Zapalenie jelit – objawy, co łagodzi stan zapalny jelit

Najważniejsze informacje:

• Zapalenie jelit to szeroka grupa schorzeń, która objawia się zaburzeniami trawienia i różnymi objawami współtowarzyszącymi.
• Najczęstsze choroby jelit to wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nieswoiste zapalenia jelit i choroba Leśniowskiego-Crohna.
• Zapalenie jelita może obejmować jelito cienkie, jelito grube, a także dotyczyć całego odcinka przewodu pokarmowego.
• Ostry stan zapalny jelit może wiązać się z objawami ogólnego osłabienia organizmu.
• Zapalenie jelit może mieć różne przyczyny, a ich wykrycie jest niezwykle ważne, aby móc dobrać odpowiednią metodę leczenia.

Zaburzenia trawienia i towarzyszące temu objawy to główne oznaki rozwijającego się zapalenia jelit. Przyczyny tej dolegliwości mogą być uwarunkowane czynnikami genetycznymi, środowiskowymi lub immunologicznymi. Zwłaszcza te ostatnie mogą stanowić powód stanów zapalnych jelita grubego. Dowiedz się, skąd bierze się zapalenie jelita, jak objawia się ta choroba i jak wyleczyć zapalenie jelit.

Zapalenie jelit – co to za choroba?

Zapalenie jelit to grupa schorzeń, które manifestują się szeregiem dolegliwości będących efektem negatywnego oddziaływania czynników takich jak toksyny czy mikroorganizmy patogenne. Wśród dominujących objawów wymienia się zaburzenia trawienia, którym może towarzyszyć uczucie zimna, gorączka czy stany podgorączkowe. Warto podkreślić, że zapalenie jelita może dotyczyć dowolnej części jelit – zarówno jelita cienkiego, jak i jelita grubego. Nie jest też rzadkością sytuacja, gdy problem rozprzestrzenia się na całą dolną część układu pokarmowego.

Często spotykanym znakiem ostrzegawczym, świadczącym o zapaleniu jelit, jest występowanie biegunki. Jej intensywność może być na tyle duża, że znacząco zakłóca rutynowe działania dnia codziennego. W konsekwencji, w miarę pogłębiania się stanu chorobowego, dochodzi do zakłóceń w procesie wchłaniania składników odżywczych. Skutkuje to ryzykiem pojawienia się niedoboru witamin, składników mineralnych oraz innych substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W efekcie osoba cierpiąca na zapalenie jelit może doświadczać ogólnego osłabienia i spadku energii życiowej.

Przyczyny zapalenia jelit

Zapalenie jelit może być wywołane przez różnorodne czynniki, w tym przez bakterie, wirusy, np. rotawirusy, a także przez drożdżaki. Istotne jest również uwzględnienie roli toksyn, które mogą znajdować się w produktach zawierających pestycydy. Nadmierne stosowanie środków ochrony roślin może prowadzić do problemów zdrowotnych, dlatego kluczowe jest przestrzeganie zaleceń dotyczących ich użycia. Nie można także pomijać wpływu przyjmowanych leków oraz zatruć metalami ciężkimi na rozwój zapalenia jelit.

W kontekście przyczyn zapalenia jelit należy zwrócić uwagę na błędy żywieniowe oraz choroby o charakterze immunologicznym, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, która często dotyka jelito kręte, ale może rozprzestrzeniać się na cały przewód pokarmowy. Symptomy tej choroby obejmują bóle brzucha, biegunkę, utratę apetytu, podwyższoną temperaturę oraz obecność krwi w stolcu. Choroba Leśniowskiego-Crohna może również wystąpić po zatruciu niektórymi rodzajami grzybów.

Dodatkowo, na zapalenie błony śluzowej jelita mogą wpływać czynniki takie jak spożywanie ciężkostrawnych potraw, nadużywanie alkoholu oraz spożywanie pokarmów o ekstremalnych temperaturach. W celu zapobiegania chorobom jelit i wspierania pracy układu trawiennego warto rozważyć stosowanie odpowiednich suplementów diety. Ważnym aspektem jest też świadomość, że zapalenie jelit może być wywołane przez toksyny produkowane przez bakterie Staphylococcus aureus, które mogą być obecne w lodach, konserwach czy produktach mlecznych. Toksyny te mogą prowadzić do poważnych zatruć pokarmowych.

Najczęściej zakażenia jelit są spowodowane przez rotawirusy, rzadziej przez adenowirusy czy astrowirusy, co objawia się biegunką, wymiotami i gorączką. Zakażenie tymi wirusami często jest wynikiem niewłaściwej higieny osobistej. W leczeniu kluczowe jest zapobieganie odwodnieniu oraz stosowanie środków przeciwbiegunkowych i przeciwwymiotnych. Infekcje wirusowe zazwyczaj ustępują po kilku dniach. Bakterie takie jak E. coli, Salmonella czy Shigella są mniej powszechną przyczyną zapalenia jelit, ale mogą rozwijać się w żywności i wodzie, zwłaszcza w cieplejszych miesiącach, kiedy to jedzenie jest bardziej narażone na zepsucie.

W kontekście podróży do egzotycznych krajów warto wspomnieć o biegunce podróżnych, która jest formą bakteryjnego zapalenia jelit wywołaną przez bakterie E. coli. Znana jako „zemsta faraona”, może być efektem niewystarczającej higieny osobistej w miejscach o odmiennej florze bakteryjnej.

Zapalenie jelit – rodzaje

Rozróżnia się kilka rodzajów zapalenia jelit, a dokładnie różnych chorób, które mogą być związane ze stanem zapalnym w przewodzie pokarmowym.

Nieswoiste zapalenie jelit

Przewlekłe choroby zapalne jelit, które dotyczą głównie jelita grubego lub jelita cienkiego (o podłożu autommunologicznym). Do grupy nieswoistych zapaleń jelit zalicza się dwie choroby zapalne jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Zmiany znajdują się wyłącznie w jelicie grubym. Atakowanie ściany jelita ogranicza się wyłącznie do błony śluzowej i powierzchownych warstw błony śluzowej. Co ważne, wrzodziejące zapalenie jelita grubego charakteryzuje się ciągłością zmian i możliwością wystąpienia owrzodzeń.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba ma długoletni, przewlekły charakter. Zmiany zapalne mogą występować w całym przewodzie pokarmowym – począwszy od jamy ustnej, aż po odbyt. Zmiany nie są ciągłe i pojawiają się odcinkowo, a zapalenie jest pełnościenne. W wyniku choroby może dojść do zniszczenia warstwy ściany przewodu pokarmowego, co prowadzi do jej zwłóknienia i powstawania przetok oraz zwężeń.

Mikroskopowe zapalenie jelita grubego

Przyczyna tej choroby nie jest znana, jednak uważa się, że dużą rolę może tu odgrywać mikrobiota jelitowa, skłonności genetyczne i zaburzenia wchłaniania soli kwasów żółciowych i kwasów tłuszczowych. Przeważnie w kolonoskopii obraz jelit jest prawidłowy, a do rozpoznania choroby potrzebne jest badanie histopatologiczne wycinków błony śluzowej jelita.

Oprócz tego wyróżnia się też:

• niedokrwienne zapalenie jelita grubego – wywołane przez niedostateczny dopływ krwi do ściany jelita. Przeważnie dochodzi do choroby w przypadku miażdżycowego zapalenia tętnic;
• infekcyjne zapalenie jelit – wywołane przez wirusy, bakterie lub grzyby. Na chorobę narażone są głównie dzieci do 3. roku życia oraz osoby starsze.

Zapalenie jelit – objawy

Każda z chorób związanych ze stanem zapalnym jelit ma różny początek, przebieg i możliwość występowania powikłań. Wśród symptomów wspólnych dla wszystkich schorzeń znajdują się takie dolegliwości jak: biegunka, zaparcia, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia, bulgotanie w brzuchu oraz odwodnienie organizmu.

Każda choroba ma jednak swoje charakterystyczne cechy:

• infekcyjne zapalenie jelit – manifestuje się głównie przez ostre epizody biegunki i/lub wymiotów, a także przez obecność krwi w stolcu, co może towarzyszyć kurczowym bólom brzucha. Niejednokrotnie towarzyszy temu gorączka oraz symptomy odwodnienia;
• wrzodziejące zapalenia jelita grubego – najbardziej typowe są częste biegunki z krwią, które mogą dochodzić do 20 wypróżnień dziennie. Jeżeli stan zapalny ogranicza się do odbytnicy, mogą wystąpić zaparcia i krwawienia. U osób z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego obserwuje się także znaczne osłabienie i szybką utratę wagi. W ciężkich przypadkach przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego występują też bóle brzucha, gorączka i odwodnienie;
• choroba Leśniowskiego-Croha – jest zmienna w swoich objawach, ponieważ może dotykać różnych części przewodu pokarmowego. Ból brzucha, zwłaszcza w jego prawej części, jest objawem charakterystycznym, gdy choroba atakuje jelita. Może on przypominać ból wywołany zapaleniem wyrostka. Ciemne stolce mogą świadczyć o krwawieniu wewnętrznym. Jeśli choroba obejmuje jelito cienkie, może to prowadzić do problemów z wchłanianiem składników odżywczych, co skutkuje biegunką tłuszczową, zaburzeniami elektrolitowymi, niedoborem witamin, niedożywieniem i obrzękami. Objawy mogą przypominać wrzodziejące zapalenie jelita grubego, gdy dotknięte jest jelito grube;
• mikroskopowe zapalenie jelita grubego – charakteryzuje się obfitymi, wodnistymi biegunkami bez krwi, nagłym parciem na stolec, nietrzymaniem stolca, wzdęciami i kurczowym bólem brzucha;
• niedokrwienne zapalenie jelita grubego – zazwyczaj ma podostry początek objawów, z krwawieniem z przewodu pokarmowego, które może ustąpić samoistnie po kilku tygodniach. W rzadszych przypadkach choroba rozpoczyna się nagle, z bólem brzucha po lewej stronie, gorączką i może prowadzić do perforacji jelita oraz rozlanego zapalenia otrzewnej.

Zapalenie jelit u niemowlaka – objawy

Zapalenie jelit to poważne wyzwanie, zwłaszcza jeśli dotyczy dzieci i niemowląt. W przypadku najmłodszych pacjentów najczęściej diagnozowane jest nieswoiste zapalenie jelit (NZJ), które pojawia się epizodycznie lub występuje przez dłuższy czas. Charakterystyczne są tu okres remisji (bez żadnych objawów) i zaostrzenia choroby (nawrót symptomów). Większość małych pacjentów doświadcza sporadycznych zaostrzeń.

U dzieci rozróżnia się dwie formy nieswoistych chorób zapalnych jelit:

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG), które powoduje owrzodzenia na wewnętrznej wyściółce okrężnicy;
• schorzenie Leśniowskiego-Crohna, gdzie wszystkie warstwy ściany jelita ulegają stanom zapalnym.

W okresie zaostrzenia choroby u niemowląt i starszych dzieci obserwuje się takie objawy zapalenia jelit jak:

• ból brzucha;
• biegunka (zwłaszcza z domieszką krwi);
• krwawienie z odbytu;
• krew w stolcu;
• czarne, smoliste stolce;
• gorączka;
• wymioty;
• osłabienie i zmęczenie;
• utrata apetytu i utrata masy ciała;
• niedokrwistość.

Czasami dzieci doświadczają też takie objawy choroby jak:

• bóle stawów;
• zapalenie spojówek;
• zaburzenia czynności wątroby;
• osteoporoza;
• wysypka na ciele;
• kamienie nerkowe;
• owrzodzenia jamy ustnej.

Zapalenia jelita grubego i cienkiego – diagnostyka

W procesie diagnozowania stanów zapalnych jelit kluczowe znaczenie ma szczegółowy wywiad medyczny przeprowadzony przez lekarza. Aby potwierdzić diagnozę, konieczne jest przeprowadzenie szeregu badań, takich jak:

• kolonoskopia, podczas której lekarz pobiera próbkę tkanki z błony śluzowej jelita, która następnie podlega analizie histopatologicznej;
• radiologia jelit, która pozwala na ocenę stanu tych narządów za pomocą promieniowania rentgenowskiego;
• wirtualna kolonoskopia, która wykorzystuje zaawansowaną technologię tomografii komputerowej w połączeniu z kapsułką endoskopową wyposażoną w kamerę. Po połknięciu kapsułka przemieszcza się przez cały przewód pokarmowy, rejestrując obrazy, które po wydaleniu są dokładnie analizowane przez specjalistę w celu oceny stanu jelit.

Wszystkie te metody są niezbędne do dokładnego zdiagnozowania zapalenia jelit i umożliwiają lekarzom wybranie najbardziej odpowiedniego leczenia dla pacjenta.

Co na zapalenie jelit? Leczenie 

W zależności od rodzaju i przyczyny zapalenia jelit podejście terapeutyczne może się różnić. W przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna kluczowe znaczenie ma leczenie farmakologiczne i łagodzenie symptomów za pomocą takich preparatów jak leki immunosupresyjne, leki rozkurczowe i kortykosteroidy. Istotnym elementem w leczeniu zapalnych schorzeń jelit jest również odpowiednia dieta. Niezależnie od przyczyny pacjenci powinni dostosować swoje nawyki żywieniowe, rezygnując z alkoholu i palenia tytoniu, a także przyjmując regularne i zdrowe posiłki. W kontekście choroby Leśniowskiego-Crohna, istotne jest także unikanie stresu, który może negatywnie wpływać na przebieg choroby.

W przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego terapia polega na zastosowaniu leków zmniejszających stan zapalny (niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz na diecie bogatej w węglowodany i kalorie. W niektórych sytuacjach konieczne może być leczenie chirurgiczne oraz przewlekłe leczenie podtrzymujące. Osoby cierpiące na celiakię muszą całkowicie wyeliminować z diety produkty zawierające gluten, co prowadzi do ustąpienia objawów. W sytuacji zapalenia jelit o etiologii zakaźnej leczenie często obejmuje antybiotykoterapię oraz doustne nawadnianie, które łagodzi zaburzenia elektrolitowe. Pacjentom podaje się roztwory zawierające niezbędne elektrolity i proste cukry, takie jak sacharoza lub glukoza, które wspomagają rehydratację organizmu. Bez względu na przyczynę zapalenia jelit, zawsze zaleca się konsultację z lekarzem, który dobierze odpowiednią strategię leczenia.

Domowe sposoby na zapalenia jelita grubego i cienkiego

Oprócz wymienionej powyżej zmian w stylu życia, takich jak zmiana diety, unikanie stresu i nawodnienie organizmu, istotną rolę w leczeniu zapalenia jelita odgrywają takie czynniki jak:

• probiotyki – suplementy probiotyczne mogą pomóc w odbudowie zdrowej flory bakteryjnej jelit. Fermentowane produkty jak jogurt, kefir czy kiszonki również mogą być korzystne;
• zioła i suplementy diety – sok z aloesu może działać przeciwzapalnie na błonę śluzową jelit, podobnie jak kurkumina, składnik aktywny kurkumy. Imbir łagodzi nudności i ból brzucha, a mięta pieprzowa łagodzi bóle skurczowe jelit, działając podobnie jak leki rozkurczowe;
• odpowiednia ilość snu – właściwa ilość i jakość snu wspiera regenerację organizmu i ogólne zdrowie;
• regularna aktywność fizyczna – ćwiczenia o umiarkowanej intensywności mogą pomóc w poprawie trawienia i ogólnego samopoczucia.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia jelit.