Otyłość u dzieci — przyczyny, leczenie, skutki i zagrożenia

Najważniejsze informacje:

• Otyłość u dzieci stanowi poważny problem medyczny i społeczny.
• Główną przyczyną rozwoju otyłości u dzieci są nieprawidłowe nawyki żywieniowe i niewielka aktywność fizyczna.
• Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży wiąże się z wysokim ryzykiem występowania wielu chorób i otyłości w dorosłym życiu.
• Podstawą leczenia otyłości u dzieci jest aktywność fizyczna i regularne spożywanie prawidłowo zbilansowanych posiłków. Ze względu na zapotrzebowania rozwijającego się organizmu, nie zaleca się restrykcyjnych diet redukcyjnych.

Stały dostęp do urządzeń multimedialnych w znacznym stopniu ograniczył aktywność ruchową dzieci i młodzieży. Połączenie takiego trybu życia z nieprawidłowym odżywianiem, częstym sięganiem po wysokokaloryczne przekąski i słodkie napoje, doprowadziło do rozwoju problemu nadwagi i otyłości u dzieci. 

Z roku na rok statystyki są coraz bardziej niepokojące, a choroby związane z otyłością u dzieci coraz częstsze. Nie należy również zapominać, że otyłe dziecko często staje się otyłym dorosłym. Dowiedz się, jakie są przyczyny otyłości wśród dzieci i dlaczego nie należy jej bagatelizować.

Otyłość u dzieci — skutki i zagrożenia

Otyłość u dzieci stanowi coraz większy problem cywilizowanego świata. Spadek aktywności ruchowej związany zwykle z nieograniczonym korzystaniem z urządzeń multimedialnych oraz dieta bogata w tłuszcze, cukry i produkty wysokoprzetworzone przyczynia się do nadmiernego odkładania się tkanki tłuszczowej, nadwagi, a w dalszej kolejności otyłości u dzieci. Dolegliwość, podobnie jak u dorosłych, wiąże się z ryzykiem wielu chorób, a otyłe dzieci często spotykają się dodatkowo z ostracyzmem w grupie rówieśniczej.

Systematyczne odkładanie tkanki tłuszczowej prowadzi do nadwagi i otyłości u dzieci, która absolutnie nie powinna być bagatelizowana. Szczególnym zagrożeniem jest otyłość brzuszna u dzieci, która zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych i hormonalnych. Otyłe dzieci mają większą skłonność do:

• nadciśnienia tętniczego,
• chorób sercowo-naczyniowych,
• insulinooporności lub cukrzycy (szczególnie w otyłości brzusznej u dziecka),
• bezdechu sennego,
• stłuszczenia narządów wewnętrznych,
• przeciążeń mięśni i kości,
• zespołu policystycznych jajników (problem z otyłością u dziewczyn),
• nowotworów.

Nadmierna masa ciała wpływa również na zdrowie psychiczne dzieci, które często są wyśmiewane i przezywane przez rówieśników. Nadwaga u nastolatków (szczególnie nadwaga u dziewczyn) może wpływać na obniżone poczucie własnej wartości i zaburzenia emocjonalne.

Przyczyny otyłości u dzieci i młodzieży

Główną przyczyną otyłości wśród dzieci jest brak ruchu i nadmierna podaż kalorii. Gry i zabawy ruchowe z rówieśnikami zostały zastąpione przez gry na urządzeniach multimedialnych. Dodatkowo powszechne zmotoryzowanie społeczeństwa sprawia, że większość dzieci jest dowożona do szkół, czy na zajęcia pozalekcyjne, co również ogranicza ich aktywność ruchową. 

Nieprawidłowe nawyki żywieniowe, nieregularne spożywanie posiłków, ogólny dostęp do wysokoprzetworzonej żywności, fast foodów, tłustych przekąsek i słodyczy, przy niedużym zapotrzebowaniu kalorycznym, przyczynia się do stopniowego, postępującego odkładania tkanki tłuszczowej, nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży.

Dodatkowo należy pamiętać, że współczesne dzieci są przebodźcowane, bardziej narażone na stres i zaburzenia emocjonalne. Często podjadanie jest dla nich formą pocieszenia, radzenia sobie ze smutkiem. Takie zachowanie skutkuje utrwalaniem złych nawyków, dostarczaniem organizmowi zbędnych kalorii, rozpychaniem żołądka, koniecznością zwiększania porcji, odkładaniem tkanki tłuszczowej i jeszcze większymi problemami emocjonalnymi. 

Rozpoznawanie otyłości u dzieci — jakie badania?

Do rozpoznawania nadwagi i otyłości u dzieci służą siatki centylowe, czyli graficzne wykresy pozwalające porównać rozwój dziecka ze średnią w populacji, przy uwzględnieniu płci i wieku. Wartość uzyskaną z konkretnego pomiaru, np. masa ciała, obwód brzucha, nanosi się na odpowiadającą mu siatkę centylową i odczytuje wynik — centyl. Jeśli waga dziecka odpowiada 97. centylowi, oznacza to, że tylko 3% dzieci w tym wieku i tej samej płci, waży więcej. 

Dostępne są również siatki centylowe, na podstawie których ocenia się wskaźnik BMI u dzieci (masa w kg podzielona przez kwadrat wzrostu w metrach). Wskaźnik BMI dziecka znajdujący się pomiędzy 85. a 95. centylem, pozwala na rozpoznanie nadwagi, wartość powyżej 95. centyla wskazuje na otyłość u dziecka.

Leczenie otyłości u dzieci

Ponieważ otyłość i nadwaga u dzieci może prowadzić do rozwoju wielu chorób i ma negatywny wpływ na zdrowie psychiczne, należy jak najszybciej podjąć działania zmierzające do redukcji tkanki tłuszczowej u dzieci. Konieczne jest wprowadzenie zmian dietetycznych, ale ze względu na zapotrzebowania rozwijającego się organizmu, w przypadku dzieci nie należy stosować restrykcyjnych diet. 

Kluczowa jest odpowiednia podaż kalorii, zadbanie o to, aby dziecko otrzymywało wartościowe i lekkostrawne posiłki, o dużej zawartości błonnika. Istotne jest regularne spożywanie posiłków i spożywanie odpowiedniej ilości wody. Konieczne jest również ograniczenie w diecie dziecka cukru, żywności wysokoprzetworzonej oraz obfitujących w tłuszcz przekąsek.

Nieodłącznym elementem leczenia otyłości u dziecka jest zaktywizowanie go. Ruch przyspiesza metabolizm i wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej, dlatego należy zadbać o regularną aktywność fizyczną dziecka. Największe znaczenie mają ćwiczenia aerobowe — bieganie, jazda na rowerze, jazda na rolkach, gra w piłkę. Dobrym pomysłem i elementem wsparcia otyłego dziecka w walce ze zbędnymi kilogramami, mogą być wspólne ćwiczenia, wyjście na basen czy szybki spacer połączony z bieganiem i zabawą, np. berek.

Należy pamiętać o dostosowaniu wysiłku do możliwości dziecka z nadwagą, tak aby nie przeciążać organizmu dziecka (np. układu mięśniowo-szkieletowego i sercowo-naczyniowego). Zaleca się stopniowe zwiększanie czasu i intensywności ćwiczeń, a w przypadku dzieci ze znaczną otyłością warto skorzystać z pomocy specjalisty od zaburzeń metabolicznych, diety, a często również wad postawy, którzy dobiorą najwłaściwszą ścieżkę leczenia otyłości dziecka.