Grzybica – objawy, przyczyny, rodzaje

Najważniejsze informacje

• Grzybica to choroba zakaźna wywoływana przez grzyby (najczęściej dermatofity i drożdżaki, np. Candida albicans), które mogą kolonizować skórę, błony śluzowe, paznokcie oraz narządy wewnętrzne. 
• Na rozwój grzybicy narażone są zwłaszcza osoby z osłabionym układem odpornościowym (pacjenci z HIV, chorobami nowotworowymi, po chemioterapii), seniorzy, kobiety w ciąży, a także pacjenci z cukrzycą, otyłością lub zaburzeniami metabolicznymi. Zakażenia grzybicze występują także częściej u sportowców i pacjentów po długotrwałej antybiotykoterapii.
• U pacjentów najczęściej występuje grzybica skóry oraz zakażenia błon śluzowych, rzadziej – kandydoza narządowa lub inwazyjna (układowa).
• Objawy różnią się w zależności od miejsca zakażenia. W przypadku grzybicy skóry mogą wystąpić symptomy, takie jak: zaczerwienienie, swędzenie, złuszczanie oraz pękanie naskórka. Grzybica błon śluzowych objawia się z kolei białym nalotem w jamie ustnej, bólem przy przełykaniu, natomiast kandydoza pochwy – świądem, pieczeniem i nieprawidłowymi upławami. 
• W przypadku kandydozy inwazyjnej objawy zależą od zajętego narządu i mogą obejmować m.in.: gorączkę, kaszel, duszność czy bóle głowy.

Grzybica należy do najczęstszych problemów dermatologicznych i ogólnomedycznych. Jej przebieg bywa bardzo zróżnicowany – od łagodnych zmian skórnych po poważne infekcje narządowe – co utrudnia wczesne rozpoznanie. Na rozwój choroby wpływają czynniki środowiskowe, styl życia oraz współistniejące schorzenia, a objawy często są niejednoznaczne i łatwe do przeoczenia. 

Co to jest grzybica (kandydoza)?

Grzybica (łac. mycosis) to grupa chorób zakaźnych wywoływanych przez grzyby chorobotwórcze, które mogą zajmować różne okolice ciała człowieka – zarówno powierzchowne, jak i narządowe. 

Niektóre grzyby, zwłaszcza drożdżaki z rodzaju Candida, mogą bytować w organizmie jako element naturalnej mikrobioty (szczególnie w przewodzie pokarmowym i na błonach śluzowych). Zakażenie rozwija się zwykle w sytuacjach osłabienia odporności, po antybiotykoterapii, w przebiegu cukrzycy, chorób nowotworowych, leczenia immunosupresyjnego czy HIV/AIDS.

Leczenie wymaga kompleksowego podejścia: identyfikacji gatunku grzyba, oceny stanu odporności chorego, eliminacji czynników sprzyjających zakażeniu oraz zastosowania leków przeciwgrzybiczych (np. azole, echinokandyny, amfoterycyna B). W przypadku grzybicy powierzchownej często wystarcza leczenie miejscowe, natomiast w ciężkich lub uogólnionych postaciach konieczna jest terapia ogólnoustrojowa.

Grzybica – ICD-10 i ICD-11

W klasyfikacji ICD-10 choroby grzybicze ujęte są w blokach od B35 do B49, obejmujących m.in. dermatofitozy (B35), kandydozę (B37), aspergilozę (B44) i inne schorzenia wywołane przez grzyby. 

W nowszej klasyfikacji, ICD-11, część jednostek rozdzielono bardziej szczegółowo – osobno ujęto m.in. kryptokokozę, aspergilozę oraz poszczególne postacie kandydozy (np. jamy ustnej, narządów płciowych, uogólnioną).

Lokalizacje i rodzaje grzybicy 

W zależności od lokalizacji infekcji i typu patogenu wyróżnić można: 

• grzybice powierzchowne – skóry, paznokci, włosów, błon śluzowych;
• grzybice głębokie/narządowe – dotyczące narządów wewnętrznych, np. płuc, przewodu pokarmowego;
• grzybice ogólnoustrojowe – uogólnione, z zajęciem krwi i wielu narządów.

W literaturze wyróżnia się także:

• grzybice oportunistyczne – wywoływane przez mikroorganizmy kolonizujące organizm, np. Candida albicans;
• grzybice pierwotne – powodowane przez patogeny zdolne do zakażenia osób immunokompetentnych, np. Histoplasma capsulatum (rzadko spotykane w Europie).

Główne lokalizacje występowania zakażeń grzybiczych:

• skóra gładka, pachwiny lub owłosiona skóra głowy;
• paznokcie – onychomykoza;
• błony śluzowe – jama ustna, narządy moczowo-płciowe;
• stopy i dłonie – często z zajęciem paznokci;
• przewód pokarmowy – jama ustna, przełyk, jelita;
• układ oddechowy – aspergiloza płucna, pneumocystoza;
• układ moczowy – najczęściej kandydoza związana z cewnikowaniem;
• postać ogólnoustrojowa – kandydoza rozsiana, kryptokokoza;
• OUN i serce – np. kryptokokoza ośrodkowego układu nerwowego, kandydoza wsierdzia (rzadkie, ale o ciężkim przebiegu).

Co wywołuje grzybicę? Jakie rodzaje grzybów?

Grzybica to choroba zakaźna wywoływana przez patogenne grzyby zdolne do kolonizacji i penetracji tkanek człowieka – skóry, błon śluzowych, paznokci, przewodu pokarmowego, a w cięższych przypadkach także narządów wewnętrznych. 

Do zakażenia dochodzi w wyniku zaburzenia równowagi między odpornością organizmu a obecnością grzybów (endogennych lub egzogennych). Sprzyjają temu m.in. immunosupresja, cukrzyca, antybiotykoterapia, długotrwałe leczenie steroidami, obecność cewników i hospitalizacja.

Chorobę wywołują głównie trzy grupy grzybów patogennych: dermatofity, drożdżaki (grzyby drożdżopodobne) oraz grzyby pleśniowe.

Dermatofity

Grzyby rozkładające keratynę, odpowiedzialne za zakażenia skóry, włosów i paznokci (nie wnikają w głąb organizmu).

• Dermatofity antropofilne – przystosowane do bytowania na skórze człowieka, zwykle wywołują łagodniejsze i przewlekłe zakażenia. Najczęstszy przedstawiciel to Trichophyton rubrum odpowiedzialny za grzybicę stóp i paznokci.
• Dermatofity zoofilne – pochodzenia zwierzęcego, np. Microsporum canis, Trichophyton mentagrophytes var. mentagrophytes. Powodują zazwyczaj ostrzejsze, zapalne zmiany skórne, w tym grzybicę owłosionej skóry głowy (tinea capitis) u dzieci.
• Dermatofity geofilne – występujące w glebie, np. Microsporum gypseum. Rzadziej zakażają ludzi, a infekcje mają zwykle charakter ograniczony i pojawiają się po kontakcie z zanieczyszczonym środowiskiem. 

Drożdżaki (Candida)

Drożdżaki są naturalnym składnikiem mikrobioty człowieka (występują m.in. w przewodzie pokarmowym, jamie ustnej i pochwie), jednak w sytuacjach obniżonej odporności, podczas antybiotykoterapii, w przebiegu cukrzycy lub zaburzeń hormonalnych mogą nadmiernie się namnażać i wywoływać infekcje grzybicze – kandydozę skóry, błon śluzowych, przewodu pokarmowego, pochwy, a w cięższych przypadkach prowadzić do zakażeń ogólnoustrojowych.

• Candida albicans – najczęstszy czynnik kandydozy, odpowiedzialny za zakażenia błon śluzowych, skóry i zakażenia ogólnoustrojowe.
• Candida glabrata – często wykazuje oporność na azole, coraz częściej izolowana w zakażeniach układu moczowego i krwi.
• Candida tropicalis – częsty czynnik zakażeń u pacjentów z neutropenią i nowotworami hematologicznymi; ma zdolność do tworzenia biofilmu i może wywoływać ciężkie, rozsiane kandydozy.
• Candida parapsilosis – związana głównie z zakażeniami odcewnikowymi i u pacjentów żywionych pozajelitowo.
• Candida krusei – naturalnie oporna na flukonazol, może powodować ciężkie zakażenia krwi i przewodu pokarmowego.
• Candida auris – nowy, wielolekooporny patogen szpitalny o dużym znaczeniu epidemiologicznym, zdolny do szybkiego rozprzestrzeniania się w oddziałach intensywnej terapii.

Grzyby pleśniowe

Organizmy nitkowate, naturalnie występujące w środowisku (gleba, powietrze, materia organiczna). Mogą powodować poważne zakażenia narządowe, szczególnie u osób z immunosupresją.

• Aspergillus (A. fumigatus, A. flavus, A. niger) – najczęstsze przyczyny aspergilozy płuc, zatok, OUN, wsierdzia, mogą także powodować alergiczne aspergilozowe zapalenie oskrzeli. 
• Fusarium – wywołuje zakażenia inwazyjne u osób z neutropenią, a także zakażenia skóry i rogówki.
• Mucorales (Mucor, Rhizopus, Lichtheimia) – powodują ciężką mukormykozę, zwłaszcza u chorych z kwasicą cukrzycową i głęboką immunosupresją.
• Pneumocystis jirovecii – dawniej uznawany za pierwotniaka, obecnie klasyfikowany jako grzyb. Wywołuje ciężkie zapalenie płuc u osób z HIV/AIDS i pacjentów leczonych immunosupresyjnie.

Co sprzyja rozwojowi grzybicy i kto jest narażony na zakażenie? 

Rozwojowi grzybicy sprzyjają czynniki osłabiające odporność organizmu, zaburzenia metaboliczne, stosowanie antybiotyków oraz nieprawidłowa higiena. Na infekcje grzybicze są szczególnie narażone osoby z osłabionym układem odpornościowym, chorujące przewlekle (np. na cukrzycę), przyjmujące leki immunosupresyjne, a także kobiety w ciąży i osoby z predyspozycjami genetycznymi.

Obniżona odporność organizmu

Kluczowy czynnik ryzyka, szczególnie dla postaci głębokich i uogólnionych (np. kandydoza uogólniona, aspergiloza). Dotyczy zarówno odporności wrodzonej (np. neutropenia, defekty fagocytarne), jak i nabytej (HIV, immunosupresja po przeszczepach, leczenie cytostatykami).

Antybiotykoterapia i leki immunosupresyjne

Długotrwałe lub powtarzane stosowanie antybiotyków może eliminować naturalną florę bakteryjną, zmieniać pH i zwiększać dostępność węglowodanów dla drożdżaków, ułatwiając rozwój Candida albicans. Glikokortykosteroidy, cytostatyki i leki biologiczne (np. inhibitory TNF-alfa) upośledzają odpowiedź immunologiczną, zwiększając ryzyko zakażeń grzybiczych.

Zaburzenia metaboliczne i niedobory mikroelementów

Niedobory żelaza, cynku, selenu oraz witamin z grupy A i B mogą osłabiać barierę ochronną skóry i błon śluzowych, zwiększając podatność na infekcje grzybicze. Ponadto cukrzyca zaburza miejscową odporność, co sprzyja kolonizacji drożdżaków.

Stany chorobowe oraz zaburzenia hormonalne

Wysoki poziom estrogenów (np. w ciąży) sprzyja przyleganiu Candida do nabłonka pochwy, zwiększając ryzyko kandydozy. Ryzyko wzrasta także przy niewyrównanej cukrzycy, nowotworach, radioterapii czy innych chorobach przewlekłych.

Czynniki mechaniczne i środowiskowe

Nadmierna potliwość, brak wentylacji skóry (ciasna, syntetyczna odzież), wilgotne środowisko (np. obuwie sportowe) oraz mikrourazy skóry sprzyjają penetracji dermatofitów i drożdżaków. Współużytkowanie przedmiotów higieny osobistej (ręczniki, grzebienie) zwiększa ryzyko zakażeń grzybiczych.

Niewłaściwa higiena

Zarówno brak higieny, jak i nadmierna higienizacja (częste stosowanie agresywnych środków myjących, irygacje pochwy, nadmierna dezynfekcja skóry) może zaburzać mikroflorę ochronną i ułatwiać rozwój patogenów, w tym Candida albicans.

Czynniki szpitalne i inwazyjne procedury medyczne

Długa hospitalizacja, szczególnie na oddziałach intensywnej terapii, stosowanie cewników naczyniowych i moczowych, sztucznej wentylacji czy żywienia pozajelitowego znacząco zwiększa ryzyko zakażeń inwazyjnych u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym.

Predyspozycje genetyczne

Niektóre osoby wykazują skłonność do nawrotowych infekcji grzybiczych, szczególnie przewlekłej grzybicy skóry gładkiej i kandydozy błon śluzowych oraz narządów płciowych. Może to wynikać z wrodzonych niedoborów odporności komórkowej, mutacji genów związanych z odpowiedzią immunologiczną (np. dectyna-1, IL-17/IL-22) lub zaburzeń produkcji cytokin.

Grzybica u dzieci

Grzybice u dzieci są stosunkowo częste i mogą dotyczyć różnych lokalizacji: skóry, błon śluzowych, owłosionej skóry głowy, paznokci oraz stóp. 

W porównaniu z dorosłymi dzieci są bardziej podatne na zakażenia grzybicze ze względu na: niedojrzały układ odpornościowy, niewykształconą w pełni florę bakteryjną (szczególnie w jamie ustnej i jelitach), delikatną, cienką skórę, która łatwo ulega mikrourazom, częsty kontakt z innymi dziećmi w placówkach opiekuńczo-edukacyjnych, gdzie łatwo dochodzi do przenoszenia patogenów.

Jakie postacie grzybicy u dzieci są najczęściej diagnozowane?

• Grzybica jamy ustnej (tzw. pleśniawki) – występuje najczęściej u niemowląt i noworodków, ale może pojawić się także u starszych dzieci po antybiotykoterapii, przy stosowaniu kortykosteroidów wziewnych (np. w astmie) lub w zaburzeniach odporności. Objawia się białawym nalotem na języku, podniebieniu i wewnętrznych powierzchniach policzków, który przypomina mleko, ale nie daje się łatwo zetrzeć. Przyczyną jest zwykle Candida albicans, która powoduje infekcję w wyniku zaburzeń flory bakteryjnej i zmienionego pH jamy ustnej.
• Grzybica skóry gładkiej (tinea corporis) – zmiany mają często postać swędzących, czerwonych, złuszczających się, pierścieniowatych ognisk z wyraźnym brzegiem i tendencją do progresji. Występuje głównie na tułowiu, kończynach oraz twarzy. Źródłem zakażenia mogą być inne dzieci, zwierzęta domowe (koty, psy, świnki morskie) lub przedmioty codziennego użytku (grzebienie czy pościel).
• Grzybica owłosionej skóry głowy – typowa dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Objawy obejmują łuszczące się ogniska z ułamanymi włosami, którym niekiedy towarzyszy stan zapalny, obecność ropnych krostek lub strupów. Najczęstsze postacie to tinea capitis microsporica (wywoływana przez Microsporum canis – zwykle od kota lub psa) oraz tinea capitis trichophytica (wywoływana przez Trichophyton spp., częściej przenoszona między dziećmi). Nieleczona może prowadzić do trwałego łysienia, choć bliznowacenie występuje rzadko.
• Grzybica stóp (tinea pedis) – rzadko występuje u małych dzieci, jest częściej rozpoznawana w wieku szkolnym, szczególnie u dzieci aktywnych fizycznie, korzystających z basenów, szatni czy sal gimnastycznych. Objawia się złuszczaniem, świądem oraz pękaniem skóry między palcami. Najczęściej wywołują ją dermatofity, np. Trichophyton rubrum. U młodszych dzieci choroba pojawia się sporadycznie, ponieważ ich skóra stóp jest mniej rogowaciejąca, co utrudnia rozwój dermatofitów.
• Kandydoza okołopieluszkowa u niemowląt – objawia się czerwonymi, wilgotnymi zmianami skórnymi w okolicy pieluszkowej, często z obecnością grudek satelitarnych (małych, czerwonych wykwitów wokół większych zmian). Charakterystyczne jest zajmowanie fałdów skórnych, co pozwala odróżnić ją od odparzenia pieluszkowego. Często pojawia się po antybiotykoterapii lub przy stosowaniu wilgotnych pieluch. Wywoływana jest przez Candida albicans.
• Kandydoza paznokci i wałów paznokciowych – może wystąpić u dzieci, które obgryzają paznokcie, cierpią na zaburzenia odporności lub mają częsty kontakt z wodą (np. baseny). Objawia się obrzękiem, zaczerwienieniem i bolesnością wału paznokciowego oraz zmianą struktury paznokcia. Grzybice paznokci u dzieci są znacznie rzadsze niż u dorosłych i częściej dotyczą paznokci rąk niż stóp.

Objawy różnych rodzajów grzybicy

Objawy grzybicy zależą od lokalizacji zakażenia oraz rodzaju wywołującego je grzyba. Symptomy mogą występować pojedynczo lub współistnieć, obejmując skórę, błony śluzowe, a w przypadku zakażeń ogólnoustrojowych – również narządy wewnętrzne.

Jakie są objawy grzybicy ogólnoustrojowej?

Kandydoza uogólniona (inwazyjna) objawia się nieswoistymi symptomami, takimi jak: 

• gorączka oporna na antybiotyki; 
• dreszcze;
• spadek ciśnienia krwi;
• ogólne pogorszenie stanu klinicznego pacjenta. 

W zaawansowanej postaci może prowadzić do zajęcia narządów wewnętrznych – nerek, wątroby, śledziony czy oczu. Nieleczona infekcja może zakończyć się sepsą i niewydolnością wielonarządową.

Grzybice inwazyjne (narządowe) – objawy

Grzybice inwazyjne dotyczą narządów wewnętrznych i układów: oddechowego, pokarmowego, moczowo-płciowego oraz nerwowego. Objawy są często ogólnoustrojowe i nieswoiste, co utrudnia wczesną diagnostykę. Mogą obejmować gorączkę oporną na leczenie, złe samopoczucie, bóle głowy, kaszel oraz objawy neurologiczne, a ich nasilenie zależy od lokalizacji i rozległości zakażenia.

• Grzybica przewodu pokarmowego – najczęściej wywoływana przez Candida albicans, dotyczy głównie przełyku, rzadziej żołądka i jelit. U niemowląt może obejmować jamę ustną. Choroba występuje najczęściej u osób z ciężką immunosupresją, w tym pacjentów z AIDS, po przeszczepach, leczonych chemioterapią lub z nowotworami, a także po długotrwałej antybiotykoterapii. Objawy mogą obejmować: dysfagię lub pieczenie w przełyku, biały nalot na języku u niemowląt (pleśniawki), ból przy przełykaniu, nudności i wzdęcia.
• Grzybica układu oddechowego – do grzybic układu oddechowego zaliczamy m.in. aspergilozę płucną, kryptokokozę i mukormykozę, które występują głównie u osób z zaburzeniami odporności. Zakażenie następuje drogą wziewną – wdychane są zarodniki grzybów środowiskowych, takich jak Aspergillus spp., Mucorales czy Cryptococcus spp. Szczególnie narażeni są pacjenci onkologiczni, po przeszczepach, z neutropenią, przewlekłymi chorobami płuc oraz leczeni kortykosteroidami lub innymi lekami immunosupresyjnymi. Wśród objawów należy wymienić: kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej, gorączkę oporną na antybiotyki, niekiedy krwioplucie i szybkie pogorszenie stanu ogólnego pacjenta. 
• Grzybica układu moczowo-płciowego – dotyczy głównie infekcji wywołanych przez Candida albicans, choć inne gatunki Candida również mogą powodować zakażenia. Zmiany obejmują pęcherz moczowy, cewkę moczową, nerki oraz narządy płciowe. U kobiet najczęściej przyjmuje postać kandydozy pochwy i sromu. U mężczyzn może występować zakażenie żołędzi i napletka (balanitis candidosa). Czynniki ryzyka: antybiotykoterapia, cukrzyca, ciąża, immunosupresja, długotrwałe cewnikowanie, zaburzenia hormonalne. Objawy obejmują m.in.: pieczenie przy oddawaniu moczu, upławy, świąd, parcie na pęcherz, u mężczyzn – zaczerwienienie i białawe złogi pod napletkiem.
• Grzybica ośrodkowego układu nerwowego (OUN) – w diagnostyce zakażeń grzybiczych OUN najczęściej obserwuje się kryptokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz zakażenia wywołane przez Candida, Aspergillus i Mucor. Zakażenia te występują niemal wyłącznie u pacjentów z ciężką immunosupresją. Choroba rozwija się szybko i wymaga pilnej diagnostyki oraz wdrożenia leczenia. Objawy grzybicy OUN obejmują: bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia świadomości, drgawki, ogniskowe objawy neurologiczne, np. niedowłady, zaburzenia czucia, problemy z koordynacją.

Grzybice powierzchowne

Grzybice powierzchowne obejmują zakażenia skóry, paznokci, błon śluzowych oraz owłosionej skóry głowy. Najczęściej wywoływane są przez dermatofity (Trichophyton, Microsporum), drożdżaki (Candida), a rzadziej przez grzyby pleśniowe – zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. 

Objawy grzybic powierzchownych są dobrze widoczne – zaliczamy tutaj: rumień, złuszczanie naskórka, pęknięcia skóry, swędzenie, zmiany paznokciowe oraz naloty w jamie ustnej.

• Grzybica skóry gładkiej (tinea corporis) – wywoływana najczęściej przez dermatofity (Trichophyton rubrum, Microsporum canis), przenoszona ze zwierząt lub zanieczyszczonych przedmiotów. Objawia się zaczerwienionymi, suchymi ogniskami skóry, które złuszczają się i mają wyraźne obwodowe obwódki. Zmiany mogą się powiększać i łączyć. Choroba ma zwykle przewlekły przebieg i powoduje swędzenie. U osób z obniżoną odpornością może przybierać bardziej rozległą postać.
• Grzybica owłosionej skóry głowy (tinea capitis) – najczęściej występuje u dzieci. Źródłem zakażenia są zwykle zwierzęta domowe. Objawia się ogniskami łysienia, łuszczeniem skóry, świądem oraz łamliwością włosów. W postaci zapalnej mogą pojawiać się ropne, bolesne guzki. 
• Grzybica pachwin (tinea cruris) – dotyczy głównie mężczyzn oraz osób cierpiących na nadmierną potliwość, co sprzyja rozwojowi grzybów Trichophyton rubrum. Objawia się czerwonymi, swędzącymi plamami w fałdach pachwinowych i na udach. Zmiany są zazwyczaj obwodowo aktywne, z wyraźnie złuszczającym się brzegiem.
• Grzybica dłoni (tinea manuum) – często współistnieje z grzybicą stóp (tzw. grzybica jednej ręki). Wywoływana głównie przez dermatofity, rzadziej przez drożdżaki. Objawia się suchością, pękaniem, złuszczaniem naskórka oraz świądem. Zmiany mają zwykle charakter przewlekły i mogą występować jednostronnie.
• Grzybica stóp (tinea pedis) – jedna z najczęstszych postaci grzybicy, szczególnie u sportowców oraz osób noszących zamknięte obuwie. Objawia się swędzeniem, pęknięciami skóry między palcami, łuszczeniem naskórka oraz nieprzyjemnym zapachem. Zmiany mogą obejmować zarówno przestrzenie międzypalcowe, jak i podeszwę oraz brzegi stopy.
• Grzybica paznokci (onychomikoza, tinea unguium) – najczęściej dotyczy paznokci stóp. Wywoływana głównie przez dermatofity, zwłaszcza Trichophyton rubrum, rzadziej przez pleśnie i drożdżaki. Objawy obejmują przebarwienia, pogrubienie i łamliwość paznokci, które stają się matowe, zniekształcone oraz mogą odchodzić od łożyska.
• Grzybica pochwy i sromu (kandydoza pochwy) – najczęściej wywołana przez Candida albicans. Choroba częściej występuje po antybiotykoterapii, w ciąży lub u diabetyków. Objawia się gęstymi, serowatymi białymi upławami, świądem, pieczeniem pochwy oraz bólem przy oddawaniu moczu i podczas stosunku.
• Grzybica w jamie ustnej – typowa postać kandydozy, często występująca u niemowląt, osób starszych, nosicieli protez oraz po antybiotykoterapii. Charakteryzuje się białym nalotem na języku, dziąsłach i wewnętrznych stronach policzków, który łatwo się usuwa, odsłaniając zaczerwienioną powierzchnię. Wymienionym objawom może towarzyszyć pieczenie i dyskomfort podczas jedzenia.
• Kandydoza przełyku – zazwyczaj współwystępuje z kandydozą jamy ustnej i dotyczy osób z niedoborami odporności. Objawy obejmują ból przy przełykaniu, uczucie ciała obcego w gardle, zgagę i pieczenie. Zakażenie może prowadzić do utraty apetytu i stopniowego wyniszczenia organizmu.