Grzybica stóp – jak wygląda, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje

• Grzybica stóp jest zakaźnym schorzeniem skóry wywołanym przez dermatofity, najczęściej atakuje przestrzenie międzypalcowe i podeszwę.
• Najczęstsze objawy grzybicy stóp to zaczerwienienie, świąd, łuszczenie się skóry, nieprzyjemny zapach oraz wilgotne pęknięcia między palcami – w przypadku grzybicy podeszwowej pojawiają się też zrogowacenia i pęknięcia naskórka.
• Do zakażenia dochodzi zazwyczaj przez kontakt z zakażonymi powierzchniami w miejscach publicznych (baseny, prysznice, siłownie) lub przedmiotami codziennego użytku (np. ręczniki, obuwie).
• Leczenie grzybicy stóp opiera się na preparatach miejscowych (maściach, sprayach, kremach z klotrimazolem, terbinafiną, mikonazolem) lub – w cięższych przypadkach – lekach doustnych; terapia trwa zazwyczaj od 2 do 6 tygodni.
• W profilaktyce istotne są: higiena stóp, noszenie przewiewnego obuwia, osuszanie skóry po kąpieli oraz unikanie chodzenia boso w miejscach publicznych; wspomagająco można stosować domowe sposoby, np. moczenie stóp w occie lub olejku z drzewa herbacianego.

Grzybica stóp to jedno z najczęstszych zakażeń skóry o podłożu grzybiczym. Choć problem może wydawać się błahy, nieleczony prowadzi do nawrotów, uciążliwego swędzenia, bolesnych pęknięć skóry i ryzyka dalszego rozprzestrzeniania się na paznokcie. Wyjaśniamy, jak rozpoznać grzybicę stóp, jakie są jej przyczyny oraz jak skutecznie ją wyleczyć – zarówno farmakologicznie, jak i domowymi sposobami.

Czym jest grzybica stóp?

Grzybica stóp (Tinea pedis) to choroba skóry wywołana przez dermatofity – grzyby, które odżywiają się keratyną obecną w skórze, włosach i paznokciach. Najczęściej atakuje przestrzenie międzypalcowe i podeszwę stopy. Nieleczona może rozprzestrzenić się na boczne krawędzi, grzbiet stóp, a następnie paznokcie.

Grzybica na stopach należy do najpowszechniejszych zakażeń grzybiczych skóry. Według najnowszych badań epidemiologicznych przeprowadzonych w Polsce, u około jednej trzeciej osób z rozpoznanymi infekcjami grzybiczymi skóry i paznokci zdiagnozowano właśnie grzybicę stóp. 

Stanowi ona drugi najczęstszy rodzaj infekcji grzybiczej, zaraz po grzybicy paznokci. U większości chorych (aż 75%) występuje jednoczesne zakażenie różnymi postaciami grzybicy, przy czym najczęściej (w 69% przypadków) współwystępuje z grzybicą paznokci stóp.

Wyróżnić można następujące rodzaje grzybicy stóp:

• grzybica międzypalcowa – objawia się zaczerwienieniem, złuszczaniem i pęknięciami skóry między palcami,
• grzybica złuszczająca – powoduje suchą, łuszczącą się i często zgrubiałą skórę na podeszwach i bokach stóp,
• grzybica pęcherzowa (potnicowa) – charakteryzuje się powstawaniem swędzących pęcherzy i krostek, często zlokalizowanych na podeszwach i bokach stóp.

Schorzenie ma charakter zakaźny – łatwo się rozprzestrzenia, zwłaszcza w miejscach ciepłych i wilgotnych. Grzyby odpowiedzialne za infekcję namnażają się w warstwach rogowych naskórka, powodując miejscowe zapalenie oraz złuszczanie skóry. Proces chorobowy może prowadzić do uszkodzenia bariery ochronnej skóry, co sprzyja dalszemu rozwojowi infekcji.

Grzybica na stopach nie tylko pogarsza komfort życia, ale wymaga odpowiedniego leczenia, aby uniknąć przewlekłego przebiegu lub powikłań, takich jak grzybica paznokci czy wtórne infekcje bakteryjne (wymagające antybiotykoterapii).

Przyczyny i czynniki ryzyka grzybicy stóp

Rozwój choroby skóry stóp związany jest warunkami, które sprzyjają namnażaniu się grzybów. 

Jakie są sprzyjające warunki rozwoju grzybicy między palcami stóp?

Grzybica między palcami najczęściej pojawia się tam, gdzie panuje ciepło, wilgoć i ograniczona wentylacja, co stwarza idealne środowisko dla grzybów. 

Główne czynniki ryzyka rozwoju grzybicy stóp to:

• noszenie ciasnego, nieprzewiewnego obuwia (szczególnie sportowego),
• skarpety z syntetycznych materiałów utrudniających odprowadzanie potu,
• brak dokładnego osuszania stóp po kąpieli,
• nadmierna potliwość (hiperhydroza),
• uszkodzenia naskórka, przez które łatwiej wnikają drobnoustroje,
• choroby nowotworowe, zakażenie wirusem HIV, nadpotliwość stóp,
• stosowanie sterydów i leków immunosupresyjnych, które osłabiają układ odpornościowy,
• nadmierna masa ciała.

Gdzie i jak można się zarazić grzybicą na stopach?

Grzybica międzypalcowa stóp jest zaraźliwa i łatwo się przenosi. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj przez kontakt z zainfekowaną powierzchnią lub przedmiotem. 

Najczęstsze źródła zakażenia to:

• baseny, sauny, siłownie i prysznice publiczne,
• przymierzanie butów na bosą stopę,
• korzystanie ze wspólnych ręczników lub mat łazienkowych,
• kontakt z osobą zarażoną, zwłaszcza w obrębie tej samej rodziny.

Jak wygląda grzybica stóp? Objawy

Objawy grzybicy skóry stóp różnią się w zależności od jej postaci klinicznej. 

Objawy grzybicy między palcami nóg

Grzybica międzypalcowa stóp to najczęstsza forma tej dolegliwości. Charakteryzują ją:

• czerwone plamy (rumień), złuszczanie, rogowacenie skóry, obserwuje się również macerację naskórka między palcami, najczęściej między czwartym a piątym palcem,
• uporczywy świąd,
• białe, wilgotne nadżerki lub odparzenia na stopach,
• nieprzyjemny zapach,
• pieczenie i bolesność przy rozchodzeniu palców.

Grzybica podeszwowa – symptomy

Grzybica podeszwowa stóp rozwija się na skórze podeszwy i może przypominać przesuszenie lub egzemę. Typowe objawy to:

• suchość, złuszczanie naskórka (szczególnie na piętach i śródstopiu),
• pogrubienie i pękanie naskórka,
• zaczerwienienie, świąd i pieczenie,
• możliwe zajęcie bocznych krawędzi stopy.

Diagnostyka grzybicy stóp – jakie badania?

Odpowiednie badania pozwalają potwierdzić obecność grzybów oraz wykluczyć inne schorzenia o podobnych objawach. Dzięki temu lekarz może dobrać najbardziej efektywną terapię i zapobiec nawrotom infekcji.

Kiedy udać się do lekarza? Kto leczy grzybicę na stopach?

Do lekarza warto udać się, gdy:

• objawy nie ustępują po kilku dniach stosowania preparatów bez recepty,
• występują bolesne pęknięcia skóry, nadżerki lub oznaki infekcji bakteryjnej,
• podejrzewana jest grzybica stóp u dzieci,
• grzybica stale nawraca mimo leczenia.

Leczeniem grzybicy na stopach zajmuje się dermatolog, a w lżejszych przypadkach również lekarz rodzinny.

Badania na grzybicę stóp

Do potwierdzenia diagnozy lekarz może wykonać:

• badanie mykologiczne – pobranie próbki naskórka do analizy mikroskopowej i hodowli grzybów,
• badania mykologiczne PCR, które szybciej wykrywają obecność DNA grzybów.

Grzybica stóp – leczenie

Leczenie grzybicy stóp opiera się na skutecznym zwalczaniu grzybów oraz eliminacji sprzyjających warunków rozwoju infekcji. 

Jak wygląda leczenie grzybicy na stopach?

W zależności od stopnia zaawansowania choroby w terapii grzybicy stóp stosuje się leczenie miejscowe, które ma na celu szybkie złagodzenie objawów i zapobieganie nawrotom. Rzadko zachodzi potrzeba leczenia ogólnego (np. przy oporności na leki miejscowe, u osób z zaburzeniami odporności lub cukrzycą).

Ważne elementy leczenia to:

• stosowanie leków przeciwgrzybiczych w postaci kremów, maści, sprayów lub żeli,
• utrzymywanie stóp w suchości i czystości,
• wymiana lub dezynfekcja obuwia i skarpet.

Leki na grzybicę stóp

Leki na grzybicę stóp działają przede wszystkim przeciwgrzybiczo, hamując rozwój grzybów odpowiedzialnych za infekcję. 

Maść na grzybicę stóp zawiera substancje czynne takie jak:

• Klotrimazol i mikonazol – substancje z grupy azoli, które zaburzają syntezę ergosterolu – kluczowego składnika błony komórkowej grzybów, co prowadzi do ich śmierci. 
• Terbinafina – działa nieco inaczej, blokując enzym uczestniczący w produkcji ergosterolu, dzięki czemu skutecznie niszczy grzyby i zapobiega ich dalszemu rozwojowi. 
• Ketokonazol – również należy do azoli i ma podobny mechanizm działania, stosowany jest przede wszystkim w kremach i maściach do miejscowego leczenia. 

W przypadku nasilonych (rozległych, z zajęciem paznokci) lub opornych infekcji stosuje się leki doustne, takie jak terbinafina lub itrakonazol. Działają one systemowo, zapewniając skuteczniejsze i głębsze zwalczanie infekcji.

Jak długo trwa leczenie grzybicy stóp i kiedy będzie widoczna poprawa?

Leczenie grzybicy stóp zwykle trwa od 2 do 6 tygodni. W przypadku nawracających zakażeń lub gdy infekcja obejmuje paznokcie, terapia może być znacznie dłuższa i trwać nawet kilka miesięcy. 

Poprawa objawów często jest widoczna już po kilku dniach stosowania leków. Ważne jest kontynuowanie kuracji do jej zakończenia, aby uniknąć nawrotów choroby. 

Grzybica stóp – domowe sposoby

Choć leki przeciwgrzybicze stanowią podstawę skutecznej terapii, domowe sposoby mogą stanowić cenne wsparcie w leczeniu grzybicy stóp. Należą do nich:

• moczenie stóp w wodzie z dodatkiem octu jabłkowego lub sody oczyszczonej, co działa odkażająco i przeciwzapalnie,
• stosowanie olejku z drzewa herbacianego, który wykazuje silne działanie przeciwgrzybicze,
• kąpiele z naparem z rumianku lub szałwii, łagodzące podrażnienia oraz zmniejszające silny świąd i zaczerwienienie.

Warto jednak pamiętać, że domowe sposoby na grzybicę mają charakter uzupełniający i nie mogą zastąpić profesjonalnego leczenia farmakologicznego, które jest niezbędne do całkowitego wyleczenia.

Jak zapobiegać grzybicy stóp?

Profilaktyka grzybicy stóp to klucz do uniknięcia infekcji i nawrotów choroby, ponieważ pozwala ograniczyć warunki sprzyjające rozwojowi grzybów.

Aby zapobiec grzybicy stóp zaleca się:

• noszenie butów z oddychających, naturalnych materiałów,
• codzienną zmianę skarpet, najlepiej bawełnianych,
• dokładne osuszanie przestrzeni między palcami po kąpieli,
• unikanie chodzenia boso w miejscach publicznych (baseny, siłownie),
• stosowanie profilaktyczne sprayu na grzybicę stóp lub talku odkażającego,
• dezynfekowanie obuwia specjalnymi sprayami przeciwgrzybiczymi,
• unikanie noszenia pożyczonego obuwia czy współdzielenia ręczników.

FAQ

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące grzybicy stóp