Grzybica potnicowa – jak wygląda, objawy, leczenie

Najważniejsze informacje:

• Grzybica potnicowa to postać grzybicy stóp charakteryzująca się występowaniem drobnych, swędzących pęcherzyków zajmujących na ogół podeszwę jednej stopy i boczne powierzchnie palców.
• Choroba jest wywoływana przez dermatofity i przenosi się głównie w miejscach publicznych o wysokiej wilgotności, takich jak baseny, siłownie czy szatnie.
• Podstawą leczenia są miejscowe lub doustne leki przeciwgrzybicze. Bardzo duże znaczenie ma higiena, w tym regularne mycie stóp, zapobieganie nadmiernej potliwości i dezynfekcja obuwia.

Grzybica potnicowa to uciążliwa choroba skóry stóp przebiegająca z tworzeniem pęcherzyków i intensywnym świądem. Zakażenie następuje najczęściej przez kontakt z powierzchniami skażonymi dermatofitami, np. w szatniach, na basenach i pod prysznicem. Dowiedz się, jak rozpoznać grzybicę stóp, jak jej zapobiegać i jak skutecznie leczyć grzybicę potnicową stóp.

Czym jest grzybica potnicowa?

Grzybica potnicowa (tinea pedis dyshidrotica) to pęcherzykowa postać grzybicy stóp wywołana zakażeniem dermatofitami. Charakterystyczne dla niej są świąd, zaczerwienienie skóry i obecność drobnych pęcherzyków, lokalizujących się głównie na podeszwach stóp i palcach.

Przyczyny i czynniki ryzyka grzybicy potnicowej

Grzybica potnicowa jest wywoływana przez dermatofity – grzyby, które namnażają się w warstwie rogowej naskórka. Za zakażenie najczęściej odpowiedzialne są gatunki Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes oraz Epidermophyton floccosum. Patogeny te rozwijają się w środowisku wilgotnym i ciepłym, a zakażenie szerzy się przez kontakt bezpośredni lub pośredni (np. przez skażone powierzchnie lub przedmioty). Obraz kliniczny choroby to wynik odpowiedzi immunologicznej na antygeny grzyba.

Do najczęstszych czynników ryzyka grzybicy stóp zalicza się:

• noszenie obcisłego, nieprzewiewnego obuwia oraz skarpetek wykonanych z syntetycznych materiałów,
• nadmierną potliwość stóp,
• brak odpowiedniej higieny,
• korzystanie z publicznych pryszniców i basenów bez ochrony stóp,
• urazy naskórka i otarcia, które ułatwiają penetrację grzybów,
• współistniejące choroby przewlekłe (głównie cukrzyca i choroby naczyń obwodowych),
• długotrwałe stosowanie antybiotyków lub leków immunosupresyjnych.

Choroba częściej występuje u dorosłych mężczyzn i osób aktywnych fizycznie – sportowców, pracowników fizycznych czy żołnierzy.

Jakie są sprzyjające warunki rozwoju grzybicy potnicowej?

Grzybica potnicowa rozwija się w warunkach, które sprzyjają namnażaniu się dermatofitów, czyli w środowisku wilgotnym, ciepłym i z ograniczonym dostępem powietrza. Kluczową rolę odgrywa nadmierna potliwość stóp, która prowadzi do maceracji naskórka i osłabienia bariery ochronnej skóry.

Gdzie i jak można się zarazić grzybicą potnicową?

Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez kontakt skóry stóp z podłożem skażonym zarodnikami grzybów. Dzieje się to głównie w miejscach uczęszczanych przez wiele osób, takich jak publiczne prysznice, baseny, sauny, siłownie oraz szatnie. Do zakażenia może dojść również wskutek noszenia cudzych butów i skarpet lub korzystania ze wspólnych ręczników. Grzybicą stóp można zarazić się także w warunkach domowych, jeśli jeden z domowników cierpi na grzybicę i nie przestrzega zasad higieny. Dermatofity mogą przetrwać na powierzchniach takich jak wykładziny, maty łazienkowe czy wnętrze obuwia, co ułatwia ich przenoszenie.

Jak wygląda grzybica potnicowa? Objawy

Dla grzybicy stóp charakterystyczne są liczne, głęboko osadzone pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem. Zmiany są zwykle jednostronne, choć w zaawansowanym stadium mogą obejmować obie stopy. Towarzyszy im silny świąd, pieczenie, uczucie napięcia skóry, a czasem również ból, zwłaszcza przy wtórnym nadkażeniu bakteryjnym. W miarę postępu choroby pęcherzyki pękają, a skóra łuszczy się i twardnieje.

Powikłaniem grzybicy potnicowej mogą być zmiany o charakterze wyprysku na rękach. Do bardziej poważnych powikłań należą wtórne infekcje bakteryjne i nawrotowa róża.

Grzybica potnicowa stóp – najczęstsza lokalizacja choroby

W tym rodzaju grzybicy stóp zmiany najczęściej lokalizują się na podeszwie jednej stopy lub na bocznych krawędziach palców. W cięższych przypadkach mogą rozszerzyć się na piętę, przestrzenie międzypalcowe lub objąć również drugą stopę.

Grzybica potnicowa a potnica (wyprysk potnicowy)

Grzybica potnicowa i wyprysk potnicowy mogą mieć bardzo podobny obraz kliniczny. W obu chorobach na stopach powstają swędzące pęcherzyki. Główna różnica dotyczy etiologii – grzybica ma podłoże infekcyjne, natomiast potnica – zapalne i często alergiczne. Istotne jest również to, że grzybica zwykle obejmuje jedną stopę, natomiast wyprysk zazwyczaj występuje symetrycznie. W razie wątpliwości diagnostycznych wykonuje się badanie mykologiczne, które pozwala potwierdzić obecność grzybów w skórze i dobrać odpowiednie preparaty przeciwgrzybicze.

Diagnostyka grzybicy potnicowej – jakie badania?

Rozpoznanie grzybicy potnicowej opiera się na obrazie klinicznym i wyniku badania mikrobiologicznego. Badanie mikroskopowe z wykorzystaniem wodorotlenku potasu pozwala na wykrycie zarodników lub strzępek grzybów, a posiew umożliwia identyfikację konkretnego gatunku dermatofita. W niektórych przypadkach pomocne może być badanie fluorescencyjne lub dermoskopia.

Kiedy udać się do lekarza? Kto leczy grzybicę potnicową?

W przypadku podejrzenia grzybicy potnicowej warto skonsultować się z lekarzem, najlepiej dermatologiem, który ma doświadczenie w diagnostyce i leczeniu chorób skóry. W mniej zaawansowanych przypadkach leczenie może prowadzić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej.

Do lekarza warto zgłosić się w następujących sytuacjach:

• występuje silny świąd, pieczenie lub ból, które utrudniają codzienne funkcjonowanie,
• na stopach tworzą się drobne pęcherzyki wypełnione płynem,
• zmiany skórne nie ustępują mimo stosowania leków przeciwgrzybiczych dostępnych bez recepty,
• objawy nasilają się lub rozszerzają na inne obszary stóp lub dłoni,
• pojawiają się oznaki nadkażenia bakteryjnego – mętny płyn w pęcherzykach, zaczerwienienie, obrzęk, wysięk lub podwyższona temperatura skóry,
• zakażenie nawraca mimo zachowania zasad profilaktyki i leczenia.

Wczesna konsultacja lekarska umożliwia szybką diagnostykę mykologiczną i wdrożenie skutecznego leczenia, co może zmniejszyć ryzyko przewlekania się infekcji i rozwoju powikłań

Badania na grzybicę potnicową

Podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce grzybicy stóp jest mikroskopowa ocena złuszczonego naskórka z podejrzanych zmian po uprzednim rozpuszczeniu w wodorotlenku potasu (KOH). Badanie pozwala na szybką identyfikację obecności grzybów w materiale biologicznym. Uzupełniająco wykonuje się posiew, który umożliwia oznaczenie gatunku dermatofita i ocenę jego wrażliwości na leki.

Przy niejednoznacznych wynikach, lekarz może rozważyć inne badania różnicujące (np. w kierunku egzemy potnicowej lub łuszczycy).

Grzybica potnicowa – leczenie

Leczenie grzybicy potnicowej opiera się na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych miejscowych lub ogólnych, w zależności od nasilenia i rozległości zmian. Kluczowe znaczenie ma również odpowiednia higiena oraz eliminacja czynników sprzyjających nawrotom infekcji, takich jak wilgoć, nadmierna potliwość czy noszenie nieprzewiewnego obuwia.

Jak wygląda leczenie grzybicy potnicowej?

W lżejszych przypadkach grzybicy potnicowej wystarczające jest zazwyczaj leczenie miejscowe. Stosuje się kremy, maści, aerozole i pudry zawierające substancje czynne o działaniu przeciwgrzybiczym. W bardziej zaawansowanych lub opornych przypadkach konieczne może być leczenie doustnymi preparatami przeciwgrzybiczymi. Wskazane jest jednoczesne leczenie współistniejącej grzybicy paznokci, jeśli taka występuje, aby uniknąć reinfekcji.

Leki na grzybicę potnicową

Leki miejscowe na grzybicę potnicową są oparte na działaniu następujących substancji czynnych:

• terbinafina,
• klotrymazol,
• mikonazol,
• ekonazol,
• bifonazol.

W stanach nadmiernej potliwości zalecane jest stosowanie rano pudrów przeciwgrzybiczych, a wieczorem kremów. Są dostępne również preparaty dwuskładnikowe łączące substancję przeciwgrzybiczą ze sterydem łagodzącym stan zapalny (np. Mycosolon, Pevison).

W leczeniu ogólnym wykorzystuje się terbinafinę, flukonazol lub itrakonazol. W przypadku wtórnego nadkażenia bakteryjnego lekarz może dodatkowo zalecić antybiotyki miejscowe lub ogólne. Dobór terapii powinien być uzależniony od wyniku badania mikologicznego oraz stanu klinicznego pacjenta.

Jak długo trwa leczenie grzybicy potnicowej i kiedy będzie widoczna poprawa?

Pierwsze efekty leczenia miejscowego pojawiają się zwykle po kilku dniach. Nawet jeśli poprawa nastąpi szybko, nie należy odstawiać leków wcześniej niż zalecił to lekarz. Terapia powinna trwać do momentu uzyskania negatywnego wyniku kontrolnego badania mykologicznego (zazwyczaj minimum 2–4 tygodnie). Pozwala to skutecznie zwalczyć dermatofity i zmniejszyć ryzyko nawrotu. W przypadku leczenia ogólnego objawy ustępują zwykle w ciągu 1–2 tygodni, ale terapia może być kontynuowana przez dłuższy czas, zależnie od odpowiedzi klinicznej i rodzaju zastosowanego leku. O długości leczenia grzybicy stóp decyduje lekarz.

Grzybica potnicowa – domowe sposoby

Domowe metody mogą wspierać leczenie grzybicy potnicowej, ale nie zastępują terapii farmakologicznej. Mogą ułatwiać eliminację grzybów i poprawiać stan skóry, choć dowody na ich skuteczność są wątpliwe. Można je stosować wyłącznie jako uzupełnienie leczenia zaleconego przez lekarza.

Wśród domowych sposobów na grzybicę potnicową wymienia się:

• smarowanie stóp olejkiem z drzewa herbacianego lub olejkiem lawendowym,
• aplikowanie talku na stopy,
• moczenie stóp w wodzie z octem jabłkowym,
• smarowanie stóp olejem kokosowym,
• dezynfekowanie stóp roztworem jodyny i wody utlenionej.

Jak zapobiegać grzybicy potnicowej na stopach?

Skuteczna profilaktyka grzybicy potnicowej polega na ograniczeniu ekspozycji na dermatofity i eliminacji warunków sprzyjających ich namnażaniu. Kluczowe znaczenie ma utrzymanie suchych stóp i odpowiednia higiena stóp.

Profilaktyka grzybicy potnicowej obejmuje:

• codzienne mycie stóp letnią wodą i delikatnym kosmetykiem, a następnie dokładne osuszanie skóry,
• noszenie przewiewnego obuwia i bawełnianych skarpet, które należy zmieniać codziennie,
• unikanie chodzenia boso w miejscach publicznych (np. na basenie, w saunie, szatniach) – zaleca się stosowanie klapek ochronnych,
• dezynfekcja obuwia i regularna wymiana wkładek, szczególnie po leczeniu zakażenia grzybiczego,
• ograniczenie potliwości stóp – pomocne mogą być talki, zasypki i specjalne antyperspiranty do stóp,
• niekorzystanie ze wspólnych ręczników, skarpet, obuwia oraz dbanie o czystość powierzchni w łazience.

FAQ