Szczepienie HPV dla dzieci – kiedy przyjąć szczepionkę?

Najważniejsze informacje:

• HPV to nazwa ludzkiego wirusa brodawczaka, który odpowiada za zachorowania na raka szyjki macicy, kłykciny kończyste oraz inne choroby nowotworowe.
• Szczepienia HPV u dzieci i młodzieży należą do działań profilaktycznych, które mają chronić przed chorobami wywołanymi przez najbardziej onkogenne typy wirusów z tej grupy.
• Szczepienie HPV jest zalecane dla każdego dziecka, które ukończyło 9. rok życia.
• Do zakażenia HPV dochodzi zwykle drogą płciową, dlatego optymalny wiek do szczepienia HPV to 12-13 lat, czyli okres przed rozpoczęciem aktywności seksualnej.

Szczepienie na HPV chroni osoby zaszczepione przed skutkami zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego o wysokim ryzyku onkogennym, zmniejszając tym samym ryzyko rozwoju m.in. raka szyjki macicy. Szczepienia są również skuteczne w zapobieganiu innym problemom zdrowotnym, takim jak kłykciny kończyste, a także nowotwory i stany przednowotworowe sromu, pochwy, odbytu oraz jamy ustnej. W czerwca 2023 roku Ministerstwo Zdrowia wprowadziło powszechny program bezpłatnych szczepień przeciw HPV dla dzieci. Dowiedz się, kto może z niego skorzystać.

Wirus HPV – szczepienie jako profilaktyka rozwoju chorób nowotworowych

Wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV – Human Papilloma Virus) są szeroko rozpowszechnione i zazwyczaj zakażają ludzką skórę oraz błony śluzowe. Chociaż wiele typów HPV nie wywołuje żadnych dolegliwości i jest uznawanych za niegroźne, istnieją również takie, które mogą być przyczyną poważnych chorób nowotworowych. Do najbardziej znanych należy rak szyjki macicy, rak zlokalizowany w pochwie, prąciu, odbytnicy, a także w obszarze gardła, w tym języka i migdałków.

Wirus HPV jest bardzo powszechny wśród osób, które prowadzą aktywne życie seksualne. Dane wskazują, że nawet 80% tych osób może doświadczyć zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego. Wiele przypadków infekcji HPV ma charakter samoograniczający się, co oznacza, że organizm jest w stanie samodzielnie poradzić sobie z wirusem. Jednakże około 20% zakażonych osób może rozwinąć przewlekłą formę infekcji. To z kolei może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworów. 

Szczepienie HPV – co to?

Z uwagi na wysoką inwazyjność nowotworów spowodowanych przez HPV leczenie może mieć ograniczoną skuteczność, szczególnie jeśli zmiany wykrywane są w zaawansowanym etapie choroby. Dlatego kluczowe znaczenie ma profilaktyka. Szczepienie przeciwko HPV jest skuteczną metodą zapobiegania infekcjom. W Polsce pierwsza szczepionka na HPV została wprowadzona w 2006 roku i była to szczepionka czterowalentna. Oznacza to, że zapewnia ochronę przed czterema typami wirusa: 6 i 11 – o niskim ryzyku onkogennym oraz 16 i 18 – o wysokim ryzyku onkogennym, które są odpowiedzialne za większość przypadków raka szyjki macicy.

Szczepienie przeciwko rakowi szyjki macicy jest kluczowym elementem w indukowaniu odpowiedzi immunologicznej organizmu. Dzięki niemu system odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała, które skutecznie neutralizują określone typy wirusa HPV. W rezultacie organizm jest w stanie zbudować silną barierę ochronną, która zapobiega aktywacji infekcji oraz powstawaniu zmian dysplastycznych, które mogą być prekursorami nowotworu.

Obecnie w Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciwko wirusowi HPV, które różnią się zakresem ochrony:

• szczepionka dwuskładnikowa, która zapewnia odporność przeciwko dwóm najbardziej onkogennym typom wirusa: HPV-16 i HPV-18 – odpowiedzialnym za 70-80% przypadków nowotworów związanych z HPV;
• szczepionka czteroskładnikowa, która chroni typami wirusa 16 i 18 oraz 6 i 11, które są przyczyną powstawania kłykcin kończystych, czyli brodawek płciowych;
• szczepionka dziewięcioskładnikowa, która oferuje ochronę przed siedmioma typami wirusa o ryzyku onkogennym (HPV-16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) oraz przed dwoma typami wirusa powodującymi brodawki płciowe, HPV-6 i HPV-11.

Szczepienie HPV – wiek. Kto powinien się zaszczepić?

W celu zapobiegania zakażeniom wirusem HPV zaleca się przeprowadzenie szczepień przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Z tego powodu zalecenia dotyczące immunizacji kierowane są do młodych osób, w szczególności do dziewczynek i chłopców w wieku 9-14 lat. W większości przypadków szczepienie HPV u dzieci chroni przed zachorowaniem na nowotwory (zależne od zakażenia wirusem) w dorosłym życiu.  

Należy podkreślić, że nawet osoby, które rozpoczęły życie seksualne, mogą skorzystać ze szczepienia przeciwko HPV. Zaleca się je osobom do 26. roku życia, które nie miały wcześniej możliwości zaszczepienia się, a także osobom w przedziale wiekowym 27-45 lat, jeśli lekarz uzna, że szczepienie przyniesie korzyści zdrowotne. Badania prowadzone przez wiele lat dowodzą, że szczepionka przeciwko HPV jest najbardziej efektywna, gdy zostanie podana osobom młodym, które jeszcze nie rozpoczęły życia seksualnego, co przyczynia się do skutecznej profilaktyki nowotworów.

Szczepionki HPV – schemat iniekcji

W przypadku osób w wieku od 9 do 14 lat zalecany jest dwudawkowy schemat szczepienia na HPV, gdzie każda dawka wynosi 0,5 ml. Drugą dawkę podaje się w okresie od 5 do 13 miesięcy po pierwszej iniekcji. Jeżeli jednak druga dawka zostanie podana wcześniej niż 5 miesięcy po pierwszej, konieczne jest zastosowanie trzeciej dawki, aby zapewnić pełną ochronę.

Dla osób, które ukończyły 15 lat, zaleca się trzy dawki szczepionki, również o objętości 0,5 ml każda. W przypadku szczepionki Cervarix dawki te są podawane według schematu 0, 1 i 6 miesięcy. Natomiast dla szczepionki Gardasil 9 odstępy między dawkami wynoszą 0, 2 i 6 miesięcy. Ważne jest, aby pacjenci zachowali spójność w wyborze szczepionki – ci, którzy rozpoczęli szczepienie od Cervarix, powinni kontynuować z tą samą szczepionką, podobnie w przypadku Gardasil 9, należy dokończyć cykl szczepienia tą samą marką szczepionki, którą rozpoczęto.

Szczepienie na HPV – skuteczność

Wyniki badań dotyczących efektywności szczepionek przeciwko HPV są bardzo obiecujące. Wykazują, że po zaszczepieniu organizm produkuje od 10 do nawet 100 razy więcej przeciwciał niż w przypadku zakażenia naturalnego. Taka potężna odpowiedź immunologiczna jest dowodem na wysoką efektywność szczepionki w zapobieganiu chorobom nowotworowym wywołanym przez wirusa HPV.

HPV szczepionka dla chłopców – czy to dobry pomysł?

Szczepienie HPV dla chłopców jest dziś równie mocno rekomendowane co dla dziewczynek, dlatego też chłopcy zostali włączeni do programu profilaktycznego. Schemat szczepienie HPV jest jednakowy u obu płci. Istnieją ważne przesłanki, dla których szczepienie HPV u chłopców jest tak ważne. Po pierwsze, mimo że mężczyźni rzadziej niż kobiety rozwijają choroby związane z HPV, to jednak wirus ten może prowadzić do poważnych schorzeń, w tym raka prącia, odbytu czy kłykcin kończystych. Po drugie, zaszczepienie chłopców ma kluczowe znaczenie dla zdrowia publicznego, ponieważ zapobiega ono przenoszeniu wirusa na partnerki seksualne. 

HPV szczepionka – cena. Ile kosztują szczepionki HPV?

Aktualnie, szczepionka dwuwalentna jest oferowana w cenie 278 złotych, jednak osoby posiadające odpowiednią receptę mogą skorzystać z refundacji. Z kolei szczepionka dziewięciowalentna, w przypadku osób nieobjętych refundacją Narodowego Funduszu Zdrowia, jest dostępna w cenach wahających się od 400 do nawet 700 złotych w różnych aptekach. Należy jednak pamiętać, że całkowity koszt szczepienia obejmuje zakup kilku dawek – dwóch lub trzech.

Wcześniej wsparcie finansowe oferowały jedynie wybrane samorządy, natomiast obecnie, dzięki inicjatywom na poziomie krajowym, znacznie więcej osób ma możliwość skorzystania ze szczepienia HPV bez ponoszenia kosztów. Od 2023 roku dzieci w wieku 12-13 lat mają zapewniony bezpłatny dostęp do szczepionek dwu- i dziewięciowalentnych. Ponadto szczepionka dwuwalentna jest dostępna bez opłat dla dzieci i młodzieży w wieku od 9 do 18 lat.

Szczepionka HPV – refundacja 2023

Wraz z początkiem czerwca 2023 roku Ministerstwo Zdrowia wprowadziło refundację szczepień HPV dla określonych grup. Zgodnie z nowymi przepisami dzieci w wieku 12 i 13 lat (do daty 14. urodzin), które posiadają ubezpieczenie w Narodowym Funduszu Zdrowia, mogą skorzystać z bezpłatnych szczepień. Rodzice mają możliwość wyboru między dwoma dostępnymi preparatami: Cervarix oraz Gardasil 9. Warto podkreślić, że decyzja o szczepieniu pozostaje w gestii rodziców, gdyż szczepienia te nie są obowiązkowe.

Dodatkowo, od września 2023 roku szczepionka Cervarix została włączona do listy leków refundowanych dla dzieci do 18. roku życia, co stanowi rozszerzenie dostępu do profilaktyki przeciwko HPV również dla starszych dzieci. Jest to istotny krok w kierunku zapewnienia ochrony przed tym wirusem większej grupie młodych osób. Osoby, które nie są ubezpieczone w NFZ lub przekroczyły wiek objęty refundacją, nadal mają możliwość skorzystania ze szczepienia HPV dla dorosłych. Jednak w takim przypadku konieczne jest samodzielne zakupienie szczepionki na podstawie wystawionej recepty.

HPV szczepionka – skutki uboczne i powikłania

Szczepienia przeciwko HPV są uznawane za bezpieczne i efektywne w zapobieganiu infekcjom. Zawierają fragmenty wirusa, które nie mają zdolności do wywoływania choroby, ale są wystarczające do wytworzenia odporności organizmu na różne typy HPV. Zazwyczaj szczepienie nie wiąże się z niepożądanymi reakcjami. Jednak w sporadycznych przypadkach mogą wystąpić skutki uboczne szczepionki HPV, takie jak ból w miejscu iniekcji, lekki obrzęk, bóle głowy lub podwyższona temperatura ciała.

Należy zwrócić uwagę, że szczególnie młodzież w wieku około 12-13 lat może odczuwać stres związany z samym procesem szczepienia, co może prowadzić do reakcji takich jak wzrost ciśnienia krwi czy nawet omdlenia. Dlatego też, dla zapewnienia bezpieczeństwa, personel medyczny może poprosić opiekuna o pozostanie z dzieckiem w placówce medycznej przez około 15 minut po podaniu szczepionki, aby monitorować ewentualne reakcje.

Szczepionki HPV – czy warto się zaszczepić?

Wyniki przeprowadzonych badań naukowych jednoznacznie wskazują na wysoką efektywność szczepionek przeciwko wirusowi HPV w zapobieganiu zarówno przedrakowym, jak i rakowym zmianom wywołanym przez tego wirusa u kobiet i mężczyzn. Szczepienie HPV pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu, prącia, oraz wiele nowotworów głowy i szyi. Ponadto wśród osób zaszczepionych zmniejsza się również możliwość przenoszenia wirusa na partnerów seksualnych, co ogranicza jego rozprzestrzenianie się w populacji. 

Szczepienie HPV u dzieci i młodzieży jest rekomendowane, jako metoda chroniąca przed zachorowaniem w dorosłym życiu. Jednak decyzję dotyczącą podania szczepionki podejmują rodzice. Dlatego w razie jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące szczepionki HPV.