Leczenie miażdżycy

Najważniejsze informacje

• Badania przesiewowe są niezbędne w celu wczesnego wykrywania miażdżycy, zwłaszcza u pacjentów z grup ryzyka – osoby z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, palacze tytoniu czy z rodzinną historią chorób sercowo-naczyniowych. Umożliwiają one wdrożenie działań profilaktycznych i terapii na wczesnym etapie choroby.
• W diagnostyce miażdżycy szczególnie istotne są badania laboratoryjne, takie jak lipidogram (ocena poziomu cholesterolu całkowitego, LDL, HDL oraz triglicerydów), oznaczenie poziomu glukozy oraz homocysteiny – wskaźnika zwiększonego ryzyka miażdżycy. Badania obrazowe, takie jak USG Doppler naczyń, tomografia komputerowa (TK) z angiografią czy rezonans magnetyczny (MRI), pozwalają ocenić stopień zwężenia naczyń oraz obecność zmian miażdżycowych, a także przewidywać ryzyko powikłań.
• Leczenie miażdżycy obejmuje zarówno modyfikację stylu życia (zmianę diety na niskotłuszczową i ubogą w cholesterol, regularną aktywność fizyczną oraz zaprzestanie palenia tytoniu), jak i farmakoterapię, która najczęściej obejmuje statyny (obniżające poziom cholesterolu LDL), fibraty (wpływające na poziom triglicerydów), leki przeciwpłytkowe (zapobiegające tworzeniu zakrzepów) oraz kontrolę ciśnienia tętniczego i poziomu glukozy. 
• W zaawansowanych przypadkach miażdżycy, zwłaszcza gdy dochodzi do znacznego zwężenia tętnic i objawów niedokrwienia, konieczne mogą być zabiegi inwazyjne, np. angioplastyka balonowa z implantacją stentu czy endarterektomia.
• Skuteczność leczenia miażdżycy zależy od systematycznych kontroli lekarskich, przestrzegania zaleceń dotyczących farmakoterapii oraz trwałej zmiany stylu życia. Istotne jest również indywidualne podejście do pacjenta uwzględniające obecność chorób współistniejących (nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca), które wpływają na przebieg miażdżycy i jej leczenie.

Miażdżyca to przewlekła choroba naczyń krwionośnych, która przez wiele lat może rozwijać się bezobjawowo, prowadząc do groźnych powikłań, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Wczesne rozpoznanie, oparte na badaniach laboratoryjnych i obrazowych, daje szansę na wdrożenie skutecznej terapii, zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń. Leczenie miażdżycy wymaga połączenia farmakoterapii z trwałą zmianą nawyków życiowych oraz regularnym monitorowaniem stanu zdrowia, co pozwala ograniczyć ryzyko powikłań i poprawić rokowanie pacjenta.

Rola badań przesiewowych w rozpoznaniu miażdżycy

Badania przesiewowe mają kluczowe znaczenie we wczesnym wykrywaniu ryzyka rozwoju miażdżycy i powikłań sercowo-naczyniowych. Miażdżyca to długotrwały, często bezobjawowy proces odkładania blaszek w ścianach tętnic, dlatego identyfikacja osób z podwyższonym ryzykiem umożliwia wdrożenie działań zapobiegawczych (modyfikacja stylu życia, kontrola ciśnienia i glikemii, leczenie hiperlipidemii, ewentualna terapia farmakologiczna), które istotnie zmniejszają ryzyko zawału serca i udaru mózgu.

U kogo należy przeprowadzać przesiewowe badania na miażdżycę?

Systematyczna ocena ryzyka powinna być wykonywana u osób z jednym lub większą liczbą czynników ryzyka: nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, nieprawidłowym profilem lipidowym, paleniem tytoniu, otyłością, brakiem aktywności fizycznej oraz obciążeniem rodzinnym (zwłaszcza wczesne wystąpienie choroby wieńcowej u krewnych). 

Wytyczne europejskie zalecają stosowanie ukierunkowanej oceny ryzyka sercowo-naczyniowego z wykorzystaniem narzędzi SCORE2 (dla osób w wieku 40–69 lat) oraz SCORE2-OP (dla osób ≥70 lat), a także regularną ocenę ryzyka u pacjentów z istotnymi czynnikami predysponującymi. U osób bez czynników ryzyka nie rekomenduje się prowadzenia masowych badań przesiewowych przed określonym wiekiem – dotyczy to m.in. mężczyzn <40. roku życia oraz kobiet <50. roku życia.

Diagnostyka – jakie badania na miażdżycę?

Diagnostyka miażdżycy jest procesem kompleksowym – obejmującym zarówno ocenę ryzyka wystąpienia choroby, jak i wykrywanie istniejących zmian w naczyniach krwionośnych. Wykorzystuje się w tym celu różnorodne badania – od podstawowych testów biochemicznych (np. lipidogram, glikemia na czczo, poziom CRP wysokoczułego), przez badania obrazowe (np. USG Doppler tętnic szyjnych, tomografię komputerową tętnic wieńcowych, angiografię), po dodatkowe testy funkcjonalne i oceny czynników ryzyka. Ich połączenie pozwala określić obecność, lokalizację oraz stopień zaawansowania zmian miażdżycowych, a także dobrać odpowiednią strategię profilaktyki lub leczenia.

Badanie na miażdżycę z krwi

Badania laboratoryjne są kluczowym elementem oceny ryzyka miażdżycy, ale same w sobie nie potwierdzają jej obecności. Służą głównie identyfikacji osób z nieprawidłowym profilem lipidowym, zaburzeniami gospodarki węglowodanowej czy innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko sercowo-naczyniowe. Wczesne wykrycie odchyleń pozwala na podjęcie działań prewencyjnych lub wdrożenie leczenia.

• Lipidogram – podstawowe badanie obejmujące oznaczenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL („złego” cholesterolu), frakcji HDL („dobrego” cholesterolu) oraz triglicerydów. Wysoki poziom LDL i triglicerydów oraz niski poziom HDL zwiększają ryzyko miażdżycy. Wg wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, 2023) docelowe wartości LDL wynoszą:
  • <116 mg/dl w profilaktyce pierwotnej u osób niskiego ryzyka;
  • <70 mg/dl u osób wysokiego ryzyka;
  • <55 mg/dl w profilaktyce wtórnej lub u osób bardzo wysokiego ryzyka.
• Glukoza na czczo i hemoglobina glikowana (HbA1c) – wykrywają cukrzycę i stany przedcukrzycowe. Cukrzyca przyspiesza proces miażdżycowy poprzez przewlekłe uszkodzenie śródbłonka. HbA1c odzwierciedla średni poziom glukozy z ostatnich ok. 8–12 tygodni.
• Homocysteina, lipoproteina(a), hs-CRP – dodatkowe markery ryzyka.
  • Podwyższona homocysteina może sprzyjać uszkodzeniom ścian naczyń, choć jej rola w rutynowej ocenie ryzyka jest obecnie dyskutowana.
  • Lipoproteina(a) jest w dużej mierze uwarunkowana genetycznie i bywa niezależnym czynnikiem ryzyka miażdżycy.
  • hs-CRP (wysokoczułe białko C-reaktywne) wskazuje na niski stopień przewlekłego stanu zapalnego, który może towarzyszyć aktywnemu procesowi miażdżycowemu.
• Inne badania – w niektórych przypadkach oznacza się także apolipoproteinę B (apoB) i apolipoproteinę A1, które mogą dokładniej odzwierciedlać liczbę aterogennych cząsteczek niż sam LDL.

Miażdżyca – jakie badania obrazowe można wykonać?

Badania obrazowe są kluczowym elementem w diagnostyce miażdżycy, ponieważ pozwalają na ocenę budowy i drożności naczyń krwionośnych, wykrycie blaszek miażdżycowych oraz określenie stopnia ich zaawansowania. Umożliwiają także monitorowanie postępu choroby i planowanie leczenia.

• USG Doppler tętnic szyjnych i kończyn dolnych – nieinwazyjna metoda, która ocenia przepływ krwi, wykrywa blaszki miażdżycowe oraz mierzy stopień zwężenia naczyń. Może też obejmować pomiar grubości kompleksu intima-media (IMT), jednak jego rutynowe stosowanie jako badania przesiewowego nie jest obecnie zalecane w populacji ogólnej.
• Tomografia komputerowa angiograficzna (angio-TK) – umożliwia ocenę zwężeń, zwapnień i innych zmian w dużych i średnich naczyniach. W przypadku tętnic wieńcowych stosuje się koronarną angiografię TK, głównie u pacjentów z niskim lub pośrednim prawdopodobieństwem choroby wieńcowej. Może być także używana w ocenie tętnic szyjnych, nerkowych, aorty czy naczyń kończyn dolnych.
• Rezonans magnetyczny naczyń (angio-MR) – stosowany m.in. do oceny tętnic szyjnych, aorty i naczyń obwodowych, zwłaszcza gdy istnieją przeciwwskazania do kontrastu jodowego w TK. Ze względu na ograniczoną rozdzielczość w małych naczyniach, rzadziej używany w diagnostyce tętnic wieńcowych.
• Koronarografia – inwazyjne badanie będące złotym standardem oceny zwężeń tętnic wieńcowych. Wykonuje się je u pacjentów z objawami choroby wieńcowej, w przypadkach ostrych zespołów wieńcowych oraz w wybranych sytuacjach diagnostycznych przed leczeniem operacyjnym lub interwencyjnym. Pozwala na bezpośrednią ocenę światła naczyń i ewentualne przeprowadzenie angioplastyki w tym samym czasie.
• Inne metody – w wybranych przypadkach stosuje się badania wewnątrznaczyniowe, takie jak IVUS (intravascular ultrasound) czy OCT (optyczna koherentna tomografia wewnątrznaczyniowa), które pozwalają na bardzo dokładną ocenę morfologii blaszki.

Inne badania – jak wykryć miażdżycę? 

Oprócz badań laboratoryjnych i obrazowych w diagnostyce chorób miażdżycowych stosuje się również testy funkcjonalne, które oceniają wpływ zwężeń naczyń na przepływ krwi i wydolność narządów.

• Wskaźnik kostkowo-ramienny (ABI) – prosty, nieinwazyjny pomiar stosunku ciśnienia tętniczego w okolicy kostki do ciśnienia w ramieniu.
  • ABI <0,9 sugeruje obecność choroby tętnic obwodowych (najczęściej miażdżycowej).
  • ABI <0,5 wskazuje na ciężkie niedokrwienie.
  • ABI >1,3 może oznaczać zwapnienie i sztywność ścian tętnic (np. w cukrzycy, przewlekłej chorobie nerek). Badanie jest szczególnie przydatne w diagnostyce miażdżycy kończyn dolnych.
• Test wysiłkowy EKG (próba wysiłkowa) – polega na monitorowaniu EKG podczas stopniowo zwiększanego wysiłku fizycznego (np. na bieżni). Może ujawnić niedokrwienie mięśnia sercowego poprzez charakterystyczne zmiany w zapisie EKG, wystąpienie bólu w klatce piersiowej czy zaburzeń rytmu serca. Test ma ograniczoną czułość i swoistość, dlatego w wielu przypadkach uzupełnia się go o obrazowe testy obciążeniowe (echo wysiłkowe, scyntygrafia perfuzyjna).
• Inne badania funkcjonalne – w zależności od lokalizacji podejrzewanych zmian miażdżycowych można wykonać poniższe testy.
  • Test marszowy – ocena dystansu pokonywanego bez bólu w miażdżycy kończyn dolnych.
  • FFR (Fractional Flow Reserve) – inwazyjna ocena istotności hemodynamicznej zwężeń w tętnicach wieńcowych podczas koronarografii.
  • Echokardiografia obciążeniowa – pozwala ocenić funkcję serca w warunkach wysiłku lub farmakologicznego stresu.

Jak leczyć miażdżycę?

Leczenie miażdżycy jest procesem kompleksowym i długoterminowym, obejmującym modyfikację stylu życia, farmakoterapię, a w wybranych przypadkach interwencje zabiegowe lub chirurgiczne. Główne cele terapii to:

• spowolnienie lub zatrzymanie progresji zmian miażdżycowych;
• stabilizacja istniejących blaszek i zapobieganie ich pęknięciu;
• poprawa jakości życia pacjenta;
• zmniejszenie ryzyka wystąpienia ostrych incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak: zawał mięśnia sercowego, udar mózgu czy nagła śmierć sercowa.

Strategia leczenia jest dostosowana indywidualnie – uwzględnia stopień zaawansowania choroby, lokalizację zmian, obecność objawów oraz to, czy leczenie ma charakter prewencji pierwotnej (u osób bez przebytych incydentów) czy wtórnej (u pacjentów po zawale, udarze lub z rozpoznaną chorobą wieńcową).

Zmiana diety i stylu życia

Podstawą leczenia miażdżycy jest poprawa stylu życia, m.in. modyfikacja czynników ryzyka, które są głównymi przyczynami rozwoju choroby. 

• Dieta – pacjenci powinni stosować dietę opartą na produktach roślinnych, bogatych w błonnik, zdrowe tłuszcze oraz białka roślinne. Szczególnie rekomendowana jest dieta śródziemnomorska, która obniża poziom cholesterolu LDL, zmniejsza stan zapalny i poprawia profil lipidowy. W codziennym jadłospisie powinny znaleźć się świeże owoce i warzywa, produkty pełnoziarniste, ryby bogate w kwasy omega-3, oliwa z oliwek oraz orzechy. Należy ograniczyć spożycie cukrów prostych, soli, tłuszczów trans oraz produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe.
• Aktywność fizyczna – regularna, umiarkowana aktywność fizyczna przez minimum 150 minut tygodniowo (np. szybki marsz, pływanie, jazda na rowerze) znacząco poprawia profil lipidowy, obniża ciśnienie tętnicze, redukuje masę ciała oraz zmniejsza stan zapalny. Zalecane jest także włączanie ćwiczeń siłowych dla ogólnej poprawy wydolności organizmu.
• Rzucenie palenia – zaprzestanie palenia tytoniu zmniejsza uszkodzenia ścian naczyń, ogranicza przewlekły stan zapalny, zmniejsza krzepliwość krwi oraz ryzyko tworzenia się zakrzepów na blaszkach miażdżycowych, co istotnie redukuje ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.
• Redukcja masy ciała – dążenie do utrzymania prawidłowej masy ciała (BMI 18,5–24,9) jest kluczowe, zwłaszcza u osób z nadwagą lub otyłością. Redukcja masy ciała poprawia kontrolę glikemii, zmniejsza insulinooporność, obniża ciśnienie tętnicze i poziom lipidów, co razem ogranicza progresję miażdżycy.
• Kontrola cukrzycy i nadciśnienia tętniczego – u pacjentów z tymi chorobami konieczne jest utrzymanie glikemii i ciśnienia tętniczego w wyznaczonych normach poprzez odpowiednią farmakoterapię i monitoring. Niewłaściwa kontrola przyspiesza uszkodzenia naczyń krwionośnych i postęp miażdżycy.

Leczenie farmakologiczne – leki na miażdżycę

Farmakoterapia stanowi nieodłączny element leczenia miażdżycy, szczególnie w przypadkach gdy zmiany w stylu życia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Leki stosowane w terapii miażdżycy mają na celu obniżenie poziomu cholesterolu, kontrolowanie ciśnienia tętniczego, redukcję ryzyka zakrzepów oraz poprawę ogólnego stanu zdrowia serca.

Jakie leki są stosowane najczęściej? 

• Statyny (np. atorwastatyna, simwastatyna, rosuwastatyna) – hamują enzym HMG-CoA reduktazę odpowiedzialny za syntezę cholesterolu w wątrobie, co skutkuje obniżeniem poziomu LDL. Poza tym wykazują działanie przeciwzapalne i stabilizujące blaszki miażdżycowe, co zmniejsza ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Stosowane są u pacjentów z podwyższonym cholesterolem LDL, miażdżycą lub wysokim ryzykiem chorób serca.
• Fibraty (np. fenofibrat, gemfibrozyl) – zwiększają rozkład triglicerydów, obniżają ich poziom oraz podnoszą HDL. Wskazane są u pacjentów z hipertriglicerydemią i niskim HDL, szczególnie gdy zmiana stylu życia jest niewystarczająca. Stosowanie fibratów wymaga ostrożności u osób z chorobami wątroby i nerek.
• Inhibitory PCSK9 (np. alirokumab, ewolokumab) – leki biologiczne podawane podskórnie, które zwiększają wychwyt LDL przez receptory wątrobowe, co prowadzi do znacznego obniżenia LDL. Zalecane u pacjentów z ciężką hipercholesterolemią, genetyczną hipercholesterolemią rodzinną lub u tych, którzy nie osiągają celu terapeutycznego na statynach.
• Ezetymib – hamuje wchłanianie cholesterolu w jelitach, skutecznie obniżając poziom LDL. Często stosowany w skojarzeniu ze statynami, zwłaszcza u pacjentów, którzy nie osiągają docelowych wartości LDL na samych statynach lub nie tolerują ich w pełnych dawkach.
• Inhibitory SGLT2 (np. empagliflozyna, dapagliflozyna) – obniżają poziom glukozy we krwi i wykazują udokumentowane korzyści kardioprotekcyjne u pacjentów z cukrzycą typu 2 i wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym. Zmniejszają ryzyko hospitalizacji z powodu niewydolności serca oraz innych zdarzeń sercowo-naczyniowych.
• Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – działa przeciwpłytkowo, zmniejszając ryzyko powstawania zakrzepów, które mogą prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu. Jest wskazana u pacjentów z miażdżycą i wysokim ryzykiem zdarzeń zakrzepowych, jednak stosowanie aspiryny w profilaktyce pierwotnej wymaga indywidualnej oceny ze względu na ryzyko krwawień.

Zabiegi i leczenie operacyjne miażdżycy

W przypadku zaawansowanej miażdżycy, gdy zmiany są rozległe i powodują znaczące zwężenie tętnic prowadzące do objawów niedokrwienia, konieczne może być leczenie zabiegowe. Wybór odpowiedniej metody zależy od lokalizacji zmian, ich stopnia zaawansowania oraz występujących objawów klinicznych. 

Jakie zabiegi są wykonywane najczęściej?

• Angioplastyka balonowa i stentowanie – polega na poszerzeniu zwężonego naczynia za pomocą balonu oraz implantacji stentu, który utrzymuje drożność naczynia. Obecnie najczęściej stosuje się stenty pokryte lekami (DES), które zmniejszają ryzyko restenozy. Zabieg jest powszechny w leczeniu zwężeń tętnic wieńcowych oraz tętnic kończyn dolnych, zwłaszcza przy krytycznym niedokrwieniu kończyn.
• Endarterektomia – chirurgiczne usunięcie blaszki miażdżycowej z tętnicy, najczęściej z tętnicy szyjnej wspólnej i wewnętrznej. Procedura ma na celu zapobieganie udarowi niedokrwiennemu mózgu, który może powstać na skutek zatoru po oderwaniu fragmentu blaszki.
• By-passy naczyniowe – operacja polegająca na ominięciu zwężonego odcinka tętnicy przy użyciu przeszczepu naczyniowego, który może być autologicznym fragmentem żyły (np. żyły odstrzałkowej) lub materiałem syntetycznym. Stosowana jest w miażdżycy tętnic wieńcowych oraz kończyn dolnych, gdy inne metody są niewystarczające lub niemożliwe do wykonania.
• Aterektomia – mechaniczne usuwanie blaszek miażdżycowych z wnętrza naczynia. Zabieg ten jest rzadziej stosowany, zwykle w przypadkach trudnych do leczenia zwężeń, zwłaszcza gdy obecne są zwapnienia, które utrudniają standardową angioplastykę. Często wykonuje się go łącznie z poszerzeniem balonowym.

Co wpływa na skuteczność leczenia miażdżycy?

Skuteczność leczenia miażdżycy zależy od wielu czynników, które mają wpływ na przebieg terapii. 

• Czas leczenia – miażdżyca jest chorobą przewlekłą, dlatego leczenie wymaga regularnego, często długoterminowego przyjmowania leków przez wiele lat, a w niektórych przypadkach nawet do końca życia. Wymaga to od pacjenta wysokiej dyscypliny terapeutycznej oraz ścisłej współpracy z lekarzem, który monitoruje efekty leczenia i w razie potrzeby dostosowuje dawkowanie leków. Nieregularne przyjmowanie leków czy pomijanie dawek może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i zwiększenia ryzyka powikłań.
• Regularne kontrole – niezbędne do monitorowania skuteczności terapii oraz wczesnego wykrywania potencjalnych problemów zdrowotnych. Szczególnie ważne są badania lipidogramu, które pozwalają ocenić poziom cholesterolu LDL, HDL i triglicerydów, co umożliwia ocenę skuteczności leków obniżających cholesterol, takich jak statyny. Ponadto w trakcie terapii statynami konieczne są okresowe próby wątrobowe, aby kontrolować funkcję wątroby i szybko wykryć ewentualne niepożądane działania leków. Monitorowanie potencjalnych działań niepożądanych, takich jak bóle mięśniowe czy ryzyko krwawień (zwłaszcza przy lekach przeciwpłytkowych), jest także istotne.
• Modyfikacja stylu życia – sama farmakoterapia nie wystarczy, jeśli pacjent nie wprowadzi trwałych i pozytywnych zmian w swoim stylu życia. Obejmuje to zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną, zaprzestanie palenia tytoniu oraz kontrolę masy ciała. Te elementy mają kluczowe znaczenie dla spowolnienia progresji miażdżycy oraz poprawy ogólnego stanu zdrowia.
• Współpraca pacjenta z lekarzem – skuteczność leczenia wzrasta, gdy pacjent aktywnie uczestniczy w terapii i rozumie cel leczenia. Edukacja na temat choroby oraz jej powikłań zwiększa motywację do przestrzegania zaleceń dotyczących leków, diety i stylu życia. Regularne wizyty kontrolne umożliwiają dostosowanie terapii do aktualnego stanu zdrowia.
• Indywidualizacja leczenia – terapia powinna być dopasowana do indywidualnego profilu pacjenta, uwzględniając całkowite ryzyko sercowo-naczyniowe, stopień zaawansowania miażdżycy, obecność chorób współistniejących (takich jak cukrzyca, nadciśnienie, choroby nerek), a także czynniki genetyczne i rodzinne. Leczenie musi uwzględniać nie tylko poziom cholesterolu i ciśnienie tętnicze, ale także specyfikę innych chorób oraz preferencje pacjenta, aby zwiększyć skuteczność i bezpieczeństwo terapii.

Nieleczona miażdżyca – powikłania

Brak wdrożenia odpowiedniej terapii miażdżycy prowadzi do postępującego zwężania i zamykania światła naczyń krwionośnych, które jest wynikiem przewlekłego procesu odkładania się blaszek miażdżycowych. Skutkuje to ograniczeniem przepływu krwi i niedotlenieniem tkanek oraz narządów, co prowadzi do licznych powikłań, zagrażających zdrowiu, a nawet życiu pacjenta.

Zawał mięśnia sercowego

Zawał serca to jedno z najpoważniejszych powikłań miażdżycy. Polega na niedokrwieniu mięśnia sercowego spowodowanym zwężeniem tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe, które tworzą się w wyniku odkładania cholesterolu i komórek zapalnych. Pęknięcie blaszki może prowadzić do powstania zakrzepu całkowicie blokującego przepływ krwi, co powoduje martwicę fragmentu mięśnia sercowego. Objawia się to silnym bólem w klatce piersiowej, a w ciężkich przypadkach – zatrzymaniem krążenia, wstrząsem kardiogennym i niewydolnością serca.

Udar mózgu

Miażdżyca tętnic szyjnych i mózgowych może prowadzić do udaru mózgu. Zwężenie lub całkowite zamknięcie naczyń doprowadzających krew do mózgu powoduje niedokrwienie i uszkodzenie komórek mózgowych, co skutkuje zaburzeniami neurologicznymi. Objawy udaru to nagła utrata zdolności mówienia, osłabienie lub porażenie połowy ciała, problemy z równowagą, zawroty głowy, a nawet utrata świadomości. Nieleczona miażdżyca znacząco zwiększa ryzyko udaru, który może prowadzić do trwałych niepełnosprawności lub śmierci.

Choroba niedokrwienna kończyn dolnych

Postępująca miażdżyca w tętnicach nóg prowadzi do choroby niedokrwiennej kończyn dolnych (choroby tętnic obwodowych). Zwężenie naczyń ogranicza dopływ krwi do mięśni, co początkowo objawia się bólem podczas chodzenia (chromaniem przestankowym), ustępującym po odpoczynku. W miarę postępu choroby ból może pojawiać się także w spoczynku, a w zaawansowanych stadiach dochodzi do martwicy tkanek i gangreny, często wymagającej amputacji. Choroba ta istotnie pogarsza zdolność do poruszania się i obniża jakość życia.

Tętniaki aorty i dużych naczyń

Miażdżyca osłabia ściany dużych naczyń, zwłaszcza aorty, powodując ich utratę elastyczności i miejscowe poszerzenia, zwane tętniakami. Tętniaki mogą przez długi czas nie dawać objawów, ale ich pęknięcie powoduje masywny krwotok z bardzo wysokim ryzykiem śmierci. Najczęściej wymagają pilnej operacji. Tętniaki mogą występować także w tętnicach nerkowych czy brzusznych i stanowią poważne zagrożenie zdrowotne.

Zespół wielonarządowego niedokrwienia

W zaawansowanej miażdżycy, gdy wiele naczyń w różnych narządach jest zwężonych lub zamkniętych, dochodzi do zespołu wielonarządowego niedokrwienia. Objawia się on szybkim pogorszeniem funkcji serca, nerek, wątroby, jelit i innych organów, prowadząc do ich niewydolności. Stan ten jest bardzo poważny i wymaga kompleksowej terapii, w tym leczenia farmakologicznego i interwencji chirurgicznych, jak angioplastyka czy przeszczepy.

Zaburzenia rytmu serca

Uszkodzenia mięśnia sercowego i naczyń wieńcowych w przebiegu miażdżycy mogą prowadzić do zaburzeń rytmu serca (arytmii), takich jak migotanie przedsionków czy groźne zaburzenia komorowe. Arytmie zwiększają ryzyko udaru mózgu oraz nagłego zatrzymania krążenia i wymagają często intensywnego leczenia farmakologicznego, kardiowersji, a czasem wszczepienia rozrusznika lub defibrylatora.

Zwiększone ryzyko innych chorób sercowo-naczyniowych

Miażdżyca jest głównym czynnikiem ryzyka dla rozwoju innych chorób układu sercowo-naczyniowego – niewydolności serca, zespołu metabolicznego, nadciśnienia tętniczego. Pogorszenie funkcji naczyń oraz serca utrudnia transport tlenu i składników odżywczych, co prowadzi do przewlekłych problemów zdrowotnych oraz powikłań.