Miażdżyca serca (tętnic wieńcowych) – przyczyny, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje

• Miażdżyca serca to przewlekła choroba serca, która polega na stopniowym zwężeniu tętnic, co ogranicza dopływ tlenu do serca. Jest to główny czynnik ryzyka zawału serca i innych chorób sercowo-naczyniowych.
• Przyczyny miażdżycy to m.in. podwyższony cholesterol, nadciśnienie, cukrzyca, palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej oraz czynniki genetyczne i wiek.
• Objawy mogą obejmować ból w klatce piersiowej, duszność, zmęczenie oraz kołatanie serca.
• Leczenie miażdżycy tętnic wieńcowych obejmuje zmiany w stylu życia, farmakoterapię (np. statyny, leki przeciwpłytkowe) oraz zabiegi chirurgiczne, takie jak angioplastyka lub bypassowanie tętnic wieńcowych.

Miażdżyca tętnic wieńcowych to jedno z największych wyzwań współczesnej medycyny. Ta choroba przewlekła rozwija się stopniowo i często przez długi czas nie daje żadnych objawów, przez co może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca, a nawet niewydolność serca. Współczesne badania wykazują, że proces miażdżycowy może zaczynać się już w dzieciństwie, a cechy tej choroby można zaobserwować u około 50% młodych dorosłych. Dowiedz się, jak rozpoznać tę chorobę i na czym polega jej leczenie.

Co to jest miażdżyca tętnic wieńcowych?

Miażdżyca tętnic wieńcowych, znana również jako miażdżyca serca, to przewlekłe schorzenie, które polega na stopniowym zwężeniu i sztywnieniu w obrębie tętnic wieńcowych. Tętnice te odpowiadają za doprowadzanie tlenu i składników odżywczych do mięśnia sercowego. W wyniku odkładania się blaszek miażdżycowych, które składają się głównie z cholesterolu, lipidów, wapnia i komórek zapalnych, ściany tych naczyń ulegają uszkodzeniu.

Blaszki miażdżycowe prowadzą do zmniejszenia przepływu krwi przez tętnice, co z kolei skutkuje niedotlenieniem serca. Z czasem może to doprowadzić do poważnych komplikacji, takich jak zawał serca, choroba niedokrwienna serca, a w skrajnych przypadkach nawet nagła śmierć.

Miażdżyca tętnic wieńcowych – przyczyny i czynniki ryzyka

Miażdżyca tętnic wieńcowych rozwija się w wyniku długotrwałego działania niekorzystnych czynników, które prowadzą do przewlekłego stanu zapalnego w śródbłonku naczyń. Do najistotniejszych przyczyn miażdżycy należy:

• nieprawidłowe stężenie lipidów – szczególnie podwyższony poziom cholesterolu LDL (tzw. zły cholesterol), niski poziom HDL (tzw. dobry cholesterol) oraz wysoki poziom trójglicerydów.
• nadciśnienie tętnicze – przewlekłe podwyższone ciśnienie tętnicze sprzyja uszkodzeniom ścian tętnic, co ułatwia powstawanie blaszek miażdżycowych;
• cukrzyca i insulinooporność – obie te choroby prowadzą do zaburzeń metabolizmu lipidów i glukozy, co nasila procesy zapalne w naczyniach;
• palenie tytoniu – nikotyna oraz inne substancje zawarte w papierosach przyspieszają rozwój miażdżycy, pogarszając stan naczyń wieńcowych;
• brak aktywności fizycznej i niezdrowa dieta – prowadzą do otyłości, nadciśnienia oraz nieprawidłowego poziomu lipidów, co znacząco zwiększa ryzyko miażdżycy;
• czynniki genetyczne – predyspozycje rodzinne, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju miażdżycy, zwłaszcza u mężczyzn i osób, które w młodszym wieku doświadczyły problemów z sercem;
• wiek i płeć – ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych wzrasta z wiekiem, szczególnie u mężczyzn po 45. roku życia oraz u kobiet po menopauzie.

Miażdżyca serca i tętnic wieńcowych – objawy

Miażdżyca tętnic wieńcowych, podobnie jak np. miażdżyca kończyn dolnych, przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo. Pierwsze oznaki pojawiają się dopiero wtedy, gdy naczynia wieńcowe są znacznie zwężone. Do najczęstszych objawów należą:

• ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa, ból wieńcowy) – ból o charakterze uciskającym, palącym lub rozpierającym, najczęściej występujący po wysiłku fizycznym lub w sytuacjach stresowych. Ból może promieniować do ramion, żuchwy, pleców lub nadbrzusza;
• duszność wysiłkowa – trudności w oddychaniu pojawiające się podczas aktywności fizycznej;
• zmęczenie, osłabienie – szczególnie w trakcie wykonywania codziennych czynności;
• kołatanie serca, zawroty głowy – występują rzadziej, ale mogą wskazywać na pogorszenie funkcji serca.

W przypadku zawału serca, gdy dochodzi do całkowitego zamknięcia tętnicy, objawy są bardziej dramatyczne i obejmują: silny ból w klatce piersiowej, nudności, zimne poty oraz utratę przytomności.

Jak rozpoznać miażdżycę tętnic wieńcowych? Diagnostyka miażdżycy, badania

Rozpoznanie miażdżycy tętnic wieńcowych opiera się na przede wszystkim na wywiadzie lekarskim, podczas którego lekarz ocenia objawy kliniczne i zleca dodatkowe badania, takie jak:

• elektrokardiografia (EKG) – wykrywa zmiany w pracy serca, takie jak niedokrwienie lub przebyte zawały;
• test wysiłkowy – ocenia czynność serca podczas wysiłku i może ujawnić niedokrwienie, które nie jest widoczne w spoczynku;
• echokardiografia – ocenia funkcję serca i może ujawnić skutki niedokrwienia, takie jak osłabienie skurczu mięśnia sercowego;
• tomografia komputerowa naczyń wieńcowych – pozwala zobaczyć struktury naczyń krwionośnych i obecność blaszek miażdżycowych;
• koronarografia (angiografia wieńcowa) – badanie inwazyjne, które bezpośrednio ujawnia zwężenia w tętnicach wieńcowych.

Do jakiego lekarza z miażdżycą serca?

W przypadku podejrzenia miażdżycy tętnic wieńcowych pacjent powinien skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub internistą. Po wstępnym rozpoznaniu lekarz może skierować pacjenta do specjalisty – kardiologa, który przeprowadzi szczegółową diagnostykę oraz zaplanuje leczenie. W przypadku ostrych objawów, takich jak ból w klatce piersiowej, duszność czy omdlenia, konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego.

Leczenie miażdżycy tętnic wieńcowych

Leczenie miażdżycy tętnic wieńcowych ma na celu nie tylko spowolnienie postępu choroby, ale także poprawę jakości życia pacjenta oraz zapobieganie groźnym powikłaniom, takim jak zawał mięśnia sercowego, udar mózgu czy niewydolność serca. Terapia jest wieloaspektowa, uwzględniając zarówno zmiany w stylu życia, jak i leczenie farmakologiczne oraz operacyjne.

Leczenie zachowawcze

Podstawą leczenia miażdżycy tętnic wieńcowych jest modyfikacja czynników ryzyka, które przyczyniają się do postępu choroby. Zmiana stylu życia ma kluczowe znaczenie w spowolnieniu rozwoju choroby i poprawie ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

• Rzucenie palenia – palenie papierosów jest jednym z najsilniejszych czynników ryzyka miażdżycy. Nikotyna i substancje chemiczne zawarte w dymie papierosowym uszkadzają śródbłonek naczyń, przyspieszając odkładanie się blaszek miażdżycowych. Rzucenie palenia znacznie zmniejsza ryzyko dalszego postępu choroby.
• Zmiana diety – należy unikać tłuszczów nasyconych (znajdujących się w czerwonym mięsie, tłustych produktach mlecznych oraz fast foodach), które podnoszą poziom cholesterolu LDL („złego cholesterolu”). Zamiast tego warto wprowadzić do diety więcej produktów bogatych w błonnik, takich jak pełnoziarniste zboża, warzywa, owoce, orzechy, nasiona oraz zdrowe tłuszcze roślinne (np. oliwa z oliwek, awokado, orzechy). Dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 (ryby morskie, siemię lniane, orzechy włoskie) pomaga obniżyć poziom triglicerydów i stan zapalny w naczyniach.
• Regularna aktywność fizyczna, np. spacery, pływanie, jazda na rowerze, jogging, poprawia przepływ krwi, obniża ciśnienie tętnicze, zwiększa poziom HDL („dobrego cholesterolu”) oraz pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Ćwiczenia powinny być dostosowane do stanu zdrowia pacjenta, szczególnie w przypadku osób z zaawansowaną miażdżycą.
• Kontrola masy ciała i zarządzanie stresem – otyłość, szczególnie brzuszna, jest silnie powiązana z miażdżycą tętnic wieńcowych, dlatego regularne monitorowanie wagi i utrzymanie prawidłowego wskaźnika BMI są niezbędne. Również kontrolowanie poziomu stresu, poprzez techniki relaksacyjne, medytację czy psychoterapię, ma pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu miażdżycy tętnic wieńcowych bardzo rolę odgrywają też leki, które działają na poziomie biochemicznym, m.in. obniżając poziom cholesterolu, kontrolując ciśnienie tętnicze oraz zapobiegając zakrzepom. Są to głównie:

• statyny (np. atorwastatyna, simwastatyna) – działają poprzez obniżenie poziomu cholesterolu LDL, co hamuje rozwój blaszek miażdżycowych i stabilizuje już istniejące zmiany miażdżycowe, zmniejszając ryzyko ich pęknięcia. Statyny również wykazują działanie przeciwzapalne w naczyniach, co jest istotne w kontekście zapobiegania dalszym uszkodzeniom śródbłonka;
• leki przeciwpłytkowe, takie jak kwas acetylosalicylowy oraz klopidogrel – stosowane są w celu zapobiegania zakrzepom. Blokują one agregację płytek krwi, co zmniejsza ryzyko powstawania skrzeplin, które mogą całkowicie zablokować przepływ krwi przez zwężone naczynie, prowadząc do zawału serca.
• leki obniżające ciśnienie tętnicze, np. beta-blokery (np. metoprolol), ACE-inhibitory (np. ramipryl), oraz sartany (np. losartan), które obniżają ciśnienie i chronią serce przed nadmiernym obciążeniem;
• azotany i leki łagodzące objawy dławicy piersiowej (np. nitrogliceryna) – rozszerzają naczynia wieńcowe i poprawiają dopływ krwi do serca. Inne leki, takie jak blokery kanałów wapniowych, mogą również pomóc w kontrolowaniu objawów dławicy poprzez rozluźnienie naczyń wieńcowych.

Leczenie inwazyjne

W przypadkach zaawansowanej miażdżycy tętnic wieńcowych, które prowadzą do istotnych objawów klinicznych lub zagrażają życiu pacjenta, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Do najczęściej wykonywanych procedur należą:

• angioplastyka wieńcowa – procedura, która polega na poszerzeniu zwężonych tętnic wieńcowych przy użyciu balonu lub umieszczeniu stentu;
• bypassowanie tętnic wieńcowych – operacja, która polega na obejściu zwężonej tętnicy przez przeszczepienie fragmentu naczynia, co umożliwia krwi swobodny przepływ.

Miażdżyca tętnic wieńcowych – rokowania i możliwe powikłania

Rokowanie w przypadku miażdżycy zależy od wczesnej diagnozy, skuteczności leczenia oraz eliminacji czynników ryzyka. Jeśli choroba jest odpowiednio kontrolowana, pacjent może prowadzić normalne życie. Zaniedbanie leczenia i ignorowanie objawów może prowadzić jednak do poważnych powikłań, takich jak:

• zawał serca – najpoważniejsze powikłanie miażdżycy tętnic wieńcowych. Dochodzi do niego w wyniku całkowitego zablokowania przepływu krwi przez tętnicę wieńcową przez skrzeplinę, która tworzy się w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej. Brak odpowiedniego dopływu krwi i tlenu do mięśnia sercowego prowadzi do jego martwicy. Zawał serca często objawia się silnym bólem w klatce piersiowej, dusznością, zimnym potem i nudnościami;
• udar mózgu – miażdżyca tętnic wieńcowych może także wpływać na inne naczynia w organizmie, w tym na tętnice szyjne, które zaopatrują mózg w krew. Zwężenie tych tętnic, a także pęknięcie blaszki miażdżycowej w tych naczyniach, może prowadzić do zakrzepów, które zablokują przepływ krwi do mózgu, co skutkuje udarem. Objawy udaru obejmują nagły ból głowy, zaburzenia mowy, osłabienie lub paraliż jednej strony ciała oraz utratę równowagi;
• niewydolność serca – rozwija się w wyniku przewlekłego niedokrwienia mięśnia sercowego, które prowadzi do osłabienia skurczu serca. Zmniejszenie jego wydolności skutkuje gromadzeniem się płynów w organizmie, dusznością, obrzękami nóg oraz zmniejszoną zdolnością do wykonywania codziennych czynności. Niewydolność serca może być zarówno przewlekła, jak i ostra, wymagająca pilnej interwencji medycznej;
• nagła śmierć sercowa – jedno z najbardziej dramatycznych powikłań miażdżycy tętnic wieńcowych, wynikające z całkowitego zablokowania przepływu krwi przez tętnice wieńcowe lub zaburzeń rytmu serca (np. migotania komór). W takim przypadku serce przestaje efektywnie pompować krew, co prowadzi do nagłego zatrzymania krążenia i śmierci, jeśli nie zostanie natychmiast podjęta akcja ratunkowa;
• zaburzenia rytmu serca – miażdżyca może prowadzić do zmian w strukturze serca, które zwiększają ryzyko wystąpienia arytmii, w tym migotania przedsionków, które może prowadzić do udaru mózgu. Zmniejszenie przepływu krwi do serca może także wywołać niestabilność rytmu serca, co może prowadzić do groźnych konsekwencji.

Miażdżyca tętnic wieńcowych a zawał serca

Miażdżyca tętnic wieńcowych jest główną przyczyną zawału serca. Z czasem blaszki miażdżycowe w naczyniach wieńcowych mogą tworzyć skrzeplinę, która całkowicie blokuje przepływ krwi do serca. Brak tlenu prowadzi do martwicy mięśnia sercowego, co skutkuje zawałem serca. W takiej sytuacji niezbędna jest natychmiastowa pomoc medyczna.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące miażdżycy tętnic wieńcowych (serca)