Kłykciny kończyste – poznaj objawy, przyczyny zakażenia oraz leczenie zachowawcze i zabiegowe u kobiet i mężczyzn

Kłykciny kończyste to jedna z chorób przenoszonych drogą płciową. Zmiany w postaci brodawek, a w późniejszym etapie – kalafiorowatych narośli, lokalizują się najczęściej w okolicach intymnych, ale nie tylko. W jaki sposób dochodzi do ich rozwoju? Jakie mogą być objawy kłykcin kończystych i na czym polega ich leczenie?

Czym są kłykciny kończyste? 

Kłykciny kończyste mają postać brodawczakowatych, wypukłych narośli o charakterze nienowotworowym. Najczęściej lokalizują się w obrębie narządów płciowych – na wargach sromowych, szyjce macicy, żołędzi, wewnętrznej blaszce napletka oraz w okolicach odbytu. Zmiany chorobowe mogą się również pojawić w krtani, na języku oraz błonie śluzowej jamy ustnej. Kłykciny kończyste nazywane są inaczej brodawkami płciowymi lub wenerycznymi.

Kłykciny kończyste – przyczyny

Kłykciny kończyste powstają w wyniku zakażenia się niektórymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Najczęściej jest to typ 6 lub 11. Wirus HPV jest przenoszony w trakcie kontaktów seksualnych (waginalnych, oralnych oraz analnych). Do zakażenia może również dojść drogą wertykalną – w trakcie porodu naturalnego matka przekazuje patogen dziecku. Charakterystyczne zmiany w postaci wypukłych brodawek o kalafiorowatym kształcie powstają w wyniku intensywnego rozmnażania się zainfekowanych komórek. Zakażenie wirusem HPV to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób wenerycznych. Niektóre z typów tego wirusa są odpowiedzialne za rozwój raka szyjki macicy. 

Czy kłykciny kończyste są zawsze spowodowane zakażeniem wirusem HPV?

Kłykciny kończyste są zawsze spowodowane przez wirusa brodawczaka ludzkiego. Jednak w diagnostyce różnicowej, zwłaszcza w początkowym stadium, zmiany śluzówkowe powinny być różnicowane z kłykcinami płaskimi. Są to szarobiałe, wilgotne oraz płaskie zmiany, zazwyczaj zlokalizowane w okolicach intymnych, związane z zakażeniem krętkiem bladym – bakterią wywołującą kiłę.    

Kłykciny kończyste – objawy

Zakażenie wirusem HPV nie jest zawsze jednoznaczne z pojawieniem się kłykcin kończystych. Niektórzy mogą przechodzić je bezobjawowo i być źródłem zakażenia dla kolejnych osób. W przypadku przebiegu pełnoobjawowego dochodzi do rozwoju charakterystycznych zmian chorobowych w postaci kłykcin kończystych. Początkowe stadium charakteryzuje się pojawieniem niewielkich i niebolesnych twardych w dotyku grudek. Ich powierzchnia może się złuszczać. Zmiany są zazwyczaj zlokalizowane w miejscach uszkodzonych lub objętych uprzednio zapaleniem. Takie obszary są bardziej narażone na zakażenie patogennym wirusem ze względu na zachwianie naturalnych mechanizmów immunologicznych. Zbagatelizowanie problemu w początkowym stadium choroby doprowadza do powiększania się kłykcin kończystych. Z biegiem czasu ulegają one przerostowi, a ich powierzchnia zaczyna przypominać kalafior. Zmiany chorobowe mogą przybierać różny kolor – od brunatnego, przez czerwony do koloru skóry. Poza charakterystycznym obrazem wizualnym kłykciną kończystym nie towarzyszy ból. Niektórzy pacjenci mogą skarżyć się na świąd o niewielkim nasileniu oraz dolegliwości związane z drażnieniem zmian np.ból w czasie stosunku, niewielkie krwawienie. 

Kłykciny kończyste nie zawsze są widoczne gołym okiem. W przypadku lokalizacji na szyjce macicy, w kanale odbytu lub w krtani, lekarz musi wykonać specjalne badania diagnostyczne (np. kolposkopię, kolonoskopię lub laryngoskopię). Do rozwoju pełnoobjawowej choroby oraz szybkiego wzrostu zmian częściej dochodzi u osób z osłabionym układem immunologicznym np. zakażonych wirusem HIV.

Kłykciny kończyste – do jakiego lekarza się udać?

Zmiany mogące sugerować kłykciny kończyste, nie powinny być bagatelizowane. Wcześnie rozpoczęte leczenie jest dużo bardziej skuteczne. Diagnostyką i leczeniem kłykcin kończystych zajmuje się lekarz dermatolog, a w przypadku kobiet również ginekolog. Obecność kłykcin kończystych zwiększa ryzyko zakażenia się innymi patogenami, wywołującymi choroby weneryczne np. rzeżączkę, kiłę lub chlamydię. W trakcie diagnostyki przyczyny rozwoju zmian chorobowych lekarz wykonuje badania wykluczające inne choroby przenoszone drogą płciową. 

Na czym polega diagnostyka kłykciny kończystych?

Lekarz może postawić rozpoznanie kłykcin kończystych na podstawie obecności charakterystycznych zmian śluzówkowych. W celu potwierdzenia diagnozy przeprowadza próbę z kwasem octowym. Aplikacja preparatu na chorobowo zmieniony obszar powoduje jego zbielenie. W przypadku zmian podejrzanych o proces nowotworowy np. łatwo krwawiących, owrzodzonych, ulegających szybkiemu wzrostowi, konieczne może okazać się wykonanie biopsji oraz badania histopatologicznego. Zmiany zlokalizowane w kanale odbytu lub w cewce moczowej mogą utrudniać oddawanie stolca lub moczu. Można je zobrazować odpowiednio w trakcie kolonoskopii lub cystoskopii. W przypadku podejrzenie kłykcin kończystych szyjki macicy lekarz ginekolog wykonuje badanie kolposkopowe, które pozwala na ocenę chorobowo zmienionych obszarów w powiększeniu. Kłykciny kończyste krtani mogą utrudniać oddychanie. Są najczęściej diagnozowane u dzieci podczas badania laryngoskopowego.  

Leczenie kłykcin kończystych

Sposób leczenia kłykcin kończystych jest zależny od stopnia zaawansowania zmian chorobowych. Zastosowanie mają tutaj zarówno preparaty farmakologiczne, jak i postępowanie zabiegowe. Leczenie kłykcin kończystych ma charakter objawowy i nie przyczynia się do eliminacji wirusa. 

Leczenie farmakologiczne

W terapii kłykcin kończystych wykorzystuje się leki w postaci kremów lub roztworów. Postępowanie polega na smarowaniu nimi chorobowo zmienionych miejsc. Do leków tych należą:

• podofilotoksyna – wykazuje działanie antyproliferacyjne, dzięki czemu hamuje namnażanie się komórek zakażonych wirusem HPV i doprowadza do martwicy zmian chorobowych. Preparaty zawierające podofilotoksynę mogą być stosowane na kłykciny kończyste sromu, penisa oraz odbytu. Nie można ich podawać dzieciom oraz kobietom w okresie ciąży i laktacji. Podofilotoksyna jest zawarta w preparacie Condyline.
• imikwimod – mechanizm działania tego leku polega na pobudzeniu komórek do wydzielania cytokin oraz interferonu alfa. Są to substancje wykazujące działanie przeciwwirusowe. Lek może wywołać świąd, ból oraz zaczerwienienie w miejscu jego aplikacji,
• interferon – lek jest stosowany miejscowo w postaci iniekcji. Skutkiem ubocznym może być kłucie, ból oraz pieczenie w miejscu jego podania,
• kwas trójchlorooctowy – wykazuje dużą skuteczność w leczeniu małych zmian chorobowych. 

Jeśli leczenie farmakologiczne nie przyniesie pożądanego rezultatu, kolejnym krokiem powinno być postępowanie zabiegowe.

Leczenie zabiegowe

Leczenie zabiegowe jest zalecane u pacjentów z zaawansowanymi kłykcinami kończystymi lub jeśli wcześniejsze leczenie farmakologiczne zawiodło. W tym przypadku stosuje się następujące metody:

• krioterapię – w tym celu stosowany jest ciekły azot. Zabieg polega na zamrożeniu kłykcin kończystych. Może być stosowany u kobiet w ciąży, 
• elektrokoagulację – polega na użyciu prądu zmiennego o dużej częstotliwości, który doprowadza do koagulacji i martwicy kłykcin kończystych,  
• laser CO2 – zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Cechuje się dużą precyzją, 
• terapię fotodynamiczną – zabieg polega na usunięciu powierzchniowej zrogowaciałej tkanki pokrywającej kłykcinę, następnie na zmianę chorobową zostaje nałożony środek fotouczulający. Po kilku godzinach jest ona naświetlana przy pomocy specjalnej lampy. Zabieg jest bezbolesny i nie wymaga znieczulenia, 
• chirurgię – duże, wystające zmiany chorobowe mogą zostać usunięte przy pomocy noża chirurgicznego, specjalnych nożyczek lub metodą łyżeczkowania.  

Nawet po skutecznym leczeniu, po upływie kilku miesięcy, mogą pojawić się nawroty. 

Kłykciny kończyste – leczenie domowe

Do słynnych domowych sposobów walki z kłykcinami kończystymi należy przemywanie chorobowo zmienionych obszarów octem jabłkowym, wyciągiem z roślin iglastych lub zielonej herbaty. Zazwyczaj okazują się one nieskuteczne.

Leczenie kłykcin kończystych zawsze powinno być prowadzone przez lekarza. Próby leczenia domowego nie mogą opóźniać rozpoczęcia terapii zabiegowej lub farmakologicznej. 

Kłykciny kończyste w ciąży

Kobiety w ciąży z kłykcinami kończystymi w okolicach intymnych powinny być bezwzględnie leczone. W trakcie porodu drogami natury może dojść do zakażenia dziecka wirusem HPV. Wówczas kłykciny kończyste rozwijają się w jego krtani i jamie ustnej. Mnogie zmiany chorobowe określane brodawczakowatością układu oddechowego, mogą utrudniać oddychanie. Nie wiadomo, czy cięcie cesarskie zapobiega temu powikłaniu. W trakcie ciąży skuteczne leczenie dodatkowo utrudnia brak możliwości stosowania imikwimodu oraz podofilotoksyny. Wówczas preferowane są metody zabiegowe np. krioterapia.    

Jak można zapobiec rozwojowi kłykcin kończystych?

Wirus HPV jest odpowiedzialny za rozwój nie tylko kłykcin kończystych, ale również raka szyjki macicy, pochwy, sromu, odbytu, prącia, krtani oraz jamy ustnej. Warto wiedzieć jak w prosty sposób unikną zakażenia: 

• Zakażenie wirusem HPV jest częstsze u osób, które często zmieniają partnerów seksualnych lub uprawiają przypadkowy seks. W trosce o zdrowie i bezpieczeństwo, warto stosować prezerwatywę, która działa jako bariera ochronna przed patogenami przenoszonymi drogą płciową. Nawet korzystając z innych metod antykoncepcji, takich jak wkładka hormonalna czy tabletki, warto pamiętać o dodatkowej ochronie.
• Podczas seksu oralnego z nową osobą warto korzystać ze specjalnych chusteczek lateksowych. Można je również przygotować z prezerwatywy, wystarczy ją odpowiednio przekształcić.
• Przed rezygnacją z zabezpieczenia barierowego, warto przeprowadzić badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową.
• Zaleca się również zaszczepienie przeciwko HPV. Dostępne są szczepionki, które zmniejszają ryzyko zachorowania na niektóre choroby związane z tym wirusem, w tym raka i kłykciny kończyste.
• Higiena miejsc intymnych jest kluczowa. Otarcia i stany zapalne mogą zwiększyć ryzyko zakażenia.
• W przypadku zauważenia niepokojących zmian skórnych, warto skonsultować się z ginekologiem lub dermatologiem.
• Regularne badania, takie jak cytologia, są ważne dla zdrowia każdej kobiety, pomagając w wykrywaniu wczesnych objawów raka szyjki macicy.