HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – co to jest, objawy, zakażenie, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) to jedno z najczęstszych zakażeń przenoszonych drogą płciową (choć nie tylko). 
• Objawem zakażenia HPV są zmiany skóry i błon śluzowych, w tym brodawki i kłykciny kończyste – charakterystyczne wykwity na narządach płciowych kobiet i mężczyzn. Infekcja może przebiegać również bezobjawowo.
• Leczenie zakażenia polega na usuwaniu objawów wywołanej nim choroby – zastosowanie znajdują leki i zabiegi na brodawki.
• Część wirusów HPV jest onkogenna i może przyczyniać się do rozwoju raka, w tym raka szyjki macicy. 
• Dostępne są szczepienia przeciwko HPV, które mogą pomóc w zapobieganiu zakażeniu, a tym samym chorobie nowotworowej. 

HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego może – w zależności od typu – wywoływać mniej lub bardziej niebezpieczne choroby. Co to jest HPV? Jak dochodzi do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego i jakie są tego objawy? Na czym polega leczenie infekcji? Wyjaśniamy!

HPV – wirus brodawczaka ludzkiego 

HPV (ang. human papilloma virus) to wirus z rodziny papillomawirusów, który atakuje skórę i nabłonki błon śluzowych ludzi. 

Wirus brodawczaka ludzkiego HPV jest powszechny – według szacunków aż 50% osób aktywnych seksualnie będzie miała z nim styczność w ciągu życia. Większość zakażeń HPV ustępuje samoistnie w ciągu 1-2 lat.

Rodzaje brodawczaka ludzkiego – typy HPV wysokiego i niskiego ryzyka

Istnieje ponad 200 typów wirusa HPV, z czego połowa przyjmuje łagodną postać. Niektóre mogą prowadzić do poważnych schorzeń. 

Zagrożeniem dla zdrowia są przede wszystkim wirusy HPV zaliczane do grupy wysokiego ryzyka – to tzw. onkowirusy, które sprzyjają rozwojowi choroby nowotworowej – raka szyjki macicy, raka odbytu, prącia, sromu, krtani, głowy i szyi czy raka jamy ustnej.

Jako HPV wysokiego ryzyka klasyfikowane są typy wirusa 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59. Za rozwój raka szyjki macicy, jednego z najczęściej występujących rodzajów nowotworów u kobiet, odpowiadają typ wirusa 16 i typ wirusa 18.

Do wirusów niskiego ryzyka zaliczane są HPV typy wirusa 6, 11, 13, 30, 40, 42, 43, 44. Typy 6 i 11 odpowiadają za powstawanie kłykcin kończystych. 

Jak można się zarazić wirusem HPV? Drogi zakażenia

Zakażenie HPV następuje poprzez kontakt skóry do skóry, podczas bezpośredniego kontaktu ze zmianami na skórze lub błonie śluzowej. Wirus HPV najczęściej przenosi się drogą płciową, zarówno w trakcie stosunku waginalnego, analnego, jak i oralnego. 

Czy wirusem HPV można zarazić się tylko drogą płciową? Rzadziej transmisja zachodzi w czasie porodu i karmienia piersią. Do zakażenia wirusem brodawczaka dochodzi też pośrednio, poprzez dotykanie zainfekowanych przedmiotów codziennego użytku.

Zakażenie brodawczakiem na skórze lub błonie śluzowej może mieć przebieg bezobjawowy. Nieświadomy nosiciel wirusa przenosi go na inne osoby. Wirus HPV zwykle daje pierwsze objawy dopiero po kilku miesiącach od kontaktu z nosicielem wirusa. 

Czynniki sprzyjające zakażeniu HPV

Do czynników przyczyniających się do zakażenia HPV zaliczane są zachowania związane z aktywnością seksualną – wczesna inicjacja oraz częste zmiany partnerów seksualnych. 

Również palenie tytoniu zwiększa ryzyko zakażenia HPV oraz rozwoju poważniejszych powikłań, takich jak rak szyjki macicy. Substancje chemiczne obecne w dymie tytoniowym osłabiają układ odpornościowy organizmu, co sprzyja zakażeniom wirusowym i utrudnia zwalczanie infekcji. Dodatkowo palenie prowadzi też do zmian w błonie śluzowej jamy ustnej i gardła, tworząc tym samym korzystne warunki do namnażania się wirusa HPV oraz do rozwoju zmian przednowotworowych i nowotworowych. 

Osłabiony układ odpornościowy, wynikający z chorób lub stosowania immunosupresantów, może także sprzyjać zakażeniu wirusem HPV. 

Osoby, które są narażone wymienione czynniki ryzyka, powinny regularnie badać się pod kątem obecności HPV i poddać się zalecanym szczepieniom.

Objawy HPV – brodawki i kłykciny kończyste

HPV przenika do komórek organizmu przez uszkodzony naskórek lub nabłonek, przez co charakterystycznym objawem zakażenia są zmiany skórne w postaci niebolesnych brodawek płaskich. Lokalizują się one w miejscu zakażenia – na stopach i dłoniach.

Innym objawem są kłykciny kończyste (inaczej brodawki płciowe lub weneryczne). Są to charakterystyczne zmiany skórne mające postać kalafiorowatych wykwitów, pojawiające się w obrębie narządów płciowych i odbytu. 

Brodawki płciowe powodują świąd i pieczenie, niekiedy obserwuje się również ból i krwawienie podczas stosunku lub defekacji. Niektórzy pacjenci skarżą się na dyskomfort podczas siedzenia i chodzenia – zwłaszcza, gdy zmiany zajmują duży obszar lub doszło do ich uszkodzenia.

Brodawki mogą być zlokalizowane również na błonie śluzowej jamy ustnej, w gardle i drogach oddechowych. Mogą one powodować trudności w połykaniu i oddychaniu.

Zakażenie wirusem HPV a ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy

U niektórych kobiet zakażonych HPV może dojść do zmian w obrębie szyjki macicy, co może prowadzić do powstawania raka. Objawy raka szyjki macicy mogą obejmować:

• krwawienie między miesiączkami, 
• obfitsze miesiączki,
• krwawienie po stosunku płciowym, 
• nieprawidłowe krwawienie po menopauzie, 
• ból w trakcie stosunków płciowych,
• dyskomfort przy oddawaniu moczu,
• nieprawidłowe upławy.

Rak szyjki macicy jest jednym z najpoważniejszych skutków zakażenia HPV. Dolegliwości związane z rozwojem raka szyjki macicy mogą pojawić się nawet po upływie 5-10 lat. Z tego powodu ogromną rolę w zdrowiu kobiet odgrywają szczepienia i regularna diagnostyka, zapobiegające zakażeniu HPV i rozwojowi choroby nowotworowej.

Rak gardła wywołany zakażeniem HPV

Wirus HPV może przyczyniać się również do rozwoju raka gardła – choroby przypominającej zwykłą infekcję, a przez to trudnej do zdiagnozowania. Objawiać się ona może następującymi dolegliwościami:

• chrypka,
• kaszel,
• obfite plwociny,
• zmiana tonu głosu,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• powiększone węzły chłonne,
• uczucie ciała obcego w gardle.

Do jakiego lekarza z podejrzeniem HPV?

W przypadku podejrzenia zakażenia HPV lub wystąpienia objawów z nim związanych, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem. W zależności od objawów, pacjenci mogą być skierowani do różnych specjalistów. 

W przypadku kobiet, które podejrzewają u siebie zakażenie HPV, zalecana jest wizyta u ginekologa. U mężczyzn z objawami zakażenia HPV, takimi jak brodawki narządów płciowych, konieczna może być konsultacja urologiczna. 

Pacjenci z podejrzeniem zmian nowotworowych (np. rak szyjki macicy) powinni umówić wizytę onkologiczną. Wczesne wykrycie choroby zwiększa szanse na skuteczne wyleczenie.

Jak wygląda diagnoza brodawczaka ludzkiego? Test wykrywający HPV

Zakażenia wirusem HPV diagnozuje się na podstawie badania dermatoskopowego i testów laboratoryjnych. U kobiet w celu stwierdzenia zakażenia wirusem brodawczaka wykonuje się badanie cytologiczne. 

Test na HPV, który potwierdza obecność wirusa HPV, jest szczególnie ważny – może on pomóc w wykryciu zmian w szyjce macicy i zapobiec rozwojowi raka. 

W razie podejrzenia zmian nowotworowych pobierany jest też wycinek do badania histopatologicznego.

Leczenie chorób wywołanych zakażeniem HPV – zabiegi i leki na brodawki

Nie istnieje leczenie na samo zakażenie HPV – dostępne są wyłącznie metody leczenia chorób przez nie wywołanych. Na zmiany skórne stosuje się przede wszystkim leczenie zachowawcze. W leczeniu brodawek płciowych stosuje się leki doustne i miejscowe, które aplikuje się na zmienione chorobowo miejsca. Preparaty zawierają podofilotoksynę, imikwimod, interferon, kwas trichlorooctowy lub sinekatechinę. 

W przypadku zaawansowanych zmian skórnych i opornych na działanie leków na HPV i wywołane zakażeniem brodawki, wykonywane są zabiegi – chirurgiczne wycięcie brodawek, krioterapia i laseroterapia. 

U pacjentów z podejrzeniem choroby nowotworowej (np. raka szyjki macicy) wywołanej zakażeniem HPV lekarz kieruje chorego na diagnostykę i leczenie onkologiczne. 

Szczepienia przeciwko HPV – ochrona przed zakażeniem

Istnieją szczepionki przeciw HPV, które mogą zapobiec zakażeniu niektórymi odmianami wirusa. Zapewniają one ochronę przed onkogennymi typami HPV dzięki stymulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu. 

Szczepienia są zalecane szczególnie dla dzieci w wieku 12-13 lat, chociaż mogą być podawane również młodzieży i dorosłym. Skuteczność szczepień jest bardzo wysoka.

Zakażenie HPV – zapobieganie

Aby zapobiec zakażeniu HPV, istotne jest podjęcie odpowiednich środków profilaktycznych. Kluczowe jest regularne stosowanie prezerwatyw podczas stosunku płciowego, co może zmniejszyć ryzyko przeniesienia wirusa. Unikanie kontaktów z nosicielami wirusa i ograniczenie liczby partnerów seksualnych również może zmniejszyć narażenie na infekcję.

Szczepienia przeciw HPV są również skuteczną formą prewencji przed rakiem szyjki macicy – zwłaszcza, gdy są podawane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. 

Niezależnie od objawów, regularne wizyty kontrolne i badania profilaktyczne są kluczowe dla wczesnego wykrywania i leczenia zakażeń HPV oraz zapobiegania powikłaniom, zwłaszcza zagrażającemu kobietom rakowi szyjki macicy.

FAQ

Najczęściej zadawane pytania dotyczące HPV.