Herpangina – co to, objawy, przyczyny, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Herpangina to ostre zapalenie gardła, wywołane przez zakażenia wirusami Coxsackie z grupy A.
• Charakterystyczne objawy to gorączka o ostrym początku, ból głowy, ból gardła, problemy z połykaniem oraz przezroczyste pęcherzyki na gardle, na tylnej ścianie.
• Choroba rozprzestrzenia się drogą kropelkową, zakażenie wirusem Coxsackie częściej występuje u dzieci i niemowląt, rzadziej chorują dorośli.
• Leczenie herpanginy obejmuje stosowanie leków przeciwwirusowych, wspomagane przez preparaty łagodzące objawy, takie jak: leki na ból gardła, leki przeciwgorączkowe, preparaty (np. płukanki) zmniejszające dolegliwości w jamie ustnej.

Herpangina to jeden z rodzajów wirusowego zapalenia gardła, wywołany najczęściej przez wirusy Coxsackie. Chorują zazwyczaj małe dzieci, szczyt zachorowań przypada na 1. rok życia, rzadziej występuje u dorosłych. Charakterystyczne objawy herpanginy to nagła wysoka gorączka, ból gardła oraz pojawienie się przezroczystych bolesnych pęcherzyków na tylnej ścianie gardła. Jak leczyć herpanginę? Jak odróżnić ją od innych podobnych dolegliwości? Wyjaśniamy, jakie są drogi zakażenia i jak radzić sobie z tą dolegliwością.

Co to jest herpangina?

Herpangina (określana także jako opryszczkowe zapalenie gardła) według ICD-10 (B08.5) jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusy Coxsackie, zwykle należące do grupy A. Charakteryzuje się gorączką, bólem gardła, bólem przy przełykaniu i zmianami w jamie ustnej, takimi jak pęcherzyki i owrzodzenia. Chorują na nią dorośli i dzieci, przenosi się drogą kropelkową.

Herpangina – objawy choroby

Przebieg herpanginy charakteryzuje się nagłą gorączką (może to być też stan podgorączkowy), bólami gardła, trudnościami w połykaniu oraz pojawieniem się pęcherzykowo-grudkowych wykwitów na ścianie jamy ustnej i w gardle. Wykwity te zazwyczaj są duże, o średnicy kilku milimetrów i umiejscawiają się głównie na tylnej części. Mogą wystąpić także bóle głowy, złe samopoczucie i bóle mięśniowe. 

Objawy choroby pojawiają się około 2 dni przed pełnym obrazem klinicznym herpanginy. Oprócz charakterystycznych dla tej choroby pęcherzy i bąbli w gardle, herpangina może także przyjąć postać określają jako zespół „ręki, stopy i ust”, w którym pęcherzykowata wysypka pojawia się także (oprócz w jamie ustnej) na pośladkach, w obrębie dłoni i stóp.

Herpangina u dorosłych – bąble i pęcherzyki na tylnej ścianie gardła

Pęcherzyki na gardle wypełnione są białawą substancją. Mogą utrzymywać się przez kilka tygodni i występować również na podniebieniu miękkim, przednich łukach podniebiennych oraz na języczku. Wraz z upływem czasu, pęcherzyki w gardle przekształcają się w nadżerki otoczone czerwoną obwódką.

W badaniu fizykalnym u pacjenta wyczuwa się powiększenie węzłów chłonnych.

Herpangina u dzieci

To ostre zapalenie gardła dotyczy głównie dzieci, rzadziej dorosłych. Chorują na nią zazwyczaj dzieci w wieku do 5 lat. Wirusy przenoszą się drogą kropelkową, są powszechne w populacji, dzieci zarażają się przez częste kontakty w żłobkach, przedszkolach, szkołach i na placach zabaw.

U niemowląt oprócz klasycznego przebiegu choroby, w której występuje gorączka i bolesne pęcherze, mogą wystąpić także objawy herpanginy takie jak: wymioty, nadmierne ślinienie się (niezwiązane z ząbkowaniem), brak apetytu, trudności z połykaniem. 

Herpangina a angina, afty – czym się różnią?

Herpangina jest często mylona z anginą lub z aftami. Dla wprowadzenia skutecznego leczenia, ważne jest określenie przyczyny dolegliwości, przede wszystkim na podstawie objawów klinicznych. Herpangina od aft różni się lokalizacją zmian. Bąble i pęcherze w przebiegu herpanginy występują zazwyczaj na tylnej ścianie gardła, w przypadku aft zmiany pojawiają się w całej jamie ustnej, zwykle dotyczą błon śluzowych policzków.

Kluczowa różnica między herpanginą a anginą polega na przyczynie obu chorób. Herpangina wywołana jest przez wirusy Coxsackie, zaś za rozwój anginy odpowiadają bakterie (paciorkowce). Obraz kliniczny anginy i herpanginy różni się, co ułatwia prawidłową diagnostykę. W przypadku anginy charakterystyczne jest zaczerwienienie migdałków i łuków podniebiennych (określanych także jako „malinowe”), co wynika z nadmiernego przekrwienia tkanek. Niekiedy pojawiają się także ropne nacieki na migdałkach i osad na języku. Charakterystyczny dla anginy (bakteryjnego zapalenia gardła) jest brak kaszlu w przebiegu choroby. 

Herpangina mylona jest także z opryszczkowym zapaleniem jamy ustnej. Inaczej niż w przypadku wspomnianej choroby wywołanej przez wirus opryszczki HSV, herpangina przebiega bez zapalenia dziąseł.

Herpangina – leczenie

Leczenie herpanginy opiera się przede wszystkim na zwalczaniu objawów. Terapia tej dolegliwości obejmuje stosowanie leków przeciwwirusowych, uzupełnionych o ogólnoustrojowe i miejscowe preparaty na ból i na gorączkę.

Herpangina – jakie leki stosować?

W przypadku zarażenia wirusem Coxsackie specjalista może zalecić stosowanie leków przeciwwirusowych. Pomocne jest też stosowanie leków bez recepty i na receptę o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, np. płukanki jamy ustnej lub tabletki. W przypadku silnych dolegliwości bólowych lekarz może zalecić stosowanie środków miejscowo znieczulających, np. żele lub spraye z benzokainą na gardło.

Ważne jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu i nawilżenia błony śluzowej gardła, co może wspomóc gojenie się pęcherzy i bąbli.

Herpangina jest zwykle łagodną chorobą i rzadko prowadzi do powikłań. Jednak w niektórych przypadkach może wystąpić ryzyko wystąpienia zapalenia mózgu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub innych powikłań, szczególnie u osób z osłabionym układem odpornościowym. Spadek odporności po przebyciu choroby wirusowej może sprzyjać rozwojowi nadkażeń bakteryjnych, co może wymagać zastosowania antybiotyków.

Ile trwa herpangina?

Infekcja herpanginą zwykle trwa około 7-10 dni, a większość objawów ustępuje samoistnie. W tym czasie kluczowe jest leczenie objawowe gorączki, bólu gardła i bąbli w jamie ustnej i na tylnej ścianie gardła. Wsparciem są domowe sposoby leczenia herpanginy, w tym wypoczynek, pożywna dieta i odpowiednie nawodnienie organizmu.

Czy herpangina jest zaraźliwa? Jak się można zarazić?

Tak, wirusy Coxsackie należą do grupy wyjątkowo zakaźnych i szybko rozprzestrzeniających się patogenów. Herpangina przenosi się drogą kropelkową, a więc źródłem zakażenia jest inna chora osoba (kichająca, kaszląca). Także dotykanie przedmiotów (które np. chore dziecko wkładało wcześniej do buzi) może spowodować rozprzestrzenienie się infekcji.