Nadczynność tarczycy u dzieci – objawy, badania, leczenie

Najważniejsze informacje

• Tarczyca produkuje hormony T3 i T4, które są niezbędne dla metabolizmu, rozwoju układu nerwowego, wzrostu oraz dojrzewania płciowego. Niedobór tych hormonów u dzieci może prowadzić do poważnych zaburzeń rozwojowych i neurologicznych.
• U dzieci zaburzenia tarczycy częściej mają podłoże wrodzone lub autoimmunologiczne i mają poważniejsze konsekwencje dla rozwoju, podczas gdy u dorosłych dominują problemy metaboliczne i choroby guzkowe.
• Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa, która prowadzi do nadprodukcji hormonów i objawów takich jak nadpobudliwość, utrata masy ciała, tachykardia i wytrzeszcz oczu.
• Objawy zaburzeń tarczycy u dzieci mogą obejmować zmiany masy ciała, zaburzenia wzrostu, zmęczenie, problemy z koncentracją, zmiany nastroju, zaburzenia snu, obrzęk szyi (wole), problemy skórne oraz objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego i pokarmowego. Wczesne wykrycie jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju dziecka.
• Leczenie nadczynności tarczycy u dzieci polega głównie na podawaniu tyreostatyków, które hamują produkcję hormonów tarczycy. Dawki leków są regularnie kontrolowane i dostosowywane na podstawie badań hormonalnych. W przypadku nieskuteczności farmakoterapii lub nawracającej choroby możliwe jest leczenie operacyjne bądź terapia jodem radioaktywnym. Dodatkowo stosuje się leki łagodzące objawy, np. beta-blokery na przyspieszone tętno.

Tarczyca odgrywa kluczową rolę w organizmie dziecka, produkując hormony niezbędne do prawidłowego wzrostu, rozwoju mózgu oraz regulacji metabolizmu. Hormony tarczycy wpływają na wiele procesów życiowych, dlatego ich prawidłowy poziom jest niezwykle ważny dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania młodego organizmu. Nadczynność tarczycy, choć rzadsza u dzieci niż u dorosłych, najczęściej występuje u dziewcząt i jest najczęściej spowodowana chorobą autoimmunologiczną Gravesa-Basedowa. Dowiedz się, jakie są najważniejsze objawy nadczynności tarczycy, na czym polega rozpoznawanie nadczynności tarczycy i jakie metody terapeutyczne można tu zastosować.

Tarczyca u dzieci – funkcje i znaczenie

Tarczyca to niewielki gruczoł zlokalizowany na przedniej części szyi, który odgrywa fundamentalną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka. Jej główną funkcją jest produkcja hormonów: tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Hormony te są niezbędne dla wielu procesów fizjologicznych, zwłaszcza u dzieci, gdzie mają decydujące znaczenie dla:

• regulacji metabolizmu – hormony tarczycy kontrolują tempo przemiany materii i wpływają na sposób, w jaki organizm zużywa energię z białek, węglowodanów oraz tłuszczów. U dzieci to niezwykle istotne, ponieważ zapotrzebowanie energetyczne jest wysokie, by wspierać szybki wzrost i rozwój tkanek;
• rozwoju układu nerwowego – w okresie prenatalnym oraz pierwszych latach życia hormony tarczycy warunkują prawidłowe dojrzewanie mózgu. Ich niedobór w tym czasie może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń neurologicznych, upośledzenia rozwoju intelektualnego i opóźnień psychoruchowych;
• wzrostu – hormony tarczycy stymulują wydzielanie hormonu wzrostu i proliferację komórek kostnych, co ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego tempa wzrastania dziecka;
• dojrzewania płciowego – tarczyca wpływa również na funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-gonady, regulując tym samym czas rozpoczęcia i przebieg dojrzewania płciowego.

Różnice w funkcjonowaniu tarczycy u dzieci i dorosłych

Funkcjonowanie tarczycy u dzieci różni się od dorosłych przede wszystkim ze względu na dynamiczny proces rozwoju. Niedobory hormonów tarczycy w dzieciństwie mają znacznie poważniejsze konsekwencje, zwłaszcza neurologiczne i wzrostowe. Objawy chorób tarczycy u dzieci często dotyczą spowolnienia wzrostu i rozwoju psychoruchowego, podczas gdy u dorosłych dominują zaburzenia metaboliczne, np. zmiany masy ciała. Ponadto, przyczyny zaburzeń tarczycy u dzieci częściej są związane z wadami wrodzonymi lub chorobami autoimmunologicznymi (np. wrodzona niedoczynność tarczycy, autoimmunizacyjna nadczynność tarczycy), podczas gdy u dorosłych przeważają choroby guzkowe i idiopatyczne.

Rodzaje zaburzeń funkcji tarczycy u dzieci

Zaburzenia funkcji tarczycy u dzieci obejmują szeroki zakres stanów klinicznych, od niedoczynności, przez nadczynność, po różne postaci subkliniczne. Ich podział opiera się zarówno na przyczynach, jak i na tym, czy zaburzenia mają charakter wrodzony, czy nabyty.

Niedoczynność tarczycy u dzieci – wielkość upośledzenia zależy od stopnia niedoboru hormonów tarczycy:

a) pierwotna niedoczynność tarczycy:

• wrodzona pierwotna niedoczynność tarczycy (hipotyreoza wrodzona) – najważniejsza postać niedoczynności u noworodków i małych dzieci. Przyczyny wrodzonej niedoczynności tarczycy mają zwykle związek z brakiem lub niedorozwojem gruczołu tarczowego, wadami w syntezie hormonów i wrodzonymi defektami enzymatycznymi. Objawy, które mogą świadczyć o niedostatecznym stężeniu hormonów tarczycy już w okresie płodowym są m.in. zmiany w obrębie układu kostnego. Pierwotną wrodzoną niedoczynność tarczycy można zdiagnozować podczas badań przesiewowych noworodków;
• nabyta pierwotna niedoczynność tarczycy – najczęściej spowodowana chorobami autoimmunologicznymi (np. choroba Hashimoto) lub po leczeniu radiojodem/operacyjnym.
  Objawy niedoczynności tarczycy rozwijają się stopniowo i obejmują zmęczenie, przyrost masy ciała, obniżoną aktywność, zaparcia;

b) subkliniczna niedoczynność tarczycy – stan, w którym stężenie TSH jest podwyższone, ale poziomy hormonów T3 i T4 mieszczą się w normie. Objawy niedoczynności tarczycy pojawiają się stosunkowo rzadko lub są minimalne, jednak mimo to może dojść do stopniowego pogorszenia funkcji tarczycy. Stan wymaga obserwacji i czasem leczenia, zwłaszcza jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas lub towarzyszą mu objawy kliniczne.

Nadczynność tarczycy

a) pierwotna nadczynność tarczycy:

• choroba Gravesa-Basedowa – najczęstsza przyczyna nadczynności u dzieci. Choroba autoimmunologiczna, w której przeciwciała stymulują receptory TSH, prowadząc do nadmiernej produkcji hormonów;
• wole guzkowe toksyczne — rzadziej występująca postać, związana z autonomicznymi guzkami w tarczycy;

b) subkliniczna nadczynność tarczycy – obniżone stężenie TSH, przy zachowanych prawidłowych poziomach hormonów T3 i T4. Zazwyczaj bezobjawowa lub z minimalnymi objawami, ale może prowadzić do rozwoju pełnoobjawowej nadczynności.

Zaburzenia funkcji tarczycy indukowane jodem

Nadmiar jodu może prowadzić do zaburzeń funkcji tarczycy u dzieci zarówno w postaci nadczynności, jak i niedoczynności.

• Indukowana jodem nadczynność tarczycy (tzw. efekt Jod-Basedowa) występuje u dzieci z predyspozycjami, np. z autonomicznymi guzkami, po nagłym zwiększeniu podaży jodu (np. po badaniach z kontrastem jodowym).
• Niedoczynność jodowa może wynikać z efektu Wolffa-Chaikoffa, czyli przejściowego zahamowania syntezy hormonów tarczycy w wyniku nadmiaru jodu.

Zaburzenia jodowe wymagają szczególnej uwagi, ponieważ jod jest istotnym składnikiem diety i terapii.

Inne postaci zaburzeń funkcji tarczycy u dzieci

• Tymczasowa (przejściowa) niedoczynność lub nadczynność tarczycy, np. w przebiegu zapalenia tarczycy (podostrego, autoimmunologicznego).
• Wrodzone nadczynności tarczycy – rzadkie, mogą wynikać z mutacji genetycznych powodujących nieprawidłową regulację produkcji hormonów.
• Zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-tarczyca – rzadkie, dotyczą wtórnej (centralnej) niedoczynności (obniżone stężenie hormonów tarczycy) lub nadczynności, gdzie problem leży poza samą tarczycą.

Chora tarczyca u dzieci – objawy

Choroby tarczycy u dzieci (głównie niedoczynność tarczycy u dzieci oraz nadczynność tarczycy) mogą manifestować się na różne sposoby, ponieważ hormony tarczycy wpływają na praktycznie wszystkie układy organizmu. Objawy mogą być subtelne i łatwe do przeoczenia lub wręcz przeciwnie – bardzo wyraźne. Najczęściej obserwowane symptomy, które mogą wskazywać na zaburzenia pracy tarczycy, to:

• zmiany w masie ciała – niezależnie od przyczyny może być to gwałtowny przyrost lub utrata masy ciała bez wyraźnej zmiany diety czy aktywności fizycznej;
• zaburzenia wzrostu – opóźnienie lub przyspieszenie wzrostu, niewłaściwe proporcje ciała, problemy z prawidłowym rozwojem;
• zmęczenie i osłabienie – dziecko może być stale zmęczone, ospałe, mieć mniejszą wytrzymałość na wysiłek fizyczny;
• zmiany nastroju i zachowania – drażliwość, nadmierna pobudliwość, problemy z koncentracją, a także apatia czy obniżenie nastroju;
• zaburzenia snu – trudności z zasypianiem, bezsenność lub nadmierna senność;
• problemy z pamięcią i uczeniem się – pogorszenie wyników w szkole, trudności z koncentracją, wolniejsze przyswajanie informacji;
• objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego – kołatanie serca, nierówne lub przyspieszone bicie serca, obrzęki kończyn;
• zmiany w wyglądzie skóry – sucha, szorstka skóra lub przeciwnie – nadmiernie wilgotna i cieplejsza; wypadanie włosów, łamliwość paznokci;
• obrzęk szyi (wole) – powiększenie tarczycy, widoczne jako guzek lub obrzęk z przodu szyi;
• zaburzenia temperatury ciała – nietolerancja na zimno lub ciepło, częste uczucie chłodu lub nadmiernego gorąca;
• zmiany apetytu – zmniejszenie lub zwiększenie apetytu, które nie koreluje z masą ciała;
• problemy ze snem i zmiany energii – dziecko może zmagać się zarówno z bezsennością, jak i nadmierną sennością, w zależności od rodzaju zaburzenia;
• objawy ze strony układu pokarmowego – zaparcia lub biegunki, nudności, wzdęcia;
• problemy okulistyczne – suchość oczu, łzawienie, wytrzeszcz oczu w niektórych chorobach autoimmunologicznych;
• drżenie rąk i nadmierna potliwość – objawy nerwowości i pobudzenia układu nerwowego.

Nadczynność tarczycy u dzieci – czym jest?

Nadczynność tarczycy, zwana również hipertyreozą, to stan chorobowy charakteryzujący się nadmierną produkcją hormonów tarczycy: trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Nadmiar tych hormonów prowadzi do przyspieszenia metabolizmu organizmu, co wywołuje szerokie spektrum objawów klinicznych, obejmujących niemal wszystkie układy ciała. Nadczynność tarczycy u dzieci jest poważnym zaburzeniem, które wymaga szybkiej diagnostyki i odpowiedniego leczenia, aby zapobiec powikłaniom i zaburzeniom rozwoju.

Nadczynność tarczycy u dzieci występuje przede wszystkim u dzieci powyżej 4. roku życia, a szczyt zachorowań przypada na okres dojrzewania. Choroba dotyka zdecydowanie częściej dziewczynki niż chłopców – stosunek płci wynosi około 4-5:1. U niemowląt i małych dzieci hipertyreoza jest bardzo rzadka, a jeśli się pojawia, to zwykle ma podłoże wrodzone lub związane z rzadkimi mutacjami.

Przyczyny nadczynności tarczycy u dzieci

Nadczynność tarczycy u dzieci jest chorobą o różnym podłożu, choć u najmłodszych pacjentów dominują niektóre konkretne schorzenia:

• choroba Gravesa-Basedowa – częsta przyczyna nadczynności tarczycy u dzieci, w której organizm produkuje przeciwciała (tzw. TRAb) stymulujące receptory TSH (hormonu tyreotropowego) w tarczycy. Powoduje to nadmierną produkcję hormonów T3 i T4 oraz powiększenie tarczycy (wole). Choroba ma podłoże genetyczne i immunologiczne, często występuje rodzinnie i dotyka częściej dziewczynki niż chłopców;
• wole guzkowe toksyczne – w tej postaci choroby tarczyca zawiera jeden lub kilka autonomicznych guzków, które produkują nadmierne ilości hormonów niezależnie od kontroli TSH. Jest to rzadsza przyczyna nadczynności u dzieci niż choroba Gravesa, ale także może prowadzić do objawów hipertyreozy. Guzki te są najczęściej łagodne, ale wymagają obserwacji i leczenia;
• przedawkowanie hormonów tarczycy – rzadkie zjawisko, ale możliwe zwłaszcza u dzieci leczonych z powodu niedoczynności tarczycy terapią substytucyjną. Nadmierne dawki leków mogą wywołać objawy nadczynności. Ponadto nadmierna ekspozycja na jod (np. z preparatów kontrastowych lub środowiskowa) może prowokować hipertyreozę u podatnych dzieci;
• nowotwory tarczycy – bardzo rzadkie, ale mogą czasem powodować nadprodukcję hormonów;
• mutacje genetyczne – powodujące wrodzone formy nadczynności, które manifestują się już we wczesnym dzieciństwie.

Nadczynność tarczycy u dzieci – objawy

Nadczynność tarczycy u dzieci to schorzenie o charakterze wieloukładowym, ponieważ hormony tarczycy wpływają na niemal wszystkie funkcje organizmu. Objawy są często zróżnicowane, mogą rozwijać się stopniowo i różnić się natężeniem w zależności od wieku dziecka i stopnia nadczynności. Najwa

Układ nerwowy:

• nadpobudliwość, drażliwość, labilność emocjonalna – dzieci z nadczynnością tarczycy często wykazują zwiększoną aktywność ruchową i emocjonalną. Mogą być łatwo wytrącone z równowagi i nadmiernie reagują na drobne bodźce;
• trudności z koncentracją, pogorszenie wyników w nauce – nadmiar hormonów tarczycy może zaburzać funkcje poznawcze, prowadząc do problemów z uwagą, zapamiętywaniem i przyswajaniem wiedzy;
• zaburzenia snu i lękliwość – częstym zjawiskiem jest bezsenność lub płytki, przerywany sen. Dzieci mogą być nadmiernie niespokojne, odczuwać niepokój i nieuzasadniony lęk;
• bóle głowy i zawroty – występują stosunkowo rzadko, ale mogą być związane z nadmierną aktywnością układu nerwowego i zmianami w krążeniu.

Układ mięśniowo-szkieletowy:

• osłabienie siły mięśni, szczególnie w kończynach dolnych – dzieci skarżą się na łatwe męczenie się, problemy z utrzymaniem równowagi, a nawet trudności w chodzeniu po schodach lub podnoszeniu cięższych przedmiotów;
• zaburzenia mineralizacji kości – dzieci z nadczynnością tarczycy mogą być bardziej podatne na złamania;
• drżenie rąk – delikatne, drobne drżenie palców jest charakterystycznym objawem nadczynności;
• bóle mięśni i skurcze – mogą pojawić się rzadziej, ale są wynikiem zaburzeń metabolicznych i nadmiernej aktywności układu nerwowego.

Układ sercowo-naczyniowy:

• tachykardia (przyspieszone tętno) – Częste tętno powyżej normy jest jednym z najbardziej typowych objawów;
• kołatanie serca, arytmie – dzieci mogą odczuwać charakterystyczne uczucie trzepotania lub nierówną pracę serca;
• zaburzenia ciśnienia tętniczego – nadczynność może powodować podwyższone ciśnienie, zwłaszcza skurczowe;
• zwiększona podatność na zmęczenie i duszność przy wysiłku – nadmierne obciążenie układu sercowo-naczyniowego powoduje łatwe męczenie się.

Metabolizm:

• niezamierzone chudnięcie pomimo zwiększonego apetytu – nadczynność powoduje przyspieszony metabolizm, co prowadzi do utraty masy ciała nawet przy dobrym lub zwiększonym apetycie;
• nietolerancja ciepła i wzmożona potliwość – dzieci często odczuwają uczucie gorąca, są nadmiernie spocone, co wynika z podwyższonej temperatury ciała i zwiększonego metabolizmu;
• zwiększona częstość wypróżnień, biegunki – przyspieszenie metabolizmu i perystaltyki jelit może skutkować luźniejszym stolcem i częstszymi wypróżnieniami.

Skóra i włosy:

• ciepła, wilgotna skóra – skóra jest często miękka, wilgotna, a przy tym cieplejsza w dotyku;
• świąd skóry – może pojawić się w wyniku zwiększonego metabolizmu i podrażnienia naskórka;
• wypadanie włosów – utrata włosów jest spowodowana zaburzeniem cyklu wzrostu włosa i wpływem nadmiaru hormonów;
• żywy dermografizm – skóra łatwo się zaczerwienia i obrzęka pod wpływem lekkiego dotyku lub zadrapania.

Oczy (orbitopatia tarczycowa):

• wytrzeszcz oczu (eksoftalmia) – charakterystyczny objaw choroby Gravesa, spowodowany zapaleniem i obrzękiem tkanek oczodołu;
• podwójne widzenie (diplopia) – zaburzenia ruchomości gałek ocznych wynikające z nacieku i zapalenia mięśni oczodołu;
• zaczerwienienie i obrzęk spojówek – towarzyszące objawy zapalenia tkanek oczodołu.
• łzawienie i podrażnienie oczu – związane z zaburzeniami w ochronie rogówki.

Układ pokarmowy:

• bóle brzucha, nudności – mogą towarzyszyć biegunce i nadmiernej perystaltyce jelit;
• częste wypróżnienia, biegunki – objaw zaburzonego funkcjonowania przewodu pokarmowego pod wpływem nadmiaru hormonów.

Zachowanie i funkcje poznawcze:

• pogorszenie koncentracji i wyników w nauce – dzieci mają trudności z utrzymaniem uwagi i zapamiętywaniem informacji, co wpływa na ich osiągnięcia szkolne;
• zmiany nastroju i trudności w relacjach społecznych – nadpobudliwość, drażliwość i labilność emocjonalna mogą utrudniać kontakty z rówieśnikami i rodziną;
• nadmierna nerwowość, impulsywność – objawy te wpływają negatywnie na codzienne funkcjonowanie dziecka.

W zależności od wieku mogą pojawić się też takie objawy nadczynności tarczycy jak:

• zaburzenia miesiączkowania u dziewczynek – opóźnienie pierwszej miesiączki i nieregularne, często skąpe lub zbyt obfite cykle menstruacyjne, które mogą wpływać na rozwój układu rozrodczego;
• obniżona temperatura ciała, zaburzenia odruchu ssania, obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt;
• u starszych dzieci i młodzieży – przyspieszone dojrzewanie płciowe, nadmierna potliwość, nietolerancja ciepła, nadmierna chudość pomimo dobrego apetytu, a także zmiany w zachowaniu, takie jak labilność emocjonalna czy trudności w nauce.

Diagnostyka nadczynności tarczycy u dzieci – jakie badania?

Szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia nadczynności tarczycy u dzieci jest niezbędne, aby zapobiec powikłaniom, takim jak zaburzenia wzrostu, problemy z sercem czy trudności w nauce. Dlatego, jeśli u dziecka pojawią się objawy sugerujące nadczynność tarczycy (np. szybkie bicie serca, utrata masy ciała, drażliwość, wytrzeszcz oczu), warto jak najszybciej udać się do lekarza, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne.

Wywiad i badanie kliniczne

Podstawą rozpoznania nadczynności tarczycy jest szczegółowy wywiad i dokładne badanie fizykalne dziecka:

• ocena wola tarczycy – lekarz ocenia, czy tarczyca jest powiększona (wole), czy obecne są guzki. Powiększona tarczyca jest częstym objawem choroby Gravesa-Basedowa i innych przyczyn nadczynności;
• pomiar tętna i ciśnienia tętniczego – nadczynność często objawia się przyspieszonym tętnem (tachykardią) i podwyższonym ciśnieniem;
• analiza tempa wzrostu i masy ciała dziecka – lekarz ocenia, czy dziecko rośnie prawidłowo oraz czy dochodzi do niezamierzonej utraty wagi mimo prawidłowego lub zwiększonego apetytu;
• ocena objawów ocznych i neurologicznych – sprawdzenie obecności objawów orbitopatii tarczycowej (wytrzeszcz, podwójne widzenie) oraz objawów ze strony układu nerwowego, takich jak drżenie rąk czy nadpobudliwość.

Badania laboratoryjne

Podstawą potwierdzenia rozpoznania są badania krwi, które określają funkcję tarczycy oraz obecność markerów autoimmunologicznych:

• TSH (hormon tyreotropowy) – w nadczynności tarczycy poziom TSH jest zwykle znacząco obniżony (<0,4 mIU/l), ponieważ nadmiar hormonów tarczycy hamuje jego produkcję w przysadce;
• wolne hormony tarczycy FT3 i FT4 – ich poziomy są podwyższone, co potwierdza nadmierną aktywność tarczycy. FT4 jest szczególnie ważne, bo to główny hormon odpowiadający za metabolizm;
• przeciwciała TRAb (przeciwciała receptorowe dla TSH) – ich obecność świadczy o chorobie Gravesa-Basedowa – najczęstszej przyczynie nadczynności u dzieci. Test ten pomaga potwierdzić diagnozę i przewidzieć przebieg choroby;
• inne przeciwciała tarczycowe (anty-TPO, anty-TG) – pomocne w diagnostyce towarzyszących autoimmunologicznych zapaleń tarczycy, które mogą występować równocześnie.

Badania obrazowe

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badania obrazowe, aby lepiej ocenić tarczycę i wykluczyć inne przyczyny nadczynności:

• USG tarczycy – podstawowe badanie obrazowe, które pozwala ocenić wielkość, strukturę i echogeniczność tarczycy oraz wykryć ewentualne guzki lub zmiany ogniskowe. USG jest nieinwazyjne i bezpieczne dla dziecka;
• biopsja cienkoigłowa – wykonywana bardzo rzadko, zwykle gdy USG ujawnia podejrzane guzki wymagające dokładniejszej diagnostyki w kierunku nowotworów lub innych zmian.

Leczenie nadczynności tarczycy u dzieci

Nadczynność tarczycy u dzieci wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego, które uwzględnia wiek pacjenta, stopień zaawansowania choroby, przyczynę nadczynności oraz możliwe działania niepożądane terapii. Leczenie ma na celu kontrolę objawów, normalizację poziomu hormonów oraz minimalizację ryzyka powikłań, a także zapewnienie prawidłowego rozwoju dziecka.

Leczenie farmakologiczne

W terapii farmakologicznej stosuje się głównie:

• leki tyreostatyczne (metimazol) – lek pierwszego wyboru w leczeniu nadczynności tarczycy u dzieci. Mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy hormonów tarczycy poprzez blokowanie enzymu peroksydazy tarczycowej. Metimazol jest skuteczny i dobrze tolerowany, ale wymaga regularnego monitorowania stężenia hormonów oraz parametrów krwi, by dostosować dawkę i uniknąć działań niepożądanych (np. neutropenii). Leczenie trwa zazwyczaj od 1,5 do 3 lat, co pozwala często na uzyskanie remisji choroby. Po tym czasie podejmuje się decyzję o kontynuacji terapii lub próbie odstawienia leku. W wyjątkowych sytuacjach stosuje się także propylotiouracyl, jednak jest mniej preferowany ze względu na ryzyko działań niepożądanych wątroby;
• beta-blokery (propranolol i inne beta-blokery) – stosowane jako leczenie wspomagające, które nie wpływa na poziom hormonów tarczycy, ale skutecznie łagodzi objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego, takie jak szybkie bicie serca, drżenie rąk, nadmierna potliwość czy lęk.
  Beta-blokery są szczególnie pomocne w początkowym okresie terapii tyreostatykami lub w czasie zaostrzeń.

Leczenie jodem promieniotwórczym

Terapia stosowana jest u dzieci starszych (zwykle powyżej 10. roku życia), szczególnie gdy nadczynność tarczycy nie odpowiada na leczenie farmakologiczne, bądź też gdy występują nawracające zaostrzenia choroby. Jod promieniotwórczy jest podawany doustnie i gromadzi się w tkance tarczycy, gdzie emituje promieniowanie beta, prowadząc do selektywnego zniszczenia nadczynnych komórek tarczycy.

Terapia ta jest bardzo skuteczna i często prowadzi do trwałej remisji, ale może skutkować przejściową lub trwałą niedoczynnością tarczycy, wymagającą dalszej terapii substytucyjnej. Leczenie jodem jest zwykle dobrze tolerowane, ale wymaga ścisłego nadzoru i odpowiedniej edukacji pacjenta i rodziny na temat zasad bezpieczeństwa.

Leczenie operacyjne

W ciężkich przypadkach nadczynności tarczycy zalecana jest tyroidektomia, czyli chirurgiczne usunięcie tarczycy. Tę metodę stosuje się zwłaszcza wtedy, gdy inne metody zawodzą lub są przeciwwskazane, a także przy dużym wolu uciskającym na drogi oddechowe. Operacja pozwala na natychmiastowe usunięcie nadczynnej tkanki, ale wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak uszkodzenie nerwu krtaniowego czy niedoczynność przytarczyc, dlatego musi być wykonana przez doświadczonych chirurgów. Po tyroidektomii dziecko wymaga dożywotniej terapii substytucyjnej hormonami tarczycy.

Czy nadczynność tarczycy u dzieci jest wyleczalna?

Nadczynność tarczycy, szczególnie związana z chorobą Gravesa-Basedowa, ma charakter przewlekły i prowadzić do nawrotów (około 30–50% przypadków). Jednak przy odpowiednim leczeniu farmakologicznym i kontroli stanu dziecka możliwe jest osiągnięcie remisji i długotrwałego utrzymania zdrowia. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i regularne monitorowanie.

Powikłania nieleczonej nadczynności tarczycy u dzieci

Brak odpowiedniego rozpoznania i leczenia choroby może prowadzić do licznych powikłań, które zagrażają zdrowiu, a nawet życiu dziecka. Najczęstsze konsekwencje nadczynności tarczy to:

• przełom tarczycowy – stan bezpośredniego zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Objawia się bardzo wysoką gorączką, gwałtowną tachykardią (przyspieszonym biciem serca), niewydolnością serca oraz zaburzeniami świadomości, a czasem śpiączką. Może wystąpić przy nagłym nasileniu objawów lub w wyniku stresu, infekcji czy urazu u dziecka z niekontrolowaną nadczynnością;

• zaburzenia wzrastania i dojrzewania – nadczynność tarczycy zaburza prawidłowy rozwój kostny, prowadząc do opóźnienia rozwoju kośćca i nieprawidłowego tempa dojrzewania płciowego. Może to skutkować niskim wzrostem końcowym oraz problemami hormonalnymi w okresie pokwitania;
• powikłania kardiologiczne – przewlekła nadczynność powoduje przeciążenie serca. Może dojść do migotania przedsionków – zaburzenia rytmu serca, które zwiększa ryzyko powstawania skrzeplin i udaru mózgu. Ponadto może rozwinąć się kardiomiopatia rozstrzeniowa, czyli osłabienie mięśnia sercowego, prowadzące do niewydolności krążenia;
• uszkodzenia oczu (orbitopatia tarczycowa) – przewlekła, nieleczona nadczynność, szczególnie w chorobie Gravesa-Basedowa, może powodować trwałe zmiany w oczach: wytrzeszcz, podwójne widzenie, zaczerwienienie i obrzęk spojówek. W skrajnych przypadkach może dojść do uszkodzenia wzroku i trwałej utraty ostrości widzenia;
• problemy psychospołeczne – nadczynność tarczycy wpływa na funkcje poznawcze i emocjonalne dziecka. Może powodować trudności z koncentracją, nadpobudliwość, labilność emocjonalną, co prowadzi do obniżenia wyników w nauce. Dzieci często mają także problemy z relacjami społecznymi i zachowaniem, co dodatkowo wpływa na ich rozwój emocjonalny i społeczny.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące niedoczynności tarczycy i nadczynności tarczycy u dzieci