Choroba niedokrwienna serca – co to, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje

• Choroba niedokrwienna wynika z ograniczonego dopływu krwi do mięśnia sercowego. Główną przyczyną choroby jest miażdżyca tętnic wieńcowych. 
• Schorzenie może rozwinąć się u osób z czynnikami ryzyka, takimi jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, podwyższony poziom cholesterolu, palenie tytoniu, otyłość, brak aktywności fizycznej, stres, a także predyspozycje genetyczne. Ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca wzrasta po 45. r.ż. u mężczyzn i po 55. r.ż. u kobiet (średni wiek zachorowania).
• Do typowych objawów choroby niedokrwiennej serca należą: ból w klatce piersiowej lub ucisk za mostkiem, który może promieniować do barku, żuchwy, szyi lub nadbrzusza, duszność, kołatanie serca, zmęczenie, zawroty głowy i omdlenia. W ostrych przypadkach może dojść do zawału serca objawiającego się silnym bólem, dusznością i nadmiernym poceniem się.
• Diagnostyka choroby niedokrwiennej serca opiera się na badaniach podstawowych, takich jak: EKG spoczynkowe i wysiłkowe, echokardiografia, 24-godzinny Holter EKG oraz badania laboratoryjne (lipidogram, a także stężenie glukozy i troponin). W przypadku niejednoznacznego obrazu klinicznego lub zaawansowanej choroby stosuje się badania obrazowe, w tym: koronarografię, tomografię komputerową tętnic wieńcowych, rezonans magnetyczny serca oraz scyntygrafię perfuzyjną. 
• Leczenie choroby niedokrwiennej serca obejmuje: modyfikację stylu życia (zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną), stosowanie leków dobranych przez specjalistę (statyn, aspiryny, beta-blokerów) oraz interwencje chirurgiczne (angioplastykę wieńcową lub pomostowanie aortalno-wieńcowe) w zaawansowanych przypadkach.

Choroba niedokrwienna należy do najczęstszych schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Rozwija się powoli, często bez wyraźnych objawów, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie. Postępujące niedokrwienie mięśnia sercowego prowadzi do stopniowego osłabienia jego pracy, ograniczenia tolerancji wysiłku i obniżenia ogólnej wydolności organizmu. Nieleczona choroba może skutkować groźnymi powikłaniami, takimi jak zawał czy niewydolność serca, stanowiąc poważne zagrożenie dla zdrowia oraz życia pacjenta. 

Co to jest choroba niedokrwienna serca?

Choroba niedokrwienna serca (ChNS, ICD-10: I20–I25), zwana również chorobą wieńcową, to schorzenie dotyczące tętnic wieńcowych – naczyń odpowiedzialnych za doprowadzanie krwi do mięśnia sercowego. W wyniku ich uszkodzenia (najczęściej na skutek miażdżycy, czyli odkładania się blaszek miażdżycowych w ścianie naczynia) dochodzi do zwężenia lub zamknięcia światła tętnicy, co ogranicza przepływ krwi i prowadzi do niedotlenienia (niedokrwienia) mięśnia sercowego.

Skutkiem zmniejszonego dopływu tlenu i substancji odżywczych do serca są objawy, takie jak: ból lub ucisk w klatce piersiowej (dławica piersiowa), palpitacje, duszność, a w ciężkich przypadkach – zawał mięśnia sercowego lub niewydolność serca.

Postacie choroby niedokrwiennej serca

Choroba niedokrwienna serca może przyjmować różne formy kliniczne. 

• Przewlekła choroba niedokrwienna serca – rozwija się stopniowo przez wiele lat i jest najczęściej wynikiem postępującej miażdżycy tętnic wieńcowych. Zmniejszenie światła naczyń prowadzi do ograniczenia przepływu krwi przez mięsień sercowy, co skutkuje jego niedokrwieniem. W początkowych stadiach choroba może przebiegać bezobjawowo, ale z czasem pojawia się dławica piersiowa stabilna – ból lub uczucie ucisku w klatce piersiowej występujące typowo podczas wysiłku fizycznego, stresu emocjonalnego lub po posiłku, a ustępujące w spoczynku lub po podaniu nitrogliceryny. Długotrwałe niedotlenienie mięśnia sercowego może prowadzić do jego niewydolności oraz zaburzeń rytmu.
• Ostry zespół wieńcowy (OZW) – nagły stan spowodowany gwałtownym ograniczeniem lub całkowitym przerwaniem przepływu krwi w jednej z tętnic wieńcowych. Najczęstszą przyczyną jest pęknięcie lub nadżerka blaszki miażdżycowej, co prowadzi do powstania zakrzepu i niedokrwienia mięśnia sercowego. W zależności od stopnia niedrożności naczynia wieńcowego OZW może obejmować: niestabilną dławicę piersiową, zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI), zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST (STEMI). Typowe objawy OZW to: silny, długotrwały ból lub ucisk zamostkowy (często promieniujący do szyi, żuchwy, barku, pleców lub lewego ramienia), a także duszność, zimne poty, nudności, wymioty, osłabienie i uczucie lęku. U niektórych pacjentów (zwłaszcza kobiet, osób starszych i chorych na cukrzycę) objawy mogą być nietypowe, np. występuje tylko duszność, ból brzucha lub ogólne złe samopoczucie. Zawał prowadzi do martwicy fragmentu mięśnia sercowego w wyniku całkowitego zatrzymania dopływu krwi i wymaga natychmiastowego leczenia reperfuzyjnego (np. przezskórnej angioplastyki wieńcowej, PCI).

Jakie są przyczyny choroby niedokrwiennej serca?

Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej serca jest miażdżyca tętnic wieńcowych – proces zapalno-metaboliczny związany z odkładaniem się lipidów (głównie cholesterolu LDL), komórek zapalnych, wapnia i tkanki włóknistej w wewnętrznej błonie tętnic. W efekcie powstają blaszki miażdżycowe zwężające światło naczyń i ograniczające dopływ krwi do mięśnia sercowego.

Z czasem blaszki mogą pękać lub ulegać nadżerce, co prowadzi do powstania zakrzepu i nagłego zatrzymania przepływu krwi skutkującego ostrym zespołem wieńcowym (zawałem mięśnia sercowego).

Inne, rzadsze, przyczyny choroby niedokrwiennej serca to:

• skurcz tętnicy wieńcowej (np. w dławicy Prinzmetala);
• zatory tętnic wieńcowych (np. w przebiegu zapaleń wsierdzia lub zaburzeń rytmu);
• wrodzone wady anatomiczne tętnic wieńcowych;
• choroby zapalne naczyń (np. choroba Takayasu, guzkowe zapalenie tętnic);
• zaburzenia krzepnięcia krwi prowadzące do zwiększonej skłonności do zakrzepów.

Kto jest narażony na rozwój choroby niedokrwiennej serca?

Czynniki ryzyka można podzielić na modyfikowalne (czyli takie, które można kontrolować lub leczyć) oraz niemodyfikowalne (na które pacjent nie ma wpływu).

• Czynniki modyfikowalne
  • Palenie tytoniu – substancje zawarte w dymie papierosowym uszkadzają śródbłonek naczyń, nasilają stan zapalny, sprzyjają zakrzepicy i przyspieszają rozwój miażdżycy.
  • Nadciśnienie tętnicze – zwiększa obciążenie serca i powoduje uszkodzenie ścian naczyń, co sprzyja odkładaniu się blaszek miażdżycowych.
  • Zaburzenia lipidowe – wysoki poziom LDL („złego cholesterolu”), triglicerydów oraz niski poziom HDL („dobrego cholesterolu”) zwiększają ryzyko rozwoju miażdżycy.
  • Cukrzyca i insulinooporność – przewlekła hiperglikemia uszkadza śródbłonek i przyspiesza proces miażdżycowy.
  • Otyłość (szczególnie brzuszna) – zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia, cukrzycy i dyslipidemii.
  • Brak aktywności fizycznej – sprzyja otyłości, zaburzeniom gospodarki lipidowej i cukrowej oraz zwiększa ryzyko zakrzepicy.
  • Niezdrowa dieta (bogata w tłuszcze nasycone, sól i cukry proste, a uboga w warzywa, błonnik i kwasy tłuszczowe omega-3) – przyspiesza rozwój miażdżycy.
  • Przewlekły stres i czynniki psychospołeczne – podnoszą ciśnienie tętnicze oraz poziom hormonów stresu (kortyzolu, adrenaliny), które zwiększają ryzyko skurczu naczyń i stanu zapalnego.
• Czynniki niemodyfikowalne
  • Wiek – ryzyko choroby wzrasta u mężczyzn po 45. r.ż. i u kobiet po 55. r.ż. lub po menopauzie.
  • Płeć – mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój choroby niedokrwiennej serca w młodszym wieku, natomiast u kobiet ryzyko wzrasta po menopauzie i z czasem staje się zbliżone do ryzyka obserwowanego u mężczyzn.
  • Predyspozycje genetyczne – rodzinne występowanie choroby wieńcowej, szczególnie u krewnych pierwszego stopnia (mężczyźni <55 r.ż., kobiety <65 r.ż.).
  • Wczesne występowanie chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie – wskazuje na obecność zarówno genetycznych, jak i środowiskowych czynników ryzyka.

Choroba niedokrwienna serca – objawy

Objawy schorzenia są zróżnicowane i zależą od stopnia zaawansowania choroby oraz od rozległości niedokrwienia. U niektórych pacjentów, szczególnie kobiet, osób starszych oraz chorych na cukrzycę, objawy mogą mieć nietypowy przebieg lub występować bez typowego bólu w klatce piersiowej.

Ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa)

Typowy ból dławicowy objawia się uczuciem ucisku, ciężaru, pieczenia lub gniecenia za mostkiem i często pojawia się podczas wysiłku fizycznego, stresu emocjonalnego lub po obfitym posiłku. Ustępuje zwykle w spoczynku lub po podaniu nitrogliceryny. Ból może promieniować do szyi, żuchwy, barku, lewego ramienia, pleców lub nadbrzusza. 

Dławica piersiowa dzieli się na stabilną, która jest przewidywalna i pojawia się w określonych sytuacjach, np. podczas wysiłku lub stresu, oraz niestabilną, charakteryzującą się nasileniem objawów, ich wielokrotnym występowaniem lub pojawieniem się bólu w spoczynku, co wskazuje na zaostrzenie choroby i zwiększone ryzyko ostrego zespołu wieńcowego. Niestabilna dławica piersiowa wymaga pilnej oceny lekarskiej, ponieważ może prowadzić do zawału mięśnia sercowego.

Duszność wysiłkowa i duszność w spoczynku 

Duszność wysiłkowa to uczucie braku tchu przy wysiłku spowodowane zmniejszoną wydolnością skurczową mięśnia sercowego z powodu niedokrwienia. U niektórych pacjentów występuje jako jedyny objaw choroby wieńcowej. W zaawansowanym stadium może pojawić się także duszność w spoczynku – objaw niewydolności serca. 

Kołatania serca (palpitacje) i zaburzenia rytmu

Kołatania serca, czyli subiektywne odczuwanie przyspieszonego, nieregularnego lub silnego bicia, bywają objawem arytmii wywołanej niedokrwieniem lub uszkodzeniem mięśnia sercowego. Zaburzenia rytmu są częstym przejawem choroby niedokrwiennej i mogą nasilać się podczas ostrego zespołu wieńcowego lub zawału serca. U niektórych pacjentów arytmie prowadzą do zawrotów głowy, osłabienia, a nawet omdleń.

Zmęczenie i osłabienie

Osoby z przewlekłą chorobą niedokrwienną mogą odczuwać chroniczne zmęczenie, zwłaszcza po wysiłku fizycznym. Niedotlenienie mięśnia sercowego i jego obniżona wydolność mogą prowadzić do ogólnego osłabienia organizmu, a także spadku energii. 

Zawroty głowy i omdlenia

Zawroty głowy i omdlenia mogą wystąpić w przebiegu choroby niedokrwiennej, szczególnie podczas ostrego zespołu wieńcowego. Często towarzyszą im inne objawy – palpitacje czy ból w klatce piersiowej. Omdlenia wynikają często z arytmii lub nagłego spadku rzutu mięśnia sercowego spowodowanego jego niedokrwieniem. 

Ból w innych częściach ciała

W chorobie niedokrwiennej serca ból może promieniować poza klatkę piersiową. Najczęściej odczuwany jest w ramionach, plecach, szyi, żuchwie lub brzuchu. Tego typu dolegliwości są charakterystyczne dla przebiegu zawału serca lub ostrego zespołu wieńcowego. 

Zawał serca

Zawał jest jednym z najcięższych objawów choroby niedokrwiennej serca i wynika z całkowitego zamknięcia przepływu krwi w jednej z tętnic wieńcowych. Objawia się nagłym, intensywnym bólem w klatce piersiowej, który może promieniować do ramion, szyi lub pleców, a także dusznością, nadmiernym poceniem się, nudnościami, zawrotami głowy oraz uczuciem lęku. Zawał jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i może prowadzić do trwałego uszkodzenia mięśnia sercowego. 

Diagnostyka – jakie badania na chorobę wieńcową? 

Proces diagnostyczny obejmuje badania kliniczne, laboratoryjne oraz obrazowe, które pozwalają dokładnie określić rodzaj choroby, jej zaawansowanie i ryzyko powikłań. Prawidłowa diagnostyka umożliwia ocenę stanu tętnic wieńcowych oraz stopnia niedokrwienia mięśnia sercowego.

Choroba niedokrwienna serca – badania podstawowe

Podstawą rozpoznania choroby niedokrwiennej serca są procedury diagnostyczne opisane poniżej.

• Elektrokardiogram spoczynkowy (EKG) – jedno z podstawowych badań, rejestruje elektryczną aktywność serca. Pozwala wykryć zmiany charakterystyczne dla niedokrwienia oraz zaburzenia rytmu serca. Należy jednak pamiętać, że u około 30% pacjentów z chorobą niedokrwienną zapis EKG w spoczynku może być prawidłowy.
• Test wysiłkowy (EKG wysiłkowe) – polega na monitorowaniu zapisu EKG podczas kontrolowanego wysiłku fizycznego, np. na bieżni lub ergometrze rowerowym. Badanie umożliwia wykrycie niedokrwienia, które ujawnia się w odpowiedzi na zwiększone zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen.
• Echokardiografia (echo serca) – nieinwazyjna metoda diagnostyczna wykorzystująca ultradźwięki do oceny budowy i funkcji serca, w tym: kurczliwości, wielkości jam oraz przepływu krwi. Pozwala wykryć obszary hipokinezji lub akinezji, które mogą wskazywać na niedokrwienie narządu.
• Holter EKG (24-godzinna rejestracja EKG) – badanie pozwalające na ciągłe monitorowanie elektrycznej aktywności serca przez 24 godziny (lub dłużej). Umożliwia wykrycie przemijających zaburzeń rytmu i epizodów niedokrwienia, które mogą nie ujawnić się w standardowym zapisie EKG.
• Badania laboratoryjne – stanowią istotny element diagnostyki choroby niedokrwiennej serca.
  • Lipidogram (cholesterol całkowity, LDL, HDL, trójglicerydy) – służy ocenie ryzyka rozwoju miażdżycy.
  • Glukoza i hemoglobina glikowana (HbA1c) – pomagają wykryć cukrzycę, czyli istotny czynnik ryzyka choroby wieńcowej.
  • Troponiny sercowe (cTnI, cTnT) – ich oznaczanie w stanach ostrych, takich jak zawał, pozwala potwierdzić lub wykluczyć uszkodzenie mięśnia sercowego.

Zaawansowane badania obrazowe

Gdy obraz kliniczny jest niejednoznaczny lub konieczne jest dokładniejsze określenie zmian, stosuje się zaawansowane badania obrazowe umożliwiające ocenę tętnic wieńcowych oraz funkcji serca. 

• Koronarografia (angiografia wieńcowa) – inwazyjne badanie obrazowe uważane za złoty standard w diagnostyce choroby wieńcowej. Polega na podaniu środka kontrastowego do tętnic wieńcowych i bezpośredniej wizualizacji ich światła w celu wykrycia zwężeń, okluzji lub zatorów. Podczas koronarografii można jednocześnie wykonać zabieg rewaskularyzacji (angioplastyka wieńcowa, PCI) z implantacją stentu. Istotność hemodynamiczną zwężeń tętnic wieńcowych ocenia się także za pomocą przewodnika z czujnikiem ciśnienia – najczęściej przy użyciu FFR (fractional flow reserve) lub iFR (instantaneous wave-free ratio). 
• Tomografia komputerowa tętnic wieńcowych (CTA) – nieinwazyjna technika obrazowania anatomicznego tętnic wieńcowych. CTA jest szczególnie przydatna u pacjentów z niskim lub pośrednim prawdopodobieństwem choroby wieńcowej, a także do oceny wapnienia wieńcowego (calcium score) i wykluczenia istotnych zmian naczyniowych.
• Rezonans magnetyczny serca (CMR) – zaawansowane badanie oceniające strukturę i funkcję narządu, perfuzję oraz obecność blizn (late gadolinium enhancement). CMR jest przydatny do wykrywania niedokrwienia, a także oceny żywotności mięśnia sercowego oraz funkcji lewej komory.
• Badania perfuzyjne z użyciem izotopów (scyntygrafia SPECT) i PET – metody nuklearne umożliwiające ocenę regionalnego przepływu krwi i wykrycie obszarów niedokrwienia lub obszarów żywotnych po przebytym zawale.
  • SPECT – szeroko stosowana metoda obrazowa służąca do oceny perfuzji mięśnia sercowego. 
  • PET – metoda obrazowa o wyższej rozdzielczości, która pozwala na ilościową ocenę przepływu wieńcowego oraz dokładniejszą diagnostykę niedokrwienia i żywotności mięśnia sercowego. Ze względu na ograniczoną dostępność oraz wyższe koszty jest stosowana rzadziej niż SPECT. 

Wybór metody zależy od obrazu klinicznego, szacowanego prawdopodobieństwa występowania choroby przed wykonaniem badań, dostępności technik diagnostycznych oraz celu badania (ocena anatomii vs ocena perfuzji lub żywotności mięśnia sercowego).

Leczenie choroby niedokrwiennej serca

Leczenie choroby niedokrwiennej serca ma na celu poprawę jakości i przedłużenie życia pacjenta, zmniejszenie dolegliwości, a także zapobieganie powikłaniom. Cały proces uwzględnia kompleksowe podejście, które obejmuje: farmakoterapię, modyfikację stylu życia oraz (w wybranych przypadkach) zabiegi inwazyjne, takie jak angioplastyka wieńcowa czy wszczepienie stentu. Ważną rolę odgrywa również terapia chorób współistniejących (np. cukrzycy) oraz kontrola ciśnienia tętniczego i poziomu lipidów. 

Jakie leki na chorobę niedokrwienną serca?

Leczenie choroby niedokrwiennej serca opiera się na indywidualnie dobranej terapii farmakologicznej, która uwzględnia stopień zaawansowania choroby, nasilenie objawów oraz obecność chorób współistniejących.

Celem farmakoterapii jest:

• poprawa wydolności mięśnia sercowego;
• łagodzenie objawów choroby wieńcowej, takich jak dławica piersiowa;
• zapobieganie poważnym incydentom, w tym zawałowi i nagłej śmierci sercowej.

U pacjentów stosuje się kilka grup leków, które działają na różne mechanizmy chorobowe, np. zmniejszają niedokrwienie, kontrolują ciśnienie tętnicze, hamują agregację płytek czy poprawiają metabolizm mięśnia sercowego.

Leki podstawowe

Jakie leki stosuje się najczęściej w leczeniu choroby wieńcowej?

• Statyny (np. atorwastatyna, simwastatyna, rosuwastatyna)
  • Obniżają poziom LDL („złego cholesterolu”), zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy i powstawania blaszek w tętnicach wieńcowych.
  • Stabilizują blaszki miażdżycowe, redukując ryzyko ich pęknięcia i tworzenia zakrzepów, co chroni przed zawałem serca.
  • Wykazują działanie przeciwzapalne, istotne w przebiegu choroby wieńcowej.
  • Stosowane zarówno w profilaktyce, jak i u pacjentów po zawale serca.
• Kwas acetylosalicylowy (ASA, aspiryna)
  • Lek przeciwpłytkowy zmniejszający zdolność płytek do agregacji, zapobiega tworzeniu się skrzepów.
  • Pomaga zapobiegać zawałowi serca oraz nawrotom incydentów wieńcowych u pacjentów z chorobą niedokrwienną.
  • Może być stosowana przewlekle, szczególnie u osób po zabiegach angioplastyki wieńcowej lub z przewlekłą chorobą niedokrwienną serca.
• Beta-blokery (metoprolol, bisoprolol, karwedilol)
  • Blokują receptory beta-adrenergiczne, co prowadzi do obniżenia częstości rytmu serca, zmniejszenia siły jego skurczu oraz, w zależności od leku i jego selektywności, obniżenia ciśnienia tętniczego. 
  • Redukują zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen, łagodząc objawy dławicy piersiowej.
  • Poprawiają wydolność serca w przypadku przewlekłego niedokrwienia.
  • Szczególnie zalecane u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i w profilaktyce zawału serca. 

Leki wspomagające terapię

Jakie inne leki mogą być stosowane w leczeniu choroby niedokrwiennej serca?

• Inhibitory ACE i sartany (np. ramipryl, enalapryl, losartan)
  • Obniżają ciśnienie tętnicze i zmniejszają obciążenie serca poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych.
  • Chronią serce przed skutkami niedokrwienia i niedotlenienia, poprawiając jego wydolność.
  • Zapobiegają przebudowie (remodelingowi) lewej komory serca, co ma kluczowe znaczenie u pacjentów z niewydolnością.
  • Ich stosowanie poprawia rokowanie i zmniejsza ryzyko kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych.
• Azotany (np. nitrogliceryna)
  • Rozszerzają naczynia wieńcowe, poprawiając przepływ krwi do mięśnia sercowego.
  • Zmniejszają objawy dławicy piersiowej i łagodzą ból wieńcowy.
  • Są stosowane doraźnie (np. podjęzykowo w trakcie napadu bólu) lub przewlekle – w celu kontrolowania objawów choroby niedokrwiennej serca.
  • Pomagają w redukcji zapotrzebowania serca na tlen, co przynosi ulgę w dusznicy bolesnej i innych objawach niedokrwienia. 
• Blokery kanałów wapniowych (np. amlodypina, diltiazem, werapamil)
  • Rozszerzają tętnice wieńcowe i obwodowe, obniżając ciśnienie tętnicze.
  • Zmniejszają obciążenie serca oraz poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych.
  • Stosowane u pacjentów, którzy nie tolerują beta-blokerów lub wymagają dodatkowej kontroli ciśnienia.
  • W niektórych przypadkach pomagają również w regulacji rytmu serca i łagodzeniu kołatania.
• Leki przeciwpłytkowe inne niż ASA (np. klopidogrel, tikagrelor)
  • Zmniejszają zdolność płytek krwi do zlepiania się (agregacji), zapobiegając powstawaniu zakrzepów.
  • Stosowane dodatkowo u pacjentów po angioplastyce, implantacji stentu lub w ostrym zespole wieńcowym.
  • Działają bardziej selektywnie niż aspiryna, co w wybranych sytuacjach może zwiększać skuteczność terapii, a zarazem zmniejszać ryzyko działań niepożądanych. 
  • Wspomagają prewencję kolejnych incydentów sercowych.
• Trimetazydyna
  • Lek metaboliczny poprawiający wykorzystanie tlenu przez komórki mięśnia sercowego.
  • Wspiera metabolizm energetyczny serca w warunkach niedotlenienia.
  • Łagodzi objawy niedokrwienia, zmniejsza częstość napadów dławicy i poprawia tolerancję wysiłku.
  • Stosowana jako leczenie uzupełniające u pacjentów z przewlekłą chorobą niedokrwienną serca lub dławicą piersiową.

Choroba niedokrwienna serca – leczenie chirurgiczne

Leczenie inwazyjne jest wskazane, gdy farmakoterapia nie przynosi wystarczającej poprawy lub w sytuacjach ostrych i zaawansowanych zmian w naczyniach wieńcowych (np. ostry zespół wieńcowy, zawał). 

• Przezskórna interwencja wieńcowa (PCI, percutaneous coronary intervention)
  • Polega na angioplastyce balonowej zwężeń tętnic wieńcowych z możliwością implantacji stentu w celu utrzymania światła naczynia.
  • PCI jest standardem leczenia reperfuzyjnego w STEMI i skutecznie przywraca przepływ krwi w ostrej niedrożności tętnicy. 
  • W przewlekłych wskazaniach decyzję o PCI podejmuje się na podstawie obrazu angiograficznego oraz oceny hemodynamicznej (np. FFR, iFR) – zabieg rozważa się przy istotnych zwężeniach powodujących niedokrwienie lub objawy (często ≥70% w obrazie angiograficznym, przy pniu lewym zwykle ≥50% lub w zależności od oceny hemodynamicznej).
  • PCI jest preferowaną metodą leczenia w chorobie wieńcowej obejmującej pojedynczą tętnicę oraz w sytuacjach, gdy zmiany naczyniowe można udrożnić przezskórnie.
• Pomostowanie aortalno-wieńcowe (CABG, coronary artery bypass grafting)
  • Chirurgiczne stworzenie alternatywnych dróg przepływu krwi omijających zwężone lub zablokowane odcinki tętnic wieńcowych.
  • CABG jest często zalecane w przypadku wielonaczyniowej choroby wieńcowej, choroby pnia lewej tętnicy wieńcowej, rozległych zwężeń niemożliwych do optymalnego leczenia metodą PCI oraz u pacjentów z wysokim ryzykiem powikłań po PCI. 
  • U pacjentów z cukrzycą i zaawansowaną chorobą wieńcową zabieg ten jest szczególnie wskazany, ponieważ często zapewnia lepsze wyniki długoterminowe niż PCI. 

Choroba niedokrwienna serca – dieta i zmiana stylu życia

Leczenie choroby wieńcowej to nie tylko farmakoterapia — równie istotna jest modyfikacja stylu życia, ze szczególnym naciskiem na dietę i aktywność fizyczną. Właściwe nawyki żywieniowe i regularny ruch poprawiają wydolność mięśnia sercowego, spowalniają postęp miażdżycy, obniżają czynniki ryzyka (ciśnienie, cholesterol, glikemię, masę ciała) oraz wspomagają działanie leków.

Dieta w chorobie niedokrwiennej serca

Dieta odgrywa fundamentalną rolę w leczeniu choroby niedokrwiennej serca. Odpowiednie nawyki żywieniowe poprawiają profil lipidowy, obniżają ciśnienie tętnicze i zmniejszają stan zapalny. Zalecanym wzorcem jest dieta śródziemnomorska – bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe, orzechy, oliwę z oliwek i ryby bogate w kwasy omega-3.

Jakie są główne zasady żywienia?

• Ograniczenie tłuszczów nasyconych (np. tłuste mięsa, słodycze, wypieki) i eliminacja tłuszczów trans (np. margaryny twarde, fast foody) – wpływa korzystnie na obniżenie stężenia cholesterolu LDL i zapobiega odkładaniu się blaszek miażdżycowych. Do diety należy włączyć z kolei tłuszcze nienasycone obecne w oliwie z oliwek, olejach roślinnych, orzechach oraz awokado.
• Zwiększenie podaży kwasów tłuszczowych omega-3 – spożywanie tłustych ryb morskich (łosoś, makrela, sardynki, śledź) co najmniej dwa razy w tygodniu dostarcza niezbędnych kwasów EPA i DHA, które wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe i kardioprotekcyjne.
• Zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego – błonnik rozpuszczalny, obecny w owocach, warzywach, roślinach strączkowych oraz produktach pełnoziarnistych, zmniejsza wchłanianie cholesterolu w jelitach, obniżając poziom LDL i poprawiając gospodarkę lipidową.
• Ograniczenie spożycia soli – redukcja spożycia sodu sprzyja obniżeniu ciśnienia tętniczego. Zaleca się, aby dzienne spożycie soli nie przekraczało 5–6 g (ok. jednej łyżeczki).
• Kontrola masy ciała – utrzymywanie prawidłowej wagi lub jej redukcja o 5–10% poprawia ciśnienie tętnicze, profil lipidowy oraz parametry gospodarki węglowodanowej.
• Ograniczenie spożycia alkoholu i cukrów prostych – nadmierne spożycie alkoholu oraz żywności bogatej w cukry proste przyczynia się do wzrostu ciśnienia, zaburzeń metabolicznych i otyłości brzusznej, co zwiększa ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych.

Dodatkowe zalecenia żywieniowe:

• oliwa z oliwek powinna stanowić główne źródło tłuszczu w diecie;
• spożycie czerwonego mięsa należy ograniczyć na rzecz ryb oraz roślin strączkowych;
• włączenie do jadłospisu orzechów, nasion oraz dużych ilości warzyw wspomaga profilaktykę miażdżycy;
• w przypadku chorób współistniejących (np. cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego) zaleca się indywidualne dostosowanie planu żywieniowego pod nadzorem dietetyka klinicznego.

Styl życia

Regularna aktywność fizyczna, zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu oraz redukcja masy ciała stanowią fundament prewencji i leczenia choroby wieńcowej. Wprowadzenie tych zmian obniża ryzyko dalszych incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawał czy niewydolność serca.

• Regularna aktywność fizyczna – zalecane minimum to 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo (lub 75 minut wysiłku intensywnego) oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie przynajmniej 2 razy w tygodniu. Ćwiczenia aerobowe (np. szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie) poprawiają wydolność serca, obniżają ciśnienie tętnicze i korzystnie modyfikują profil lipidowy, a także wspomagają kontrolę masy ciała.
• Rzucenie palenia – zaprzestanie palenia ma kluczowe znaczenie dla poprawy stanu naczyń krwionośnych i zmniejszenia ryzyka powikłań zakrzepowo-naczyniowych. 
• Ograniczenie alkoholu do poziomów zalecanych przez towarzystwa medyczne – zmniejsza ryzyko nadciśnienia, niekorzystnych zaburzeń metabolicznych oraz incydentów sercowo-naczyniowych.
• Kontrola masy ciała – utrzymywanie prawidłowej masy ciała (BMI <25 kg/m²) oraz redukcja otyłości brzusznej mają korzystny wpływ na wartości ciśnienia tętniczego, gospodarkę lipidową i kontrolę glikemii. Pomiar obwodu talii stanowi cenne uzupełnienie oceny ryzyka metabolicznego, ponieważ nadmierna ilość tkanki tłuszczowej w obrębie jamy brzusznej istotnie zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
• Redukcja stresu – przewlekły stres sprzyja wzrostowi ciśnienia tętniczego i aktywacji układu współczulnego. Techniki relaksacyjne (np. medytacja, ćwiczenia oddechowe, joga) oraz optymalna higiena snu przyczyniają się do obniżenia obciążenia sercowo-naczyniowego i poprawy samopoczucia.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące choroby niedokrwiennej serca