Najważniejsze informacje:

• Woreczek żółciowy, zwany również pęcherzykiem żółciowym, to narząd o niewielkich rozmiarach, który znajduje się pod wątrobą.
• Funkcją woreczka żółciowego jest magazynowanie i zagęszczanie żółci, co przekłada się bezpośrednio na usprawnienie trawienia i wchłaniania tłuszczów dostarczanych do organizmu z pożywieniem. 
• W pęcherzyku żółciowym może rozwinąć się wiele stanów patologicznych, w tym m.in.: kamienie, stany zapalne (ostre i przewlekłe), a także nowotwory. 

Woreczek żółciowy, określany również jako pęcherzyk żółciowy, to niewielka struktura zlokalizowana pod wątrobą. Najczęstszą chorobą dotykającą ten narząd jest kamica będąca wypadkową działania czynników genetycznych i środowiskowych, w tym m.in. wysokotłuszczowej diety. Jakie funkcje pełni pęcherzyk żółciowy? Jakie choroby dotyczą organu?

Jak wygląda i gdzie jest woreczek żółciowy?

Woreczek żółciowy to istotny element przewodu pokarmowego zlokalizowany w prawej górnej części jamy brzusznej (tuż pod wątrobą) na wysokości dziewiątego i dziesiątego żebra.

Pęcherzyk żółciowy kształtem przypomina wydłużoną, nieco gruszkowatą, strukturę. U dorosłego człowieka jego długość wynosi średnio 8–12 cm, a szerokość 4–5 cm.

Budowa pęcherzyka żółciowego

Pęcherzyk żółciowy składa się z trzech elementów: szyjki, trzonu i dna. Połączony jest z przewodem pęcherzykowym i w tym miejscu ulega zwężeniu.

W ścianie woreczka żółciowego wyróżnia się trzy warstwy: błonę śluzową, mięśniową i surowiczą. Taka budowa sprawia, że jest on elastyczny, ale jednocześnie narażony na uszkodzenia, które mogą wynikać z: odkładania się złogów, powstawania owrzodzeń i blizn, a także hipertrofii (przerostu). 

Woreczek żółciowy łączy się z wątrobą poprzez przewód wątrobowy wspólny, z dwunastnicą natomiast za pomocą zwieracza Oddiego – struktury zbudowanej z mięśni gładkich tworzącej bańki wątrobowo-trzustkowe (brodawkę Vatera). 

Zwieracz Oddiego reguluje przepływ żółci i zapobiega cofaniu się płynów. Jego funkcja jest kluczowa dla prawidłowego trawienia, ponieważ kontroluje on transport soków trawiennych do jelit.

Funkcje woreczka żółciowego

Woreczek żółciowy, pomimo niewielkich rozmiarów, pełni bardzo ważne funkcje w procesie trawienia i wchłaniania tłuszczów.

• Magazynowanie żółci – jednorazowo w organie może znajdować się ok. 70 ml płynu. Największe ilości żółci są odkładane w pęcherzyku w czasie przerw w spożywaniu posiłków. W ciągu doby powstaje ok. 1 litr płynu.
• Zagęszczanie żółci – w przerwach między procesami trawienia żółć jest wielokrotnie zagęszczana w wyniku resorpcji wody. Po spożyciu posiłku bogatego w tłuszcze uwolniona do dwunastnicy żółć ma ciemnożółty kolor i nieco gęstszą konsystencję. Z czasem jednak staje się jaśniejsza i rzadsza. Zbyt długie zaleganie żółci może prowadzić do stanu zapalnego, który wskazuje nie tylko na chorobę pęcherzyka żółciowego, ale także na problemy z sąsiadującymi narządami, takimi jak np. trzustka.
• Usuwanie toksyn – żółć obecna w woreczku żółciowym usprawnia procesy detoksykacji organizmu z zalegających toksyn (np. pochodzących z leków) i szkodliwych produktów przemiany materii – są one otaczane przez cząsteczki żółci, a następnie transportowane do jelita grubego i usuwane z organizmu wraz z kałem. 

Budowa i funkcje dróg żółciowych 

Drogi żółciowe to układ przewodów, który transportuje żółć (produkowaną przez wątrobę) do pęcherzyka żółciowego, a stamtąd do dwunastnicy, gdzie bierze udział w trawieniu tłuszczów. W jaki sposób dzieli się ten układ i jak jest zbudowany?

• Drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe – zaczynają się od kanalików żółciowych włosowatych, które zbierają żółć wytwarzaną przez komórki wątrobowe; kanaliki te stopniowo łączą się, tworząc większe przewodziki, a te z kolei kierują żółć do wnęki wątroby.
• Drogi żółciowe zewnątrzwątrobowe – tworzy je: przewód wątrobowy wspólny, pęcherzyk żółciowy oraz przewód pęcherzykowy; żółć transportowana tymi przewodami uchodzi do dwunastnicy przez brodawkę Vatera (inaczej nazywaną brodawką wątrobowo-trzustkową). 

Jak działa pęcherzyk żółciowy? 

Komórki mięśniowe, z których zbudowany jest pęcherzyk żółciowy, zostają pobudzone do skurczu, co inicjuje wydzielanie żółci do dwunastnicy. Chemicznym inicjatorem skurczów jest cholecystokinina, czyli peptydowy hormon tkankowy produkowany w początkowym odcinku jelita cienkiego. Poziom cholecystokininy wzrasta po spożyciu tłustych produktów, takich jak śmietana czy żółtko. Żółć uwolniona z pęcherzyka wspomaga trawienie w jelicie cienkim, w tym rozkłada tłuszcze na mniejsze cząstki. 

Choroby woreczka żółciowego

Patologiczne stany woreczka żółciowego (połączone z objawami o zmiennym nasileniu) najczęściej wskazują na choroby i dysfunkcje, takie jak:

• kamica żółciowa (cholelithiasis) – stan, w którym w drogach żółciowych, lub samym pęcherzyku, nagromadzone są nierozpuszczalne złogi: cholesterolu, białka, bilirubiny lub węglanu wapnia;
• zapalenie pęcherzyka żółciowego (cholecystitis) – może mieć charakter ostry lub przewlekły; najczęstszym objawem jest nagły ból brzucha określany mianem kolki żółciowej; 
• zapalenie dróg żółciowych (cholangitis) – procesy zapalne rozwijają się w drogach wyprowadzających żółć z wątroby do pęcherzyka żółciowego lub z pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy; może mieć charakter ostry lub przewlekły, czasem przebiega także ze stanem ropnym; 
• dyskineza dróg żółciowych – oznacza zaburzenia czynnościowe w obrębie pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych; dochodzi wtedy do upośledzenia motoryki, co w konsekwencji prowadzi do nadmiernego lub niedostatecznego kurczenia się woreczka żółciowego; 
• polipy – to częste powikłanie chorób woreczka żółciowego; w większości przypadków nie stanowią groźnych zmian;
• ropień lub perforacja – wymagają natychmiastowego leczenia, ponieważ mogą prowadzić do zapalenia otrzewnej lub sepsy;
• tzw. pęcherzyk porcelanowy (porcelain gallbladder) – patologiczne zjawisko związane z odkładaniem się w ścianach pęcherzyka żółciowego soli wapnia, w wyniku czego jego struktura staje się mniej elastyczna i ulega zwapnieniu; 
• zespół Mirizziego – rzadko diagnozowana choroba, w przebiegu której obserwuje się żółtaczkę cholestatyczną, a także zaleganie kamieni żółciowych w samym pęcherzyku i drogach wyprowadzających żółć; często jest powikłaniem po nieleczonej lub źle leczonej kamicy żółciowej;
• choroba Carolego – doprowadza do powstania rozległych stanów zapalnych, co jest związane z tworzeniem się torbieli poszerzających drogi wewnątrzwątrobowe; dodatkowo może dojść do tworzenia się ropni i odkładania kamieni;
• cholestaza (zastój żółci) – w większości przypadków jest spowodowana kamicą żółciową, jednak bywa również konsekwencją: nadmiernego spożycia alkoholu, zatrucia toksynami, a także zmian nowotworowych;
• rak woreczka żółciowego występuje stosunkowo rzadko, charakteryzuje się jednak bardzo agresywnym przebiegiem.

Pęcherzyk żółciowy – jak o niego zadbać?

Ryzyko rozwoju chorób pęcherzyka żółciowego (w szczególności kamicy żółciowej) można obniżyć, przestrzegając zasad profilaktyki, takich jak:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
• zwiększenie aktywności fizycznej,
• regularne kontrolowanie poziomu cholesterolu we krwi,
• ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych, m.in. kiełbasy i boczku,
• przestrzeganie diety bogatej w: świeże warzywa i owoce, błonnik oraz nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), zwłaszcza omega-3 i omega-6,
• ograniczenie spożycia alkoholu.

Warto pamiętać również o regularnym nawadnianiu organizmu – należy wypijać minimum 2 litry wody mineralnej dziennie.

FAQ

Najczęstsze pytania dotyczące chorób woreczka żółciowego.