz jej późniejsze usunięcie.

Wyróżnia się dwa rodzaje spirali antykoncepcyjnych:

• wkładki domaciczne miedziane (niehormonalne);
• wkładki domaciczne hormonalne.

Wkładki antykoncepcyjne są często wybierane nie tylko jako metoda zapobiegania ciąży, ale także z powodów terapeutycznych, np. przy hormonalnej terapii zastępczej, leczeniu bolesnych krwawień miesiączkowych czy mięśniaków macicy.

Jak działają antykoncepcyjne wkładki domaciczne?

Podstawowym mechanizmem działania każdej wkładki domacicznej jest obecność ciała obcego w jamie macicy, co wywołuje delikatną reakcję zapalną błony śluzowej. W wyniku tego procesu w organizmie wydzielają się substancje, które utrudniają ruchliwość plemników, a także ich przeżycie, zapobiegając zapłodnieniu. Dodatkowo w zależności od rodzaju wkładki jej działanie może obejmować:

• miedź (spirale niehormonalne) – jony miedzi uwalniające się z wkładki mają właściwości plemnikobójcze, zwiększają gęstość śluzu szyjkowego oraz utrudniają implantację zapłodnionej komórki jajowej;
• lewonorgestrel (spirale hormonalne) – wydzielany lokalnie hormon zagęszcza śluz szyjkowy, blokując migrację plemników, hamuje rozrost endometrium (zaburzając możliwość zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej), a u części kobiet może również hamować owulację.

Obie spirale antykoncepcyjne działają od razu po założeniu – spirala miedziana niemal natychmiast, a spirala hormonalna osiąga pełną skuteczność po 7 dniach.

Wkładki antykoncepcyjne – dla kogo?

Wkładki domaciczne są zalecane przede wszystkim kobietom, które:

• mają za sobą co najmniej jedną ciążę – większa macica ułatwia wprowadzenie wkładki i zmniejsza ryzyko jej wypadania;
• poszukują długoterminowej metody antykoncepcji, niezależnej od codziennych czynności;
• posiadają przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej lub doustnej (np. problemy z tolerancją estrogenów).

Jaką skuteczność mają wkładki domaciczne?

Wkładki domaciczne uważane są za jedną z najskuteczniejszych metod antykoncepcyjnych:

• skuteczność wkładek miedzianych wynosi 99,2–99,4%, co oznacza mniej niż 1 ciążę na 100 kobiet stosujących tego typu zabezpieczenie przez rok;
• skuteczność wkładek hormonalnych szacuje się na 99,8–99,9%, czyli do 0,2 ciąży na 100 kobiet stosujących przez rok.

Wkładki a tabletki antykoncepcyjne – czy różnią się skutecznością?

Wkładki domaciczne mają wyższą skuteczność w zapobieganiu ciąży niż tabletki antykoncepcyjne. Co więcej, tabletki wymagają codziennego przestrzegania godzin przyjmowania, podczas gdy wkładka jest bezobsługowa po założeniu, przez co jej skuteczność jest praktycznie zawsze na maksymalnym poziomie.

Jak działają wkładki i spirale antykoncepcyjne?

Mechanizm działania w przypadku hormonalnej wkładki antykoncepcyjnej różni się w zależności od jej rodzaju.

Jak działa miedziana spirala antykoncepcyjna?

Miedziana wkładka domaciczna uwalnia jony miedzi, które wywołują miejscową reakcję zapalną w błonie śluzowej macicy, ograniczając możliwość zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Miedź także upośledza ruchliwość plemników i uniemożliwia ich przeżycie, a fizyczna obecność wkładki domacicznej utrudnia implantację zapłodnionej komórki jajowej w jamie macicy.

Hormonalne wkładki domaciczne – jak działają?

Hormonalne wkładki domaciczne uwalniają lewonorgestrel, który:

• zagęszcza śluz szyjkowy, uniemożliwiając plemnikom dotarcie do komórki jajowej;
• hamuje rozrost endometrium, co utrudnia zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej.
• może czasami hamować owulację, choć ten efekt nie występuje u każdej kobiety.

Jakie wkładki dopochwowe są dostępne w Polsce?

W Polsce dostępne są różne rodzaje wkładek domacicznych, w tym:

• wkładki miedziane: Multiload Cu, TCu 380A, Nova T, SILVECTA (z miedzią i srebrem);
• wkładki hormonalne: Mirena, Jaydess, Kyleena, Levosert.

Po jakim czasie od założenia działają wkładki domaciczne?

Czas, po którym wkładki hormonalne zaczynają działać wygląda następująco:

• miedziane spirale – skuteczne niemal natychmiast po założeniu;
• hormonalne wkładki domaciczne – skuteczność osiąga się po 7 dniach od założenia wkładki domacicznej. Jeśli aplikacja miała miejsce w pierwszych 7 dniach cyklu, wkładka działa od razu.

Na ile lat zakłada się wkładkę domaciczną?

Wkładki wewnątrzmaciczne zakłada się na:

• wkładki miedziane – od 3 do 10 lat (zależnie od modelu);
• wkładki hormonalne – zazwyczaj 3, 5 lub 6 lat (np. Mirena – 5 lat, Jaydess – 3 lata, Kyleena – 5 lat).

Wkładki antykoncepcyjne – jak stosować?

Korzystanie z wkładek antykoncepcyjnych jest stosunkowo proste, jednak wiąże się z kilkoma ważnymi aspektami, które warto poznać przed podjęciem decyzji o ich założeniu.

Kiedy założyć wkładkę antykoncepcyjną? Jak zacząć stosować?

Najlepszym momentem na założenie wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej jest pierwszy dzień cyklu miesiączkowego. W tym czasie szyjka macicy jest otwarta, co zmniejsza ryzyko infekcji. Możliwe jest jednak założenie wkładki w dowolnym momencie cyklu, pod warunkiem wykluczenia ciąży. U kobiet, które niedawno urodziły, najlepszy czas na założenie wkładki to min. 6 tygodni po porodzie.

Jak założyć wkładkę? Samodzielnie czy u lekarza?

Wkładkę domaciczną (miedzianą lub hormonalną) zakłada wyłącznie lekarz ginekolog. Samodzielne założenie wkładki jest niemożliwe i niezalecane ze względu na bezpieczeństwo. Zabieg odbywa się w gabinecie lekarskim, trwa kilka minut i jest stosunkowo mało inwazyjny. W trakcie zabiegu lekarz dezynfekuje okolice pochwy, a następnie przy użyciu specjalnego aplikatora umieszcza wkładkę w jamie macicy.

Po zakończeniu procedury lekarz przycina nitki wkładki do odpowiedniej długości. Konieczne jest przeprowadzenie wizyt kontrolnych – pierwsza po tygodniu, a kolejna po miesiącu.

Co zrobić w przypadku wypadnięcia spirali?

Jeśli spirala antykoncepcyjna wypadnie, należy niezwłocznie udać się do lekarza, ponieważ brak wkładki oznacza utratę ochrony przed ciążą. Warto pamiętać, że wypadanie wkładki jest częstsze u młodszych kobiet oraz tych, które nie rodziły. Jeśli dojdzie do wypadnięcia spirali, warto sprawdzać obecność nitek, które pomagają określić, czy wkładka jest na swoim miejscu.

Wkładka antykoncepcyjna a okres – czy i kiedy się pojawi?

Zarówno wkładki miedziane, jak i hormonalne mogą wpływać na przebieg miesiączki. W przypadku wkładek miedzianych krwawienia miesiączkowe mogą stać się obfitsze i bardziej bolesne, a także mogą występować plamienia między miesiączkami. Jeśli chodzi o wkładki hormonalne, to w początkowych tygodniach stosowania mogą wystąpić nieregularne plamienia, ale z biegiem czasu miesiączki stają się skąpe lub całkowicie zanikają.

Wkładka dopochwowa a współżycie – czy spirala jest odczuwalna podczas stosunku?

Wkładka domaciczna (zarówno miedziana, jak i hormonalna) jest niewyczuwalna przez partnera podczas stosunku. Niekiedy wyczuć można nitki, zwłaszcza jeśli zostały pozostawione zbyt długie. W takim przypadku można udać się do lekarza, który skróci nitki do odpowiedniej długości. 

Czy wkładki domaciczne są bezpieczne?

Bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej w formie wkładek domacicznych jest zwykle bardzo wysokie, ale pod warunkiem prawidłowego założenia i dobrania przez lekarza. W niektórych przypadkach mogą jednak pojawić się powikłania, takie jak:

• perforacja macicy (około 1 na 500 przypadków);

• infekcje dróg rodnych, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po założeniu (1 na 300 przypadków);
• niepowodzenia mechaniczne, takie jak przemieszczenie się wkładki lub jej wypadnięcie;
• możliwość wystąpienia krwawień lub bólu brzucha.

Hormonalne wkładki domaciczne mogą również powodować dodatkowe skutki uboczne, takie jak bóle piersi, bóle głowy, niestabilność nastroju i suchość pochwy, które zazwyczaj ustępują po kilku miesiącach stosowania.

Dopochwowe wkładki antykoncepcyjne – możliwe skutki uboczne

Hormonalne wkładki domaciczne mogą również powodować dodatkowe skutki uboczne, takie jak:

• wkładki miedziane – obfite miesiączki, bóle brzucha, plamienia, a także zwiększona tendencja do infekcji dróg rodnych;
• wkładki hormonalne – w pierwszych dniach po jej założeniu mogą pojawić się zaburzenia cyklu menstruacyjnego, brak miesiączki, bóle głowy, bóle piersi, infekcje pochwy oraz zmiany nastroju.

Przeciwwskazania do założenia wkładki antykoncepcyjnej

Wkładki antykoncepcyjne, choć są stosunkowo bezpieczną metodą antykoncepcji, nie powinny być stosowane przez każdą kobietę. Przeciwwskazaniem do założenia wkładki wewnątrzmacicznej jest:

• ciąża;
• niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych;
• stany zapalne szyjki macicy lub przydatków;
• choroby wątroby;
• anomalia w budowie macicy (np. przegrody, mięśniaki deformujące jamę macicy);
• nowotwory narządów rodnych;
• skłonności do stanów zakrzepowych (w przypadku wkładek hormonalnych);
• przebyte ciężkie zapalenia miednicy mniejszej.

Wkładki antykoncepcyjne a zakrzepica

Spirala antykoncepcyjna może mieć różny wpływ na ryzyko zakrzepicy.

• Wkładki miedziane nie mają wpływu na ryzyko zakrzepicy, dlatego mogą być stosowane przez kobiety z podwyższonym ryzykiem zakrzepów.
• Wkładki hormonalne wiążą się z niskim ryzykiem zakrzepicy, ponieważ hormony działają niemal wyłącznie miejscowo. U kobiet z obciążeniem zakrzepicą mogą być rozważane, ale zawsze wymaga to konsultacji lekarskiej.

Wkładki antykoncepcyjne a libido

Wybór odpowiedniej metody antykoncepcyjnej może mieć wpływ na różne aspekty zdrowia, w tym na libido.

• Wkładki miedziane nie wpływają na libido, ponieważ nie oddziałują na gospodarkę hormonalną.
• Wkładki hormonalne mogą indywidualnie wpływać na libido, ale w mniejszym stopniu niż inne metody antykoncepcji hormonalnej, takie jak tabletki doustne. Zwykle nie obserwuje się znaczącego wpływu na popęd seksualny.

Kiedy wyjąć spiralę antykoncepcyjną?

Wkładkę domaciczną (spiralę) należy wyjąć:

• po upływie jej ważności (od 3 do 10 lat, w zależności od rodzaju);
• przy planowaniu ciąży (po jej usunięciu płodność wraca bardzo szybko);
• w przypadku wystąpienia poważnych działań niepożądanych, takich jak ból, infekcja czy dyskomfort;
• w przypadku wypchnięcia spirali z jamy macicy, perforacji, lub podejrzenia ciąży.

Wkładki antykoncepcyjne – zalety i wady

Wkładki domaciczne są popularną formą długoterminowej antykoncepcji, która niesie za sobą wiele korzyści, ale ma również pewne ograniczenia.

Najważniejsze zalety stosowania spirali antykoncepcyjnej to:

• bardzo wysoka skuteczność – wkładki antykoncepcyjne są jednymi z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży, z efektywnością bliską 99%;
• długoterminowa metoda antykoncepcyjna – w zależności od rodzaju wkładki mogą działać od 3 do 10 lat, przez co są wygodnym rozwiązaniem dla kobiet szukających długotrwałej ochrony;
• nie wymaga codziennej kontroli – po założeniu wkładki nie trzeba pamiętać o codziennym przyjmowaniu tabletek ani wykonywaniu innych regularnych czynności;
• szybki powrót płodności po usunięciu – po usunięciu wkładki płodność wraca do normy niemal natychmiast, co sprawia, że jest to dobra opcja dla kobiet planujących ciążę w przyszłości;
• wkładki miedziane nie zawierają hormonów, dlatego mogą być stosowane przez kobiety, które nie mogą używać antykoncepcji hormonalnej, np. z powodu zdrowotnych przeciwwskazań.

Wady wkładki domacicznej to z kolei:

• ryzyko infekcji i innych powikłań przy zakładaniu – jak przy każdej procedurze medycznej założenie wkładki wiąże się z pewnym ryzykiem infekcji lub innych komplikacji, takich jak ból lub krwawienie;

• możliwość obfitych i bolesnych miesiączek (w przypadku wkładek miedzianych) – wkładki miedziane mogą prowadzić do bardziej obfitych, bolesnych miesiączek oraz zwiększonego ryzyka skurczów w pierwszych miesiącach stosowania;
• konieczność założenia i usunięcia przez lekarza – wkładki muszą być założone i usunięte przez lekarza, co może wiązać się z dodatkowymi wizytami i kosztami;
• rzadkie powikłania – za wadę spirali antykoncepcyjnej uznaje się też potencjalne reakcje niepożądane, takie jak przemieszczenie się wkładki lub perforacja ściany macicy, które wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej.

Czy wkładki antykoncepcyjne są na receptę?

Zarówno wkładki miedziane, jak i hormonalne, są dostępne wyłącznie na receptę.

Czy można kupić wkładki bez recepty?

Ze względu na konieczność odpowiedniego doboru metody oraz przeprowadzenia zabiegu założenia przez lekarza ginekologa wkładki nie mogą być sprzedawane bez recepty.

Jak uzyskać receptę na wkładki antykoncepcyjne? Kto może przepisać?

Receptę na wkładkę domaciczną może wystawić lekarz ginekolog po wcześniejszym badaniu, wykluczeniu przeciwwskazań i omówieniu historii zdrowia pacjentki. Istnieje również możliwość uzyskania recepty podczas konsultacji telemedycznej, jednak konieczna jest późniejsza wizyta u ginekologa, który przeprowadzi zabieg założenia.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące wkładek domacicznych.