Zapalenie ucha środkowego – objawy, przyczyny, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Zapalenie ucha środkowego dzieli się na ostre, wysiękowe i przewlekłe.
• Przyczyną choroby jest infekcja wirusowa lub bakteryjna.
• Objawy wskazujące na zapalenie ucha środkowego należy zawsze skonsultować z lekarzem.
• Leczenie zapalenia ucha środkowego dopasowane jest do przyczyny i rodzaju schorzenia.

Zapalenie ucha środkowego jest chorobą, która występuje głównie u dzieci. U dorosłych schorzenie jest rzadsze i najczęściej przybiera postać przewlekłą. Za stan zapalny odpowiedzialne są wirusy lub bakterie, które przedostają się do jamy bębenkowej z górnych dróg oddechowych. Dowiedz się, jakie są objawy i jak wygląda leczenie zapalenia ucha środkowego.

Przyczyny zapalenia ucha środkowego

Przyczyną zapalenia ucha środkowego jest infekcja wywołana przez:

• bakterie (m.in. Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis, Haemophilus influenzae, ),
• wirusy (m.in. enterowirusy, adenowirusy).

W większości przypadków do zakażenia dochodzi przez trąbkę słuchową. Patogeny dostają się do jamy bębenkowej z jamy nosowej lub nosogardła. Zdarza się, że infekcja jest skutkiem urazu błony bębenkowej.

Do czynników ryzyka zapalenia ucha środkowego zalicza się:

• czynniki genetyczne,
• nieprawidłowości anatomiczne twarzoczaszki,
• zaburzenia trąbki słuchowej (np. na skutek przewlekłego stanu zapalnego, przerostu migdałków),
• choroby alergiczne,
• sztuczne karmienie.

Ostre zapalenie ucha środkowego

Ostre zapalenie ucha środkowego występuje głównie u dzieci między 6. a 24. miesiącem życia. Do infekcji może dojść również u osób dorosłych, ale zdarza się to rzadziej. Bytowanie patogenów w jamie bębenkowej wywołuje stan zapalny wyściółki ucha środkowego.

Objawy zapalenia ucha środkowego to:

• jednostronny ból ucha o różnym stopniu natężenia,
• nasilenie dolegliwości bólowych w pozycji leżącej,
• podwyższona temperatura ciała,
• niedosłuch,
• szumy uszne,
• dreszcze,
• złe samopoczucie.

Często objawy zapalenia ucha środkowego poprzedzone są wystąpieniem infekcji górnych dróg oddechowych.

Objawy ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci, które z racji wieku nie są w stanie zakomunikować dolegliwości bólowych, mogą obejmować:

• apatię,
• brak apetytu,
• niechęć do ssania,
• wybudzanie się z płaczem,
• płaczliwość,
• niepokój,
• rozdrażnienie,
• pociąganie za chore ucho.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego to nawracające infekcje ucha środkowego, którym towarzyszy perforacja błony bębenkowej. Najczęściej są skutkiem częstych lub niedoleczonych zakażeń. Przyczyną może być również perlak, czyli guz zapalny zbudowany ze złuszczonego nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego, keratyny, drobnoustrojów i cholesterolu.

Objawy zapalenia ucha środkowego o przewlekłym przebiegu to:

• nawracający lub stały wyciek z ucha,
• niedosłuch,
• zawroty głowy (gdy do ucha dostanie się woda),
• nieprzyjemny zapach z ucha.

Zazwyczaj przewlekłe zapalenie ucha środkowego przebiega bez bólu i bez gorączki.

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego charakteryzuje się gromadzeniem płynu w jamie bębenkowej, ale bez perforacji błony bębenkowej. Najczęściej rozwija się z powodu zwężenia gardłowego ujścia trąbki słuchowej. Skutkiem jest wzrost ciśnienia i wysięk płynu z naczyń wyściółki. W jamie bębenkowej pojawiają się komórki, które produkują gęsty śluz.

Objawy wysiękowego zapalenia ucha środkowego to:

• ból ucha,
• uczucie przelewania w uchu,
• pogorszenie słuchu,
• szum w uszach,
• zawroty głowy.

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego może być spowodowane przez:

• ostre zapalenie ucha środkowego,
• infekcje górnych dróg oddechowych,
• alergie,
• przerost migdałka gardłowego,
• uraz ciśnieniowy,
• radioterapię,
• obecność guzów w nosogardle.

Ropne i nieropne zapalenie ucha środkowego

W praktyce medycznej można spotkać podział na:

• ropne zapalenie ucha środkowego,
• nieropne zapalenie ucha środkowego.

Ropne zapalenie ucha środkowego jest wynikiem zakażenia bakteryjnego. Charakterystyczne dla tej postaci jest występowanie ropnej wydzieliny.

Natomiast nieropne zapalenie ucha środkowego ma podłoże wirusowe. W jego przebiegu nie dochodzi do perforacji błony bębenkowej. Zwykle przebiega bez gorączki. Obecne jest za to charakterystyczne uczucie przelewania w uchu.

Zapalenie ucha środkowego – co robić?

Objawy zapalenia ucha środkowego należy skonsultować z lekarzem. Wdrożenie leczenia jest konieczne, aby złagodzić dolegliwości i zapobiec powikłaniom, do których zalicza się m.in. zapalenie błędnika, porażenie nerwu twarzowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Rozpoznanie zapalenia ucha środkowego opiera się na wywiadzie lekarskim i badaniu otoskopowym. Lekarz zagląda do ucha przez specjalny wziernik. Na podstawie wyglądu błony bębenkowej jest w stanie ocenić stan jamy bębenkowej oraz rodzaj zapalenia ucha.

Leczenie zapalenia ucha środkowego

Leczenie zapalenia ucha środkowego dopasowywane jest przez lekarza do przyczyny i rodzaju choroby. Terapia opiera się na stosowaniu leków o działaniu miejscowym lub ogólnoustrojowym. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego.

Objawowe leczenie zapalenia ucha środkowego mogą wesprzeć domowe sposoby. Należy pamiętać, że tego typu metody nie leczą przyczyny problemu, dlatego nie mogą zastąpić terapii zleconej przez lekarza.

Leki na zapalenie ucha środkowego

Przy ostrym zapaleniu ucha środkowego leczenie rozpoczyna się od podania leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych oraz obserwacji przez 24–48 godzin. Jeżeli po tym czasie objawy nie ustąpią, lekarz podejmuje decyzję o wdrożeniu antybiotyku (np. amoksycyliny, która jest skuteczna wobec większości bakterii odpowiedzialnych za zapalenie ucha środkowego).

Antybiotyki na zapalenie ucha środkowego są wdrażane od razu w przypadku:

• wysokiej gorączki,
• wymiotów,
• obecności wydzieliny z ucha,
• obustronnego zapalenia ucha u dzieci poniżej 2. roku życia,
• u dzieci poniżej 6. miesiąca życia,
• u osób z nawracającym zapaleniem ucha środkowego,
• u osób będących w grupie ryzyka zapalenia ucha środkowego.

W łagodzeniu bólu przy zapaleniu ucha środkowego u dorosłych i dzieci należy stosować leki przeciwbólowe dostępne bez recepty (np. paracetamol, ibuprofen).

Domowe sposoby na zapalenie ucha środkowego

Domowe sposoby na zapalenie ucha środkowego mają na celu przyniesienie ulgi w nieprzyjemnych dolegliwościach. Jedną z metod jest smarowanie skóry wokół ucha olejkiem kamforowym, który wykazuje działanie rozgrzewające i łagodzące. Wystarczy rozprowadzić 2–3 krople preparatu i pozostawić do samoistnego wyschnięcia. Czynność można wykonać 2 razy dziennie.

Często stosowanym domowym sposobem na zapalenie ucha środkowego są ciepłe okłady. Wykonuje się je z namoczonego ręcznika, butelki wypełnionej wodą lub termoforu. Należy zwrócić uwagę, aby temperatura nie była zbyt wysoka, gdyż może dojść do oparzenia. Ciepło rozszerza naczynia krwionośne, poprawia krążenie w tkankach i koi. Okłady można stosować kilka razy dziennie przez około 10–15 minut.

Ból przy zapaleniu ucha środkowego może nasilać się w nocy. Pozycja leżąca utrudnia przepływ płynów, co może zwiększać ciśnienie w jamie bębenkowej i powodować wzrost bólu. Dlatego zalecane jest spanie z nieco podwyższoną głową.

Przy zapaleniu ucha środkowego trzeba unikać zalewania ucha wodą – szczególnie gdy doszło do perforacji błony bębenkowej. Należy zrezygnować z basenu, a podczas kąpieli zabezpieczać przewód słuchowy (np. wacikiem).

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia ucha środkowego.