Otyłość brzuszna — przyczyny, dieta, ćwiczenia, jak się pozbyć

Najważniejsze informacje:

• Otyłość brzuszna jest wynikiem gromadzenia się tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej.
• Główną przyczyną otyłości brzusznej jest nieprawidłowa dieta i brak aktywności fizycznej.
• Ze względu na swoje właściwości tłuszcz trzewny może przyczyniać się do rozwoju chorób i zaburzeń metabolicznych, m.in. insulinooporności.
• Leczenie otyłości brzusznej opiera się przede wszystkim na wprowadzeniu diety redukcyjnej i regularnych treningach aerobowych.

Otyłością brzuszną, zwaną również trzewną, nazywa się nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej. Ze względu na swoje właściwości i bliskość istotnych narządów, tkanka tłuszczowa w tej okolicy może przyczyniać się do występowania wielu nieprawidłowości i stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Przeczytaj i dowiedz się, jakie są przyczyny otyłości brzusznej. Jak się pozbyć tłuszczu w tej okolicy oraz dlaczego to takie ważne?

Otyłość brzuszna — co to jest?

Otyłość brzuszna (trzewna) to nadmierne gromadzenie tłuszczu w jamie brzusznej. Otłuszczony brzuch jest znacznie poważniejszą przypadłością niż np. nadmiar tłuszczu zgromadzonego w obrębie ud czy pośladków, ponieważ komórki tłuszczowe w jamie brzusznej:

• zmniejszają wrażliwość tkanek na insulinę (wpływając na wzrost ryzyka rozwoju cukrzycy i insulinooporności),
• powodują sekrecję cytokin zapalnych (przewlekły stan zapalny),
• są aktywne metabolicznie i zwiększają ryzyko innych chorób związanych z otyłością.

Dolegliwość diagnozowana jest zwykle za pomocą pomiarów obwodu talii i bioder i prostego wyliczenia stosunku obu wartości (obwodu talii do bioder). Uzyskiwany parametr nosi nazwę wskaźnika WHR (z ang. waist-hip ratio). Prawidłowa wartość WHR jest inna dla obu płci i stanowi kryterium rozpoznawania przypadłości. Otyłość brzuszną u kobiety rozpoznaje się, kiedy wskaźnik wynosi więcej niż 0,8 (zwykle obwód talii wynosi więcej niż 80). Otyłość brzuszną u mężczyzny diagnozuje się, jeśli wskaźnik WHR jest wyższy niż 1 (zwykle obwód talii wynosi więcej niż 94). Przyjmuje się, że im wyższy jest obwód talii, tym wyższe jest ryzyko powikłań metabolicznych związanych z przypadłością.

Do rozpoznania otyłości brzusznej u dziecka wystarczy pomiar obwodu brzucha i naniesienie wartości na siatkę centylową odpowiadającą płci i wiekowi dziecka. Osiągnięcie 90. centyla pozwala na zdiagnozowanie przypadłości i stwierdzenie obecności czynnika zwiększającego ryzyko powikłań metabolicznych.

Otyłość brzuszna — przyczyny

Do otyłości brzusznej, podobnie jak w przypadku większości otyłości, dochodzi zwykle w wyniku niewłaściwego stylu życia. Szczególnie istotne znaczenie odgrywa niewłaściwa dieta, składająca się w większości z tłuszczów i cukru, oraz brak aktywności fizycznej. Wśród innych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia otyłości brzusznej można również wymienić:

• wiek — tendencja do odkładania tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej rośnie wraz z wiekiem,
• płeć — mężczyźni mają większą skłonność do odkładania tkanki tłuszczowej w obrębie brzucha, kobiety częściej zmagają się z problemem nadmiaru tkanki tłuszczowej w okolicach ud i pośladków,
• zaburzenia hormonalne i związane z nimi zmiany metaboliczne,
• uwarunkowania genetyczne i choroby (np. zespół Downa, Cohena).

Otyłość brzuszna — hormonalne przyczyny przypadłości

Hormony, zaraz po niewłaściwej diecie i braku ruchu, stanowią najistotniejszy czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia otyłości brzusznej. Nie chodzi wyłącznie o zaburzenia gospodarki hormonalnej, ale również o obecność hormonów związanych z płcią, które determinują odkładanie się tkanki tłuszczowej w określonych miejscach (np. męskie w przypadku otyłości brzusznej).

Chociaż możliwość odkładania tłuszczu wiąże się z nadmierną podażą kalorii, czasami zdarza się również, że zaburzenia hormonalne wpływają na problemy trawienne i spowolniony metabolizm. Może to sprzyjać trudnościom z utrzymaniem prawidłowego bilansu kalorycznego i może skutkować nadmiernym rozbudowywaniem tkanki tłuszczowej.

Niedoczynność tarczycy a otyłość brzuszna

Częstym zaburzeniem hormonalnym przyczyniającym się do odkładania tłuszczu w obrębie brzucha jest niedoczynność tarczycy. Otyłość brzuszna spowodowana jest spowolnieniem metabolizmu, do którego dochodzi w wyniku nieprawidłowej pracy tarczycy. W przypadku niedoczynności gruczołu powiększony obwód brzucha może wynikać również z problemów trawiennych, gromadzenia wody, czy osłabienia mięśni brzucha.

Prolaktyna a otyłość brzuszna

Równie częstą przyczyną otyłości brzusznej jest hiperprolaktynemia, czyli za wysoki poziom prolaktyny w organizmie. Jest wiele czynników mogących wpływać na ten stan (m.in. nadmierny stres, niedoczynność tarczycy, ale również guz przysadki), a jednym ze skutków przypadłości może być spowolnienie metabolizmu, zatrzymywanie wody w organizmie oraz nadmierne odkładanie tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha.

Otyłość brzuszna — brzuch insulinowy (brzuch glukozowy)

Przyczyną zwiększonego obwodu brzucha może być insulinooporność, ale częściej pacjenci mają do czynienia z odwrotną sytuacją, kiedy otyłość brzuszna jest przyczyną insulinooporności. Dzieje się tak, ponieważ komórki tłuszczowe zgromadzone wewnątrz jamy brzusznej wykazują aktywność metaboliczną, syntetyzują hormony, a z czasem zmniejszają wrażliwość organizmu na insulinę. Ponieważ zaburzenia wzajemnie się napędzają, należy zatrzymać je jak najszybciej. Dlatego przy objawach wskazujących na insulinooporność, należy przeprowadzić pełną diagnostykę umożliwiającą podjęcie leczenia. W celu zapobiegania przypadłości zaleca się podejmowanie działań zmierzających do redukcji tkanki tłuszczowej w obrębie brzucha.

Otyłość brzuszna alkoholowa

Przyczyną otyłości brzusznej może być również nadmierne spożywanie alkoholu. Większość alkoholi zawiera bardzo dużo cukru, a tym samym kalorii, przyczyniających się do odkładania tłuszczu w okolicy brzucha. Tzw. piwny brzuszek zwykle objawia się powiększeniem obwodu brzucha bez gromadzenia się tkanki tłuszczowej po bokach. Brzuch jest wyraźnie wystający, szczególnie jego dolna połowa.

Jak pozbyć się otyłości brzusznej?

W przypadku otyłości brzusznej leczenie uzależnione jest od przyczyn przypadłości. Jeśli dolegliwość wiąże się z zaburzeniami hormonalnymi, niezbędne jest ich wyregulowanie. Otyłość brzuszna wynikająca z określonego stylu życia (objadanie się, brak aktywności fizycznej), konieczne jest wprowadzenie zmian. Nie jest możliwa redukcja tkanki tłuszczowej w konkretnym miejscu. Spalenie tłuszczu jest procesem dotyczącym całego organizmu, dlatego wymaga ogólnego działania. Niestety tłuszcz trzewny nie poddaje się łatwo, w związku z tym walka z otyłością brzuszną wymaga dyscypliny i dużo cierpliwości.

Otyłość brzuszna — dieta

Każda dieta odchudzająca, również dieta a na otyłość brzuszną, wymaga ujemnego bilansu kalorycznego, tj. mniejszej podaży kalorii niż wynosi zapotrzebowanie kaloryczne. Organizm potrzebujący energii, początkowo czerpie ją z cukru znajdującego się we krwi, a następnie zaczyna odzyskiwać ją z tkanki tłuszczowej. Niskokaloryczna dieta powoduje, że szybciej „dostaje się” do komórek tłuszczowych zgromadzonych w jamie brzusznej.

W diecie przy otyłości brzusznej zaleca się spożywanie dużych ilości błonnika zapewniającego uczucie sytości i poprawiającego trawienie, a więc spożywanie warzyw, produktów pełnoziarnistych oraz białego mięsa.

Nie należy spożywać produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Zmniejszenie liczby kalorii wymaga rezygnacji z cukru oraz tłustych i wysoko przetworzonych produktów spożywczych.

Należy zadbać również o odpowiednie nawodnienie organizmu.

Zioła na otyłość brzuszną

Walcząc z otyłością brzuszną, warto sięgać po zioła wspomagające odchudzanie i spalanie tkanki tłuszczowej, m.in. morszczyn pęcherzykowaty, pokrzywa (szczególnie indyjska), mięta pieprzowa, mniszek pospolity, a także pieprz cayenne, szałwia, babka płesznik, czy morwa biała. Spalanie tłuszczu przyspiesza również guarana, czerwona i zielona herbata oraz Yerba Mate.

Kawa a otyłość brzuszna

Australijscy naukowcy opublikowali wyniki badań na myszach, które wykazały, że kawa pita w dużych ilościach spowalnia metabolizm tłuszczów w wątrobie, co może sprzyjać gromadzeniu się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha. Jednocześnie umiarkowane spożycie wspomaga trawienie, a tym samym odchudzanie. Dodatkowo może również obniżać ryzyko rozwoju cukrzycy. Warunkiem uzyskania takiego efektu jest spożywanie kawy bez dodatku mleka i cukru.

Otyłość brzuszna — ćwiczenia

Samo przestrzeganie diety może okazać się niewystarczające, aby skutecznie i efektywnie zmniejszać otyłość brzuszną. Konieczna jest regularna aktywność fizyczna. Najlepsze w walce ze zbędnymi kilogramami są treningi aerobowe (wytrzymałościowe), ponieważ do wytwarzania energii organizm potrzebuje glikogenu zgromadzonego w mięśniach i tłuszczu znajdującego się w tkance tłuszczowej.  Sprawdzą się więc przede wszystkim szybki marsz, bieganie, jazda na rowerze, taniec czy pływanie.

Ćwiczenia na otyłość brzuszną powinny być dostosowane do możliwości pacjenta, dlatego warto skonsultować się z lekarzem i skorzystać z pomocy trenera personalnego.