Zapalenie spojówek u dzieci – objawy, leczenie, domowe sposoby

Najważniejsze informacje:

• Zapalenie spojówek u dzieci zazwyczaj wywoływane jest przez bakterie, alergie, a rzadziej przez wirusy lub inne drobnoustroje.
• W przebiegu zapalenia spojówek u dzieci obserwuje się zaczerwienienie spojówek, obrzęk powiek i ropotok.
• Leczenie zapalenia spojówek u dzieci uzależnione jest od przyczyn dolegliwości, nasilenia objawów i wieku pacjenta. W przebiegu infekcji bakteryjnej stosuje się najczęściej antybiotyki o działaniu miejscowym. 
• Możliwe jest samoistne ustąpienie objawów choroby, ale w przypadku zapalenia spojówek u noworodka konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem, ponieważ przypadłość może doprowadzić do poważnych konsekwencji.

Zapalenie spojówek u dzieci to stosunkowo częste i zwykle bardzo dokuczliwe schorzenie narządu wzroku. Silne swędzenie, przekrwienie, opuchlizna i klejąca wydzielina to najczęstsze objawy pojawiające się u małych pacjentów. Zazwyczaj za rozwój choroby odpowiadają bakterie lub alergia, rzadziej wirusy lub pierwotniaki. Czas i metoda leczenia zależą od przyczyn dolegliwości. Ze względu na ryzyko poważnych konsekwencji specjalistycznego podejścia wymaga zapalenie spojówek u noworodka, które może być objawem innych problemów zdrowotnych. Dowiedz się, skąd bierze się zapalenie spojówek u dzieci i jak można je leczyć.

Zapalenie spojówek u dzieci — przyczyny

Zapalenie spojówek u dzieci to proces zapalny dotyczący błony śluzowej gałki ocznej i wewnętrznej powieki. Do rozwoju schorzenia dochodzi w wyniku przedostania się drobnoustrojów (zazwyczaj bakterii, rzadziej wirusów) lub pod wpływem czynników niezakaźnych, takich jak alergie, choroby autoimmunologiczne (np. zespół Stevensa-Johnsona), podrażnienie (fizyczne lub chemiczne) lub niedrożność kanalików łzowych. 

Najczęściej występujące bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci wywoływane jest przede wszystkim przez paciorkowce i gronkowce, rzadziej bakterie Gram-ujemne. 

O wiele rzadziej występujące wirusowe zapalenie spojówek u dzieci powodują najczęściej adenowirusy, wirus, opryszczki (HSV) lub ospy (ryzyko wzrasta jeśli pęcherze są blisko oka). 

Do zapalenia spojówek u noworodka może dojść w wyniku zakażenia od matki w trakcie porodu. Ropne zapalenie spojówek u dzieci zaraz po urodzeniu może być wynikiem kontaktu z dwoinką rzeżączki (rzeżączkowe zapalenie spojówek u dziecka), chlamydią lub innymi bakteriami. Są to stosunkowo rzadkie przypadki, ale nie należy ich bagatelizować, ponieważ zapalenie spojówek u niemowlaka, a szczególnie noworodka, może doprowadzić do zmian w rogówce, a nawet utraty wzroku. 

Nawracające zapalenie spojówek u dziecka wymaga rozszerzenia diagnostyki, ponieważ może wynikać z patologicznych zmian w gałce ocznej, takich jak zapalenie naczyniówki, siatkówki i zaćma. Chociaż u starszych dzieci wskazuje najczęściej na podłoże alergiczne lub może świadczyć o problemach laryngologicznych. 

Zapalenie spojówek — objawy u dzieci

W zależności od przyczyn i zaawansowania choroby objawy zapalenia spojówek u dzieci, a szczególnie ich stopień nasilenia, mogą się nieco różnić. Najczęściej obserwuje się:

• przekrwienie, zaczerwienienie spojówek,
• znaczny obrzęk powiek,
• wyciek obfitej śluzowo-ropnej wydzieliny z oka (lub oczu), któremu często towarzyszy sklejanie się rzęs, a czasami nawet powiek (np. w nocy),
• swędzenie i pieczenie oczu,
• światłowstręt.

Zazwyczaj w przewlekłym lub nawracającym zapaleniu spojówek u dziecka objawy są znacznie łagodniejsze niż w postaci ostrej. Ropotok jest zwykle mniejszy i tworzy na rzęsach suche łuseczki. 

Przy zapaleniu spojówek dziecko może być marudne, a niekiedy mogą wystąpić ogólne objawy infekcji — podwyższenie temperatury ciała.

Zapalenie spojówek u dzieci — diagnostyka

Zwykle lekarz nie musi wykonywać żadnych badań specjalistycznych, ponieważ choroba daje bardzo charakterystyczne objawy. Rozszerzona diagnostyka zalecana jest w przypadku zapalenia spojówek u noworodków lub jeśli choroba ma wyjątkowo ciężki przebieg lub nawraca. 

Posiewy bakteryjne nie mają większego znaczenia klinicznego, ponieważ w worku spojówkowym dzieci często bytują różne bakterie (również te, które mogą wywoływać stany zapalne) i trudno mieć pewność, które odpowiadają za ostry przebieg infekcji. Badania wykazały, że z posiewu oka u ponad 25% dzieci bez objawów chorobowych, można wyhodować paciorkowce i gronkowce odpowiedzialne za większość przypadków zapalenia spojówek u dzieci. 

Co na zapalenie spojówek u dzieci?

Postępowanie zależy od przyczyn, objawów i wieku dziecka. Dlatego przy braku poprawy, przy nasileniu objawów najlepiej skonsultować się ze specjalistą, który zbada dziecko i zdecyduje, co na zapalenie spojówek u dziecka będzie najlepszym rozwiązaniem. 

Nie zawsze wymagane jest podawanie leków na zapalenie spojówek u dzieci, ponieważ często choroba ustępuje samoistnie. Dlatego u dzieci starszych i młodzieży nie ma konieczności odbywania pilnej wizyty. Nie można natomiast zwlekać w przypadku noworodków i niemowląt, ponieważ stan zapalny w obrębie oka może doprowadzić do poważnych konsekwencji. U tak małych dzieci zwykle konieczne jest pilne podanie leków na zapalenie spojówek u dzieci. 

Jeśli dolegliwość u starszego dziecka wymaga konsultacji z lekarzem najprawdopodobniej zostaną zastosowane specjalistyczne środki farmaceutyczne. Ich dobór zależy od przyczyn choroby oraz nasilenia objawów występujących u małego pacjenta.

W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek u dzieci leczenie polega najczęściej na podawaniu miejscowych antybiotyków o szerokim spektrum działania. Krople na zapalenie spojówek dla dzieci zawierają zwykle azytromycynę i tobramycynę, ponieważ ich wydłużone działanie pozwala na rzadsze stosowanie leku, co ma szczególne znaczenie w leczeniu dolegliwości u małych pacjentów. Rzadko zachodzi konieczność podawania leków działających ogólnoustrojowo.  

W wirusowym zapaleniu spojówek u dzieci leczenie opiera się zwykle na zastosowaniu acyklowiru, najczęściej w postaci maści, chociaż czasami również wlewu dożylnego. Czasami wykorzystywane są również glikokortykosteroidy.

W przypadku alergicznego zapalenia spojówek u dzieci leczenie, jak w przypadku większości alergii, powinno opierać się przede wszystkim na wyeliminowaniu alergenu z otoczenia lub ograniczeniu przebywania w jego otoczeniu. Zapalenie spojówek u dzieci o podłożu alergicznym wymaga najczęściej stosowania leków antyhistaminowych, a niekiedy również sterydów.

Zapalenie spojówek u dziecka – ile trwa?

O tym, ile trwa zapalenie spojówek u dziecka, decyduje przede wszystkim przyczyna powstania stanu zapalnego. W przypadku infekcji bakteryjnej choroba utrzymuje się krótko, najwyżej 5–7 dni. Zwalczenie choroby o podłożu wirusowym może zająć nawet 3 tygodnie. Najdłużej trwa zapalenie alergiczne, które – w zależności od rodzaju alergenu (najczęściej są nim pyłki roślin wiatropylnych) – daje objawy od kilku tygodni do kilku miesięcy

Zapalenie spojówek u dziecka — domowe sposoby

Domowe sposoby na zapalenie spojówek u dzieci mogą wspomóc specjalistyczne terapie lecznicze, a w niektórych przypadkach mogą doprowadzić do całkowitego ustąpienia objawów. Im wcześniej zostaną wdrożone, tym większa jest szansa, że pozwolą uniknąć rozwoju infekcji i konieczności zastosowania silnych środków farmaceutycznych. Wstrzymywanie się z wizytą u lekarza (tylko w przypadku starszych dzieci!) zawsze wymaga wnikliwej obserwacji. Jeśli objawy nie zmniejszają się w ciągu 3-5 dni lub wręcz dochodzi do nasilenia, zalecana jest konsultacja ze specjalistą — pediatrą lub okulistą dziecięcym.

Chcąc przynieść dziecku ulgę i ograniczyć ryzyko rozwoju infekcji można przemywać oczy dziecka solą fizjologiczną lub stosować okłady. Przydatna może być ciepła (nie gorąca) czarna herbata lub przestudzony rumianek na zapalenie spojówek u dzieci. Pomocne mogą być również zimne okłady. 

Należy pamiętać, że każde oko należy przemywać osobnym wacikiem i zawsze od zewnętrznego do wewnętrznego kącika oka.

W samodzielnym leczeniu przy zapaleniu spojówek u dziecka krople bez recepty (np. nawilżające z kwasem hialuronowym) można podawać tylko wtedy, gdy dziecko osiągnęło odpowiedni wiek (podany na ulotce producenta), nie istnieją przeciwskazania do zastosowania leku oraz gdy lekarz nie przepisał innych preparatów podawanych do oka.