Nieregularny okres, zaburzenia miesiączkowania – przyczyny, leczenie

Najważniejsze informacje

• Zaburzenia miesiączkowania to nieprawidłowości w cyklu menstruacyjnym, które obejmują zmiany w częstotliwości, obfitości, czasie trwania lub w bólu menstruacyjnym. Mogą mieć wiele przyczyn, w tym zaburzenia hormonalne, choroby przewlekłe, stres, zmiany w diecie lub intensywny wysiłek fizyczny.
• Istnieje kilka typów zaburzeń miesiączkowania: brak miesiączki (amenorrhea), nieregularne miesiączki (oligomenorrhea), skąpe miesiączki (hypomenorrhea), obfite miesiączki (hypermenorrhoea), bolesne miesiączki (dysmenorrhea) oraz krwawienia między cyklami (metrorrhagia).
• Zaburzenia miesiączkowania mogą objawiać się nieregularnością cykli, brakiem miesiączki, nadmiernym bólem, obfitymi lub skąpymi miesiączkami, a także dodatkowymi krwawieniami w cyklu. Objawy te mogą również obejmować zmiany w samopoczuciu, takie jak osłabienie, zawroty głowy czy zmiany masy ciała.
• Leczenie zaburzeń miesiączkowania zależy od przyczyny dolegliwości i może obejmować terapie hormonalne, leczenie objawowe (np. przeciwbólowe), zabiegi chirurgiczne w przypadku polipów lub mięśniaków, a także zmiany w stylu życia i psychoterapię w przypadku zaburzeń odżywiania lub stresu.

Zaburzenia miesiączkowania to powszechny problem zdrowotny dotykający kobiety w różnym wieku. Statystyki wskazują, że nawet co piąta Polka zgłasza się do ginekologa z powodu nieprawidłowych krwawień miesięcznych. Nieregularne cykle, zbyt obfite lub skąpe krwawienia, a także dodatkowe krwawienia w cyklu miesiączkowym to jedne z najczęstszych przyczyn obniżenia jakości życia, które często wymagają specjalistycznej diagnostyki i leczenia. Sprawdź, jak rozpoznać nieregularny cykl miesiączkowy i jak można leczyć wszelkie nieprawidłowości w miesiączkowaniu.

Czym są zaburzenia miesiączkowania?

Zaburzenia miesiączkowania (ICD-10: N91, N92) to wszelkie nieprawidłowości w cyklu menstruacyjnym, które dotyczą częstotliwości, objętości, czasu trwania lub dolegliwości bólowych podczas krwawienia. Zaburzenia te mogą występować w różnych fazach życia kobiety, począwszy od okresu dojrzewania, aż po okres menopauzy.

Zaburzenia miesiączkowania mogą mieć różne przyczyny, począwszy od zaburzeń hormonalnych, aż po choroby ogólnoustrojowe, stres, zmiany w diecie czy intensywny wysiłek fizyczny. Przypadłości te mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, w tym trudności z zajściem w ciążę, a także znacząco wpływać na jakość życia kobiety.

Prawidłowy cykl miesiączkowy – jak powinna przebiegać miesiączka?

Prawidłowy cykl miesiączkowy kobiety trwa od 21 do 35 dni, przeważnie 28 dni. Miesiączka, czyli krwawienie miesiączkowe, trwa przeciętnie od 3 do 7 dni, a objętość utraconej krwi nie przekracza 80 ml. Cykl menstruacyjny reguluje skomplikowany system hormonalny obejmujący podwzgórze, przysadkę mózgową oraz jajniki. Proces ten ma na celu przygotowanie organizmu do ewentualnej ciąży. W przypadku braku zapłodnienia błona śluzowa macicy (endometrium) ulega złuszczeniu, co prowadzi do krwawienia menstruacyjnego, czyli miesiączki.

Zaburzenia miesiączkowania – rodzaje i przyczyny

Zaburzenia miesiączkowania dzielą się na kilka głównych typów, w tym brak miesiączki (amenorrhea), nieregularne miesiączki (oligomenorrhea), obfite miesiączki (menorrhagia), skąpe miesiączki (hypomenorrhea) oraz bolesne miesiączki (dysmenorrhea).

Brak miesiączki (amenorrhea): pierwotna i wtórna

Zanik miesiączki (ICD-10: N91) to problem, który dotyczy wielu kobiet w różnym wieku. Istnieją dwa główne rodzaje tego zjawiska:

• pierwotny brak miesiączki (ICD-10: N91.0) – oznacza brak pierwszej miesiączki u dziewczynki, która ukończyła 15. rok życia. Zwykle pierwsza miesiączka pojawia się w wieku 12-13 lat, więc jej brak po 15. roku życia może wskazywać na problemy zdrowotne. Przyczyną mogą być:
  • wrodzone wady rozwojowe narządów rodnych, takie jak brak macicy lub jajników;
  • niewydolność jajników, gdzie jajniki nie wydzielają odpowiednich hormonów;
  • zaburzenia w pracy podwzgórza i przysadki, które regulują cykl miesiączkowy i produkcję hormonów;
• wtórny brak miesiączki (ICD-10: N91.1) – brak miesiączki u kobiety, która wcześniej miała regularne cykle menstruacyjne przez co najmniej 3 cykle lub 6 miesięcy. Taki stan może wynikać z różnych przyczyn:
  • zaburzenia hormonalne, jak w przypadku zespołu policystycznych jajników (PCOS) lub problemów z podwzgórzem i przysadką;
  • stres, który wpływa na równowagę hormonalną;
  • intensywny wysiłek fizyczny lub szybka utrata masy ciała, które mogą zaburzyć funkcjonowanie układu hormonalnego;
  • stosowanie antykoncepcji hormonalnej, która może wpłynąć na cykl miesiączkowy;
  • choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca czy choroby tarczycy, które mogą zaburzać miesiączkowanie;
  • guzy mózgu (np. guz przysadki), które wpływają na wydzielanie hormonów.

Skąpe miesiączki (hypomenorrhoea)

Skąpe miesiączki (ICD-10: N91.5) charakteryzują się mniejszą objętością krwi niż 25 ml i krótszym czasem trwania (krwawienia krótsze niż 3 dni). Tego rodzaju zaburzenie może wynikać z:

• niedoboru estrogenów;
• zanikowego endometrium spowodowanego leczeniem hormonalnym;
• stanów zapalnych;
• rygorystycznych diet;
• przewlekłego stresu;
• niektórych chorób autoimmunologicznych.

Rzadkie miesiączki (oligomenorrhoea)

Rzadkie miesiączki (ICD-10: N91.4) oznaczają cykl trwający powyżej 35 dni, a w ciągu roku występuje mniej niż 9 miesiączek. Częstą przyczyną oligomenorrhoea są:

• zaburzenia hormonalne, takie jak zespół policystycznych jajników (PCOS);
• problemy z tarczycą;
• stres;
• nadmierny wysiłek fizyczny;
• szybka utrata masy ciała;
• wyczerpanie psychiczne;
• choroby przewlekłe.

Zbyt częste miesiączki (polymenorrhoea)

Polymenorrhoea (ICD-10: N92.0) to skrócenie cyklu menstruacyjnego poniżej 21 dni. Może występować w okresie pokwitania lub perimenopauzy, ale również w wyniku:

• zaburzeń hormonalnych;
• stanów zapalnych macicy;
• polipów endometrium;
• zaburzeń krzepnięcia;
• nieprawidłowej anatomii macicy.

Częste miesiączki mogą prowadzić do anemii i ogólnego pogorszenia samopoczucia.

Obfite miesiączki (hypermenorrhoea/menorrhagia)

Obfite miesiączki to krwawienia, które trwają dłużej niż 7 dni lub obejmują utratę więcej niż 80 ml krwi. Przyczyny obfitego krwawienia to m.in.:

• choroby endometrium, polipy, mięśniaki macicy;
• zaburzenia krzepnięcia, przewlekłe stany zapalne, choroby tarczycy, zespół policystycznych jajników.

Obfite miesiączki mogą prowadzić do niedokrwistości z niedoboru żelaza, osłabienia, bladości skóry oraz ogólnego zmniejszenia jakości życia.

Dodatkowe krwawienia w cyklu (metrorrhagia)

Metrorrhagia to krwawienia występujące poza normalnym cyklem miesiączkowym, czyli w różnych momentach cyklu. Może to być objawem poważnych problemów zdrowotnych, takich jak:

• polipy endometrium, guzy macicy, nowotwory endometrium;
• zaburzenia hormonalne (np. nadmiar estrogenu), infekcje, urazy;
• stosowanie hormonalnej antykoncepcji lub wkładek wewnątrzmacicznych.

Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea)

Bolesne miesiączkowanie to stan, w którym kobieta doświadcza silnych dolegliwości bólowych w czasie miesiączki. Wyróżniamy:

• pierwotne dysmenorrhea (ICD-10: N94.4) – występuje u kobiet bez zmian organicznych w narządach rodnych, a ból wynika z nadmiernych skurczów macicy;
• wtórne dysmenorrhea (ICD-10: N94.5) – wywołane stanami zapalnymi lub chorobami, takimi jak endometrioza, mięśniaki, infekcje narządów płciowych.

Ból może obejmować dolną część brzucha, promieniować do lędźwi, a także wywoływać dodatkowe objawy, takie jak nudności, wymioty, bóle głowy czy biegunki.

Najczęstsze przyczyny nieregularnego okresu

Istnieje wiele czynników, które mogą prowadzić do zaburzeń miesiączkowania. Najczęściej jest to:

• stres emocjonalny i fizyczny – zarówno stres psychiczny, jak i intensywny wysiłek fizyczny mogą zaburzać równowagę hormonalną, co prowadzi do nieregularnych miesiączek. Długotrwały stres obniża wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za cykl miesiączkowy, co może prowadzić do braku miesiączki (amenorrhea) lub nieregularnych cykli. Często towarzyszą temu wahania nastroju, zmęczenie i uczucie osłabienia;
• niewłaściwa dieta i zaburzenia odżywiania – niedobory żywieniowe, a także brak kluczowych składników odżywczych (białko, witaminy czy minerały) mogą prowadzić do zaburzeń hormonalnych. Zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja czy bulimia, wpływają na funkcjonowanie jajników i mogą prowadzić do nieregularnych miesiączek lub ich całkowitego braku;
• intensywny wysiłek fizyczny – sportowcy wyczynowi lub młode kobiety, które regularnie uprawiają intensywny wysiłek fizyczny, mogą doświadczyć zaburzeń miesiączkowania. Zbyt intensywny trening prowadzi do nadmiernego spadku masy ciała, a także może wpływać na równowagę hormonalną, co skutkuje nieregularnymi miesiączkami lub ich brakiem;
• choroby tarczycy – zaburzenia funkcji tarczycy, zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy, mogą prowadzić do zaburzeń hormonalnych, które wpływają na cykl miesiączkowy. Nadczynność tarczycy może prowadzić do rzadkich i obfitych miesiączek, a niedoczynność do ich zaniku lub nieregularności;
• zespół policystycznych jajników (PCOS) – u młodych dziewcząt zaburzenia miesiączkowania często mają związek z PCOS. Występuje u nich nadmierna produkcja męskich hormonów (androgenów), co prowadzi do nieregularnych cykli, a także może powodować inne objawy, takie jak trądzik, nadmierne owłosienie czy problemy z płodnością. Zespół policystycznych jajników często wymaga leczenia hormonalnego lub terapii wspomagającej regulację cyklu menstruacyjnego;
• przewlekłe choroby ogólnoustrojowe – choroby, takie jak cukrzyca, choroby autoimmunologiczne czy inne przewlekłe schorzenia, mogą wpływać na produkcję hormonów i w efekcie prowadzić do zaburzeń miesiączkowania. W takich przypadkach odpowiednie leczenie chorób przewlekłych jest niezbędne, aby przywrócić regularność cyklu menstruacyjnego;
• zaburzenia w funkcjonowaniu jajników – problemy z jajnikami, takie jak ich niewydolność lub wystąpienie mięśniaków macicy, mogą prowadzić do nieregularnych krwawień miesiączkowych. Pierwotna niewydolność jajników (wczesna menopauza) czy zaburzenia czynności jajników mogą prowadzić do braku miesiączki (amenorrhea), a także innych problemów hormonalnych, wymagających diagnostyki i leczenia;
• zmiany hormonalne związane z wiekiem – u kobiet w okresie pokwitania lub perimenopauzy (przedmenopauzalnym), cykle menstruacyjne mogą stać się mniej regularne. W szczególności młode dziewczęta mogą doświadczać pierwszej miesiączki nieregularnej, co jest normalne na początku. Z kolei u kobiet w średnim wieku wahania poziomu hormonów mogą prowadzić do skąpych lub obfitych miesiączek, a także do ich zaniku w okresie menopauzy;
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej – antykoncepcja hormonalna (tabletki, plastry, zastrzyki) może wpłynąć na cykl menstruacyjny, prowadząc do nieregularnych krwawień lub ich całkowitego braku. Zwykle jest to efekt przyzwyczajania się organizmu do nowych hormonów, ale jeśli problem utrzymuje się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem w celu doboru odpowiedniej metody;
• inne czynniki zdrowotne – warto również pamiętać, że nieprawidłowe parametry układu krzepnięcia, infekcje narządów płciowych, zmiany we wrażliwości tkanek lub choroby nowotworowe (np. nowotwór endometrium) mogą prowadzić do nieregularnych cykli. Każda zmiana w cyklu menstruacyjnym, która trwa dłużej niż zwykle, powinna skłonić do konsultacji lekarskiej.

Zaburzenia miesiączkowania – objawy

Zaburzenia miesiączkowania mogą manifestować się na różne sposoby. Objawy te są często wynikiem problemów z równowagą hormonalną, takich jak zaburzenia hormonalne czy choroby narządów rozrodczych. Najczęstsze objawy, które mogą wskazywać na zaburzenia cyklu miesiączkowego, to:

• nieregularność cykli menstruacyjnych – zmiany w częstotliwości, obfitości lub czasie trwania cyklu menstruacyjnego mogą być objawem nieregularnych miesiączek. W takim przypadku menstruacje stają się zbyt rzadkie, zbyt częste lub bardzo różnią się od wcześniejszych cykli;
• brak miesiączki – brak miesiączki (w tym pierwotny lub wtórny brak miesiączki) to częsty objaw poważniejszych problemów zdrowotnych. Może to wskazywać na zaburzenia miesiączkowania, które mogą mieć różne przyczyny, takie jak niewydolność jajników, zaburzenia funkcjonowania tarczycy (np. nadczynność tarczycy lub niedoczynność tarczycy) czy zmiany w poziomie hormonów. Brak miesiączki może również wiązać się z zaburzeniami odżywiania, takimi jak anoreksja lub bulimia;
• dodatkowe krwawienia między miesiączkami – krwawienie miesięczne poza cyklem menstruacyjnym, zwłaszcza nieregularne krwawienia, może świadczyć o problemach z równowagą hormonalną, np. zaburzeniami w czynności jajników lub mięśniakami macicy. Dodatkowe krwawienie może również wynikać z infekcji narządów płciowych lub chorób, takich jak nowotwór endometrium;
• skąpe lub obfite miesiączki – skąpe miesiączki (hipomenorrhea) to stan, w którym krwawienie miesiączkowe jest wyjątkowo słabe, podczas gdy obfite miesiączki (menorrhagia) to nadmierne krwawienie trwające dłużej niż zwykle. Oba te objawy mogą wynikać z zaburzeń miesiączkowania związanych z niewłaściwym działaniem układu hormonalnego, mięśniakami macicy, polipami lub innymi patologiami macicy.
• bóle menstruacyjne – bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) to częsty objaw zaburzeń miesiączkowania, który może obejmować intensywne bóle brzucha, ból w okolicach lędźwiowych, a także wzdęcia i uczucie pełności w podbrzuszu. Ból miesiączkowy może również wynikać z obecności mięśniaków macicy lub innych problemów z układem rozrodczym;
• objawy ogólne – zaburzenia miesiączkowania mogą także objawiać się ogólnymi dolegliwościami zdrowotnymi, takimi jak:
  • osłabienie – uczucie zmęczenia i wyczerpania, które może wynikać z niewłaściwego poziomu hormonów;
  • bladość skóry – może to wskazywać na anemię, szczególnie w przypadku obfitych miesiączek;
  • zawroty głowy – często związane z anemią spowodowaną utratą krwi;
  • spadek masy ciała – mogą wystąpić w wyniku zaburzeń odżywiania lub nadmiernego stresu;
  • objawy nadczynności tarczycy (np. przyspieszone tętno, drżenie rąk, nadmierna potliwość) mogą powodować zaburzenia cyklu menstruacyjnego i prowadzić do jego nieregularności.

Kiedy zgłosić się do ginekologa z zaburzeniami miesiączkowania?

Konsultacja z lekarzem jest niezbędna, gdy pojawiają się objawy zaburzeń miesiączkowania, które mogą wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne. Najczęściej jest to:

• brak miesiączki przez 3 cykle lub dłużej – jeśli brak miesiączki utrzymuje się przez trzy cykle lub dłużej, może to wskazywać na poważne zaburzenia hormonalne, problemy z jajnikami lub inne nieprawidłowości w układzie rozrodczym, takie jak pierwotny brak miesiączki lub wtórny brak miesiączki. Warto skonsultować się z lekarzem, aby przeprowadzić szczegółową diagnostykę i ustalić przyczynę tego stanu;
• bardzo obfite lub bardzo skąpe miesiączki – jeśli miesiączka stała się nadmiernie obfita (menorrhagia) lub wyjątkowo skąpa (hipomenorrhea), może to wskazywać na nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu rozrodczego. Obfite miesiączki mogą być objawem takich problemów jak mięśniaki macicy, a skąpe miesiączki mogą wiązać się z zaburzeniami hormonalnymi, np. przy zespole policystycznych jajników (PCOS);
• częste nieregularne krwawienia – jeśli pojawiają się nieregularne miesiączki lub krwawienia między cyklami, może to świadczyć o zaburzeniach cyklu, problemach z czynnością jajników, a także o innych schorzeniach, jak np. infekcje narządów płciowych czy obecność polipów macicy;
• gwałtowne pogorszenie samopoczucia, bólu, gorączki – bolesne miesiączkowanie oraz gwałtowne pogorszenie samopoczucia, takie jak intensywny ból, gorączka czy silne osłabienie, mogą świadczyć o infekcji, stanach zapalnych lub innych poważnych schorzeniach, takich jak choroby tarczycy czy choroby narządów płciowych;
• dolegliwości towarzyszące zaburzeniom miesiączkowania – jeśli pojawią się dodatkowe objawy, takie jak omdlenia, zmiana masy ciała, nadmierne wahania nastroju czy inne niepokojące zmiany, warto udać się do lekarza.

Nieregularny okres – jak leczyć?

Leczenie zaburzeń miesiączkowania zależy od przyczyny i powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentki. W zależności od źródła problemu metody leczenia zaburzeń miesiączkowania mogą obejmować:

• terapie hormonalne – w przypadku zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS) czy problemy z tarczycą (np. nadczynność lub niedoczynność tarczycy), stosowanie leków hormonalnych jest często niezbędne. Terapie pomagają przywrócić równowagę hormonalną, co może wpłynąć na regulację cyklu miesiączkowego oraz poprawę jakości krwawienia miesiączkowego;
• leczenie objawowe – jeśli nieregularny okres wiąże się z dolegliwościami bólowymi lub innymi objawami, zaleca się leczenie objawowe. Mogą to być leki przeciwzapalne (np. ibuprofen), analgetyki (przeciwbólowe) oraz suplementacja żelaza, jeśli występuje anemia spowodowana np. obfitymi miesiączkami;
• zabiegi chirurgiczne – w przypadku wykrycia polipów, mięśniaków macicy lub innych patologii, które mogą powodować nieregularne miesiączki, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Usunięcie polipów lub mięśniaków może poprawić regularność cyklu menstruacyjnego i zmniejszyć dolegliwości związane z miesiączkowaniem;
• zmiana stylu życia – zmniejszenie poziomu stresu, wprowadzenie zdrowej diety oraz regularnej aktywności fizycznej może pomóc w przywróceniu równowagi hormonalnej i poprawie zdrowia układu rozrodczego. Dobre nawyki żywieniowe i regularne ćwiczenia fizyczne są również pomocne w walce z zaburzeniami miesiączkowania związanymi z nadwagą, jak ma to miejsce w przypadku PCOS;
• psychoterapia – w przypadku, gdy przyczyną zaburzeń miesiączkowania są zaburzenia odżywiania (np. anoreksja, bulimia) lub stres emocjonalny, skuteczne może okazać się wsparcie psychologiczne. Psychoterapia może pomóc w radzeniu sobie ze stresem, poprawie stanu psychicznego oraz w leczeniu zaburzeń odżywiania, które często prowadzą do nieregularnych cykli menstruacyjnych.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zaburzeń miesiączkowania