Najważniejsze informacje

• Lipidogram, znany także jako profil lipidowy, to zestaw badań laboratoryjnych, które pozwalają na ocenę poziomu lipidów we krwi.
• Lipidogram obejmuje pomiar poziomu cholesterolu całkowitego (CHOL), frakcji HDL (dobrego cholesterolu), LDL (złego cholesterolu), nie-HDL (wszystkich frakcji cholesterolu, które mogą prowadzić do chorób serca) oraz triglicerydów (TG).
• Profil lipidowy powinien wykonać regularnie każdy dorosły, szczególnie osoby z grupy ryzyka (np. osoby z nadwagą, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym lub obciążeniem rodzinnym w kierunku chorób serca). Badanie przesiewowe należy przeprowadzać co najmniej raz na 5 lat, a częściej, jeśli wyniki wcześniejszych badań budzą niepokój.
• Normy wyników lipidogramu różnią się w zależności od laboratorium, ale ogólnie uważa się, że poziom cholesterolu całkowitego powinien wynosić poniżej 190 mg/dl, HDL powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i 45 mg/dl u kobiet, LDL poniżej 100 mg/dl, a triglicerydy poniżej 100 mg/dl (na czczo) oraz poniżej 125 mg/dl (nie na czczo).

Lipidogram, czyli profil lipidowy, to jedno z podstawowych badań diagnostycznych, które umożliwia ocenę poziomu lipidów (tłuszczów) we krwi. Badanie jest kluczowe dla oceny ryzyka sercowo-naczyniowego i rozwoju chorób, takich jak miażdżyca, zawał serca czy udar mózgu, ponieważ pozwala na wykrycie nieprawidłowości w poziomie cholesterolu i triglicerydów. Lipidogram obejmuje pomiar kilku parametrów, w tym cholesterolu całkowitego, frakcji HDL (dobrego cholesterolu), LDL (złego cholesterolu) oraz triglicerydów. Sprawdź, jak przygotować się do badania i co zrobić, gdy jego wyniki okażą się nieprawidłowe.

Lipidogram – co to za badanie?

Lipidogram, znany także jako profil lipidowy, to badanie laboratoryjne służące do oceny stanu gospodarki lipidowej organizmu. Lipidy, takie jak cholesterol oraz trójglicerydy, odgrywają istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, ale ich nadmiar lub brak może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym chorób sercowo-naczyniowych. Profil lipidowy pomaga ocenić ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy.

Lipidogram: badania CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG

Lipidogram to kompleksowe badanie krwi, które mierzy poziom kilku rodzajów lipidów. Obejmuje:

• stężenie cholesterolu całkowitego (CHOL) – suma wszystkich frakcji cholesterolu we krwi, w tym zarówno „dobrego” (HDL), jak i „złego” (LDL);
• cholesterol HDL – lipoproteiny o dużej gęstości, czyli tzw. dobry cholesterol, który pomaga usunąć nadmiar cholesterolu z organizmu, zmniejszając ryzyko miażdżycy;
• cholesterol LDL – lipoproteiny o niskiej gęstości, tzw. zły cholesterol, który może prowadzić do odkładania się złogów cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych, prowadząc do miażdżycy;
• cholesterol nie-HDL – obliczany z różnicy stężenia cholesterolu całkowitego i HDL, odzwierciedla stężenie frakcji lipidów uczestniczących w procesie rozwoju miażdżycy;
• trójglicerydy (TG) – główne źródło energii dla organizmu, ale ich nadmiar zwiększa ryzyko chorób serca.

Kto i kiedy powinien wykonać profil lipidowy?

Lipidogram powinny wykonać osoby w grupach ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, a także w ramach regularnej profilaktyki zdrowotnej. W szczególności zaleca się wykonanie tego badania:

• osobom po 40. roku życia (u mężczyzn) i po 50. roku życia (u kobiet po menopauzie);
• osobom z nadwagą, otyłością, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, niedoczynnością tarczycy lub z chorobami metabolicznymi;
• osobom palącym papierosy, nadużywającym alkoholu, prowadzącym siedzący tryb życia;
• osobom z historią rodzinną w kierunku chorób sercowo-naczyniowych (np. hipercholesterolemia rodzinna);
• osobom z podwyższonymi poziomami cholesterolu lub trójglicerydów.

Kto może wystawić skierowanie na lipidogram?

Skierowanie na lipidogram może wystawić lekarz pierwszego kontaktu, specjalista kardiolog, diabetolog czy endokrynolog. Badanie jest często wykonywane w ramach konsultacji w związku z podejrzeniem zaburzeń lipidowych, takich jak hiperlipidemia lub w ocenie ryzyka rozwoju miażdżycy. Skierowanie może również być wydane w ramach profilaktyki zdrowotnej.

Lipidogram – jak się przygotować do badania?

Aby wyniki lipidogramu były wiarygodne, pacjent powinien odpowiednio przygotować się do badania.

• Badanie należy wykonać na czczo, najlepiej po 12–14 godzinach od ostatniego posiłku.
• Ostatni posiłek powinien być spożyty najpóźniej o godz. 18.00 dnia poprzedzającego badanie.
• Należy unikać alkoholu przez 2-3 dni przed badaniem oraz kofeiny (kawa, herbata) na 12 godzin przed pobraniem krwi.
• Zaleca się także unikanie intensywnego wysiłku fizycznego oraz stresu przed badaniem.
• Rekomenduje się utrzymywanie regularnej diety przez kilka dni przed badaniem.

Lipidogram – wyniki, normy

Wyniki lipidogramu są oceniane na podstawie ogólnych norm laboratoryjnych. Ich ostateczna interpretacja zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć i choroby współistniejące.

Jaki jest prawidłowy lipidogram?

Wyniki prawidłowego lipidogramu wynoszą:

• cholesterol całkowity: 3,0–4,9 mmol/l (114–190 mg/dl),
• cholesterol HDL: kobiety >1,2 mmol/l (40 mg/dl), mężczyźni >1,0 mmol/l (40 mg/dl),
• cholesterol LDL: <3,0 mmol/l (115 mg/dl) dla osób zdrowych,
• trójglicerydy (TG): <1,1 mmol/l (100 mg/dl) na czczo i <1,4 mmol/l (125 mg/dl) nie na czczo,,
• cholesterol nie-HDL: wartość wyliczana na podstawie różnicy cholesterolu całkowitego i HDL.

Nieprawidłowy lipidogram – co oznacza?

Nieprawidłowe wyniki lipidogramu wskazują na zaburzenia w gospodarce lipidowej, które mogą prowadzić do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Podwyższony poziom cholesterolu LDL (tzw. „zły cholesterol”)

Jest to jeden z głównych czynników ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy. Cholesterol LDL transportuje cholesterol z wątroby do komórek, jednak w nadmiarze zaczyna odkładać się na ścianach naczyń krwionośnych, tworząc tzw. blaszki miażdżycowe. Te zmiany prowadzą do zwężenia i sztywności naczyń krwionośnych, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepów, zatorów i uszkodzenia serca. Cholesterol LDL wzrasta też w:

• hipercholesterolemii;
• hiperlipoproteinemii;
• niedoczynności tarczycy;
• cukrzycy;
• przewlekłej niewydolności nerek;
• anoreksji;
• porfirii.

Podwyższony poziom LDL może wynikać z diety bogatej w tłuszcze nasycone, braku aktywności fizycznej, palenia papierosów, otyłości, a także z predyspozycji genetycznych.

Zwiększony poziom trójglicerydów

Podwyższony poziom trójglicerydów jest kolejnym czynnikiem ryzyka dla rozwoju chorób serca i miażdżycy. Trójglicerydy są tłuszczami, które organizm magazynuje w celu późniejszego wykorzystania jako źródło energii. Kiedy poziom trójglicerydów jest zbyt wysoki, mogą one odkładać się w ścianach naczyń krwionośnych, przyczyniając się do ich usztywnienia i zwężenia.

Zbyt wysoki poziom trójglicerydów może prowadzić do zapalenia trzustki, szczególnie w przypadkach, gdy ich stężenie przekracza 1000 mg/dl, a także do:

• insulinooporności i cukrzycy typu 2;
• chorób wątroby;
• zwiększonego ryzyka otyłości.

Podwyższone trójglicerydy są często wynikiem otyłości, niezdrowej diety bogatej w cukry proste i tłuszcze trans, nadmiernego spożycia alkoholu, a także przewlekłego stresu, braku aktywności fizycznej i cukrzycy typu 2.

Zbyt niski poziom cholesterolu HDL (tzw. „dobry cholesterol”)

Cholesterol HDL, nazywany „dobrym cholesterolem”, pełni kluczową rolę w usuwaniu nadmiaru cholesterolu z krwi i transportowaniu go do wątroby, gdzie zostaje wydalony z organizmu. Zbyt niski poziom HDL w organizmie zmniejsza zdolność do usuwania nadmiaru cholesterolu, co powoduje, że cholesterol LDL (zły cholesterol) ma większą szansę na odkładanie się w naczyniach krwionośnych.

Niski poziom HDL jest jednym z czynników ryzyka rozwoju miażdżycy, zawałów mięśnia sercowego i udarów mózgu. Zbyt niski poziom tego cholesterolu może być wynikiem braku aktywności fizycznej, palenia tytoniu, nadwagi, a także diety ubogiej w zdrowe tłuszcze (np. omega-3).

Zaburzenia proporcji pomiędzy LDL, HDL i trójglicerydami

Nie tylko ogólny poziom poszczególnych lipidów, ale także ich wzajemne proporcje mają kluczowe znaczenie dla zdrowia serca. Wysoki poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów przy jednoczesnym niskim poziomie cholesterolu HDL stanowi szczególne zagrożenie, ponieważ prowadzi do niekorzystnego stosunku lipidów w organizmie, który sprzyja rozwojowi miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.

Takie zaburzenia lipidowe są często wynikiem niezdrowego stylu życia, w tym diety bogatej w tłuszcze nasycone i trans, nadmiernego spożycia alkoholu, niskiego stopnia aktywności fizycznej, otyłości oraz przewlekłego stresu.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące lipidogramu.