Łagodny przerost prostaty

Najważniejsze informacje

• Łagodny przerost prostaty to niezłośliwe powiększenie gruczołu krokowego, które może prowadzić do ucisku cewki moczowej. Najczęściej dotyczy mężczyzn po 50. r.ż. 
• Za rozrost narządu odpowiadają zmiany hormonalne związane z wiekiem, w tym zwiększenie aktywności dihydrotestosteronu (DHT). 
• Rozwojowi zaburzenia sprzyjają także czynniki genetyczne, przewlekłe stany zapalne prostaty, otyłość, brak aktywności fizycznej oraz zaburzenia metaboliczne, takie jak cukrzyca czy insulinooporność.
• Łagodny przerost gruczołu krokowego objawia się problemami z oddawaniem moczu (m.in. osłabiony strumień, częste uczucie parcia na pęcherz, trudności z rozpoczęciem mikcji), przy czym nasilenie dolegliwości może różnić się u poszczególnych pacjentów.

Prostata (gruczoł krokowy, stercz) pełni m.in. istotną funkcję w prawidłowym przepływie moczu i opróżnianiu pęcherza. U wielu mężczyzn wraz z wiekiem dochodzi do jej łagodnego powiększenia, głównie w wyniku zmian hormonalnych stymulujących wzrost komórek gruczołowych oraz stromalnych w tzw. strefie przejściowej. Choć łagodny rozrost prostaty ma charakter niezłośliwy, może powodować objawy ze strony dolnych dróg moczowych i wpływać znacząco na jakość życia pacjenta. 

Czym jest przerost prostaty (gruczołu krokowego)? 

Warto podkreślić, że określenie „przerost prostaty” jest terminem potocznym i nieprecyzyjnym. W rzeczywistości mamy do czynienia z rozrostem (hyperplasia), czyli zwiększeniem liczby komórek, a nie z przerostem (hypertrophia), który oznacza powiększenie istniejących komórek. 

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH, benign prostatic hyperplasia; ICD-10: N40) to schorzenie charakteryzujące się niekontrolowanym namnażaniem (rozrostem) komórek nabłonkowych oraz zrębu (tkanki łącznej i mięśniowej gładkiej) prostaty. Zmiany te zachodzą głównie w strefie przejściowej (transition zone) gruczołu krokowego, która otacza cewkę moczową. W efekcie dochodzi do jej ucisku, co prowadzi do utrudnionego odpływu moczu i objawów ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS, lower urinary tract symptoms). 

U zdrowego mężczyzny prostata ma wielkość orzecha włoskiego, jednak wraz z wiekiem – zwłaszcza między 40. a 50. r.ż. – dochodzi do fizjologicznego powiększania się gruczołu. W części przypadków proces ten przyjmuje charakter patologiczny, prowadząc do łagodnego rozrostu prostaty (BPH). 

Czy przerost prostaty to rak?

Łagodny przerost gruczołu krokowego to niezłośliwy proces rozrostowy, który nie zwiększa ryzyka rozwoju raka prostaty. Schorzenie wiąże się ze zmianami hormonalnymi, głównie z działaniem testosteronu i jego aktywnego metabolitu (dihydrotestosteronu, DHT), a nie z mutacjami genetycznymi typowymi dla nowotworów. 

Choć łagodny przerost prostaty i rak to dwa odmienne schorzenia, mogą wywoływać podobne objawy ze strony dolnych dróg moczowych, takie jak: częstomocz, trudności w rozpoczęciu mikcji, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza czy osłabienie strumienia moczu. Z tego powodu mężczyźni w wieku średnim i starszym powinni regularnie wykonywać badania urologiczne (m.in. badanie per rectum, oznaczenie stężenia PSA, USG prostaty), aby w porę wykluczyć obecność raka gruczołu krokowego. 

Kogo dotyka przerost prostaty i jak często występuje?

Statystyki wskazują, że:

• około 30–40% mężczyzn po 50. r.ż. zmaga się z objawami przerostu prostaty;
• po 60. r.ż. problem dotyczy już ok. 50% pacjentów;
• wśród mężczyzn powyżej 70. r.ż. nawet 80% doświadcza objawów związanych z łagodnym przerostem prostaty. 

Przerost gruczołu krokowego może wystąpić również u panów w średnim wieku (40–50 lat), ale w większości przypadków nie daje jeszcze wyraźnych objawów i ma łagodny przebieg.

Czynniki ryzyka i przyczyny przerostu prostaty

Choć mechanizmy prowadzące do rozrostu prostaty nie są jeszcze w pełni poznane, zidentyfikowano szereg czynników ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia tego procesu.

Wiek pacjenta a powiększona prostata

Wraz z upływem lat w gruczole krokowym zachodzą zmiany fizjologiczne – najistotniejszą z nich jest stopniowy rozrost komórek nabłonkowych i zrębu prostaty. Z tego względu wiek mężczyzny stanowi jeden z głównych czynników ryzyka rozwoju tego schorzenia.

Wpływ hormonów na przerost prostaty

Testosteron jest kluczowym hormonem odpowiedzialnym za rozwój męskiego układu płciowego i produkcję nasienia. W tkankach prostaty jego część przekształca się w dihydrotestosteron (DHT) za pośrednictwem enzymu 5-alfa-reduktazy. DHT działa silniej niż testosteron i stymuluje rozrost komórek nabłonkowych oraz zrębu gruczołu krokowego. Wraz z wiekiem zmiany hormonalne i zwiększona wrażliwość tkanek na DHT w połączeniu z lokalnym działaniem tego hormonu sprzyjają powiększeniu prostaty oraz pojawieniu się objawów ze strony dolnych dróg moczowych. 

Przewlekłe zapalenie prostaty (bakteryjne i niebakteryjne) oraz zakażenia dróg moczowych

Przewlekłe stany zapalne i infekcje dróg moczowych mogą prowadzić do obrzęku gruczołu krokowego, nasilając dolegliwości ze strony układu moczowego. Choć nie wywołują bezpośrednio BPH, zaburzają czasowo funkcję prostaty, zmieniają jej strukturę i zaostrzają objawy choroby.

Pobierz aplikację

Receptomat w telefonie!

Dbaj o zdrowie tak jak Ci wygodnie!

Aplikacja Receptomat to innowacyjne rozwiązanie telemedyczne, które pozwala dbać o ciągłość leczenia w prosty sposób. Usługi medyczne są dostępne dla Ciebie przez 7 dni w tygodniu! Umów się na teleporadę, prześlij dokumentację medyczną, ustaw powiadomienia o lekach. Wygodnie, szybko, niezawodnie.

Pobierz naszą aplikację

Predyspozycje genetyczne

Mężczyźni, u których w rodzinie występował łagodny rozrost gruczołu krokowego, są bardziej narażeni na rozwój tego schorzenia. Wskazuje się również na obecność pewnych genów związanych z metabolizmem androgenów i wrażliwością tkanek na DHT, które mogą wpływać na regulację hormonów, a w efekcie sprzyjać rozrostowi prostaty. 

Styl życia

Dieta bogata w tłuszcze nasycone, brak aktywności fizycznej oraz nadwaga lub otyłość zwiększają ryzyko łagodnego rozrostu gruczołu krokowego i nasilają objawy ze strony dolnych dróg moczowych. Nadmierna masa ciała oraz brak ruchu sprzyjają zaburzeniom metabolicznym oraz przewlekłym stanom zapalnym w prostacie, co może nasilać objawy BPH, a także zwiększać ryzyko powikłań.

Przerost prostaty – objawy

Przerost prostaty może powodować dolegliwości, które znacząco wpływają na codzienne życie mężczyzny. Objawy są związane przede wszystkim z trudnościami w oddawaniu moczu. Ponadto w niektórych przypadkach może występować dyskomfort lub ból w dolnej części miednicy, zwykle przy współistniejących stanach zapalnych lub powikłaniach.

Objawy łagodnego przerostu prostaty to:

• częstomocz, zwłaszcza w nocy (nykturia) – powoduje wybudzenia i obniża komfort snu; 
• problemy z rozpoczęciem mikcji – spowodowane uciskiem powiększonej prostaty na cewkę moczową;
• słaby lub przerywany strumień moczu – mikcja może trwać dłużej niż zwykle;
• uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza – typowy objaw przerostu prostaty, który powoduje dyskomfort podczas oddawania moczu;
• nagłe parcie na mocz – może utrudniać kontrolę pęcherza.

Nietrzymanie moczu występuje rzadko i dotyczy zwykle bardziej zaawansowanych przypadków lub współistniejących chorób pęcherza.

Z biegiem czasu objawy związane z oddawaniem moczu mogą stawać się bardziej nasilone. W takich sytuacjach konieczna może być interwencja medyczna.

Przerost prostaty – niepokojące objawy. Kiedy należy udać się do lekarza?

Przerost prostaty może przebiegać łagodnie, ale pewne objawy powinny skłonić do wizyty u urologa, aby wykluczyć poważniejsze schorzenia, w tym raka. 

Do symptomów wymagających konsultacji należą:

• częste parcie na mocz, zwłaszcza w nocy (nykturia) – wybudzanie się w nocy może świadczyć o postępującym powiększeniu gruczołu krokowego; 
• słaby i/lub przerywany strumień moczu – może wskazywać na ucisk prostaty na cewkę moczową oraz zaleganie moczu w pęcherzu, co zwiększa ryzyko infekcji;
• ból, pieczenie lub inne dolegliwości podczas mikcji – zwykle związane z infekcją układu moczowego lub zapaleniem prostaty; w takich przypadkach warto wykonać badanie moczu;
• nagłe zatrzymanie moczu – wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ może być objawem zaawansowanego rozrostu prostaty.

Kwestionariusz objawów mikcyjnych (IPSS)

Kwestionariusz IPSS (International Prostate Symptom Score) służy do oceny i monitorowania dolegliwości związanych z przerostem prostaty. Narzędzie obejmuje siedem pytań dotyczących typowych problemów z oddawaniem moczu, z których każde oceniane jest w skali od 0 do 5 punktów. Ich suma (0–35) pozwala określić stopień nasilenia objawów (łagodny, umiarkowany, ciężki).

Kwestionariusz pomaga specjaliście w podjęciu decyzji dotyczącej odpowiedniego sposobu leczenia (obserwacja oraz modyfikacja stylu życia, farmakoterapia, zabieg). Skala IPSS znajduje także zastosowanie w monitorowaniu skuteczności terapii i postępu choroby, jednak nie zastępuje pełnej oceny klinicznej.