Najważniejsze informacje:

• Refluks krtaniowo-gardłowy (LPR) to rodzaj choroby refluksowej, w którym kwaśna treść pokarmowa trafia z żołądka do przełyku i gardła, prowadząc do podrażnienia błony śluzowej gardła i krtani.
• Objawy refluksu krtaniowo-gardłowego to przede wszystkim: chrypka, przewlekły kaszel, uczucie „guli” w gardle i trudności w połykaniu.
• Na rozwój choroby refluksowej wpływa m.in. nieprawidłowa praca dolnego zwieracza przełyku, zaburzenia motoryki przełyku oraz nadwrażliwość przełyku.
• W terapii choroby refluksowej stosuje się m.in. leczenie farmakologiczne, chirurgiczne oraz terapię zachowawczą, w tym m.in. zmiany nawyków żywieniowych.

Refluks krtaniowo-gardłowy to częste schorzenie górnego odcinka przewodu pokarmowego, które może powodować szereg nieprzyjemnych dolegliwości, jak np. chrypka, kaszel i trudności w połykaniu. Z uwagi na niespecyficzny charakter choroba może powodować trudności w diagnostyce i wdrożeniu odpowiedniego leczenia. Skąd bierze się refluks krtaniowo-gardłowy i jak sobie z nim radzić?

Co to jest refluks krtaniowo-gardłowy?

Refluks krtaniowo-gardłowy (LPR) to rodzaj choroby refluksowej, która dotyka kobiety i mężczyzn w różnym wieku. Schorzenie charakteryzuje się cofaniem się zawartości żołądka do krtani i gardła, a czasami nawet do jamy ustnej, ucha środkowego czy zatok przynosowych, co jest spowodowane niewłaściwym funkcjonowaniem dolnego zwieracza przełyku.

Normalna praca dolnego zwieracza przełyku obejmuje jego rozkurczanie się w trakcie jedzenia, co umożliwia pokarmowi dostanie się do żołądka, a następnie szybkie zamknięcie, aby zapobiec cofaniu się treści żołądkowej. U zdrowych osób sporadyczne zarzucanie treści żołądkowej do przełyku może mieć miejsce kilka razy dziennie i nie prowadzi do pojawienia się objawów. Gdy towarzyszą temu jednak dodatkowe dolegliwości lub powikłania, diagnozuje się chorobę refluksową przełyku.

Refluks krtaniowo-gardłowy – przyczyny

Wśród przyczyn choroby refluksowej krtaniowo-gardłowej wyróżnia się takie czynniki jak:

• nieprawidłowa praca dolnego zwieracza przełyku,
• zaburzenia motoryki tego organu,
• osłabienie bariery ochronnej śluzówki,
• występowanie przepukliny rozworu przełykowego,
• nadmierna wrażliwość przełyku,
• opóźnione opróżnianie żołądka,
• nadmierna masa ciała.

Na rozwój choroby refluksowej wpływa też przepuklina rozworu przełykowego, która umożliwia przemieszczenie się górnej części żołądka do klatki piersiowej przez osłabiony obszar przepony, co z kolei sprzyja dłuższemu zatrzymaniu soku żołądkowego w przełyku i zwiększa ryzyko wystąpienia refluksu.

Rozwojowi refluksu krtaniowo-gardłowego sprzyja również:

• cukrzyca,
• twardzina,
• alkoholizm,
• chroniczny stres,
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe,
• zaburzenia hormonalne,
• przyjmowane leki (np. doustne środki antykoncepcyjne, leki na chorobę wieńcową, nadciśnienie, choroby płuc oraz niektóre antydepresanty).

Oprócz tego duże znaczenie dla rozwoju choroby refluksowej ma nieprawidłowa dieta i styl życia. Spożywanie pokarmów bogatych w tłuszcze, ostrych, kwaśnych i smażonych potraw, a także picie kawy, alkoholu czy napojów gazowanych może prowadzić do zwiększonego wydzielania kwasu solnego w żołądku. Nieodpowiednie nawyki żywieniowe, takie jak pospieszne jedzenie, spożywanie dużych posiłków czy jedzenie bezpośrednio przed snem, mogą z kolei zwiększać ciśnienie w żołądku, ułatwiając tym samym cofanie się treści pokarmowej do górnej części układu pokarmowego.

Refluks krtaniowo-gardłowy – objawy

Nasilenie objawów refluksu różni się w zależności od pacjenta. U niektórych objawy są sporadyczne i niezbyt uciążliwe, podczas gdy inni doświadczają ich regularnie i są one intensywne. Problemy związane z refluksem krtaniowo-gardłowym mogą znacznie obniżać jakość życia i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Z tego powodu ważne jest, aby zwracać uwagę na objawy, które pojawiają się często lub nie ustępują, co pozwoli na wczesne wykrycie choroby i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

Najczęstsze objawy refluksu krtaniowo-gardłowego to:

• uporczywa chrypka (głównie rano), 
• chrząkanie, 
• nieprzyjemny zapach z ust,
• suchy, świszczący kaszel,
• uczucie tzw. guli w gardle,
• kwaśny posmak w tylnej części jamy ustnej,
• ból brzucha (zwłaszcza górnej części),
• uczucie odbijania.

Jeżeli pojawiają się dodatkowe objawy, jak trudności z połykaniem, ból, krwawienie czy spadek masy ciała, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Diagnostyka refluksu gardłowo-krtaniowego – jak rozpoznać?

W diagnostyce refluksu gardłowo-krtaniowego standardowo wykonuje się badania, które pomagają potwierdzić jej obecność. Należą do nich m.in. endoskopia przełyku, RTG z kontrastem oraz 24-godzinna pH-metria, czyli dobowe monitorowanie poziomu kwasowości w przełyku.

W przypadku refluksu krtaniowo-gardłowego dodatkowo wykorzystuje się badanie laryngoskopowe, które pozwala ocenić, czy doszło do zmian zapalnych lub obrzęku krtani, spowodowanych kontaktem z kwaśną treścią żołądkową. 

Jako dopełnienie diagnostyki lekarz może zalecić wykonanie pH-metrii przełyku, co pozwala na ilościową ocenę stężenia kwasu solnego mającego kontakt z błoną śluzową przełyku. W niektórych sytuacjach, w celu dokładniejszego zrozumienia przyczyn dolegliwości pacjenta, mogą być zalecone dodatkowe badania żołądka lub przełyku.

Ze względu na fakt, że objawy refluksu krtaniowo-gardłowego mogą przypominać symptomy innych schorzeń, na początku diagnostyki należy wykluczyć inne możliwe przyczyny dolegliwości, takie jak astma oskrzelowa, alergie czy infekcje bakteryjne.

Leczenie refluksu krtaniowo-gardłowego – co pomaga?

Refluks krtaniowo-gardłowy to choroba przewlekła, która wymaga długotrwałego leczenia (często do końca życia), aby móc złagodzić dolegliwości i zapobiec ewentualnym powikłaniom. Stosowanie metody leczenia refluksu to:

• leczenie farmakologiczne, które obejmuje zarówno leki dostępne bez recepty, jak i leki na receptę;
• zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia;
• leczenie chirurgiczne, które zwykle polega na przeprowadzeniu fundoplikacji laparoskopowej. Podczas zabiegu tworzy się specjalny mankiet wokół przełyku, stanowiący efekt zszycia tylnej i przedniej części żołądka. Zabieg pozwala na stabilizację mięśnia zwieracza dolnego przełyku i hamowanie cofania się treści żołądkowej do gardła. Tego typu metoda leczenia stosowana jest wtedy, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi wystarczających efektów lub wywołuje działania niepożądane.

Jakie leki na refluks krtaniowo-gardłowy?

W farmakoterapii na refluks krtaniowo-gardłowy stosuje się leki na receptę oraz preparaty dostępne bez recepty (OTC).

Leki bez recepty

U pacjentów zmagających się sporadycznie z objawami refluksu krtaniowo-gardłowego wystarczające mogą okazać się leki bez recepty, takie jak:

• leki zobojętniające kwas solny, zawierające sole wapnia, glinu i magnezu, które szybko łagodzą zgagę. Działają jednak krótkotrwale, nie zapewniając ochrony przed stanami zapalnymi błony śluzowej przełyku i krtani, ani przed powikłaniami choroby refluksowej;
• alginiany, które tworzą barierę mechaniczną, która zapobiega cofaniu się treści żołądkowej do krtani, co łagodzi objawy choroby;
• środki powlekające błonę śluzową, zawierające kwas hialuronowy, siarczan chondroityny i poloksamer 407, które tworzą ochronną warstwę na śluzówce przełyku i gardła. Pomagają w łagodzeniu objawów refluksu krtaniowo-gardłowego oraz wspomagają proces gojenia uszkodzeń błony śluzowej.

Leki na receptę na refluks krtaniowo-gardłowy

U pozostałych pacjentów wskazane jest stosowanie leków, które silnie zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego. Należą do nich inhibitory pompy protonowej (IPP), takie jak:

• omeprazol,
• pantoprazol,
• lanzoprazol,
• esomeprazol,
• rabeprazol.

Leki te skutecznie hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku, zapewniając długotrwałą ulgę i wspomagając gojenie stanów zapalnych w gardle i krtani. Są szczególnie polecane w przypadku częstych i intensywnych objawów refluksu. IPP są dobrze tolerowane przez pacjentów, a różnice między nimi dotyczą głównie producentów i form leków, nie zaś skuteczności czy częstości działań niepożądanych.

Podczas stosowania inhibitorów pompy protonowej należy jednak pamiętać o kilku zasadach:

• czas terapii wynosi zwykle około 8 tygodni;
• ponowne stosowanie może być konieczne w przypadku nawrotu objawów, co zdarza się u wielu pacjentów w ciągu 6-12 miesięcy po zakończeniu leczenia;
• w przypadku przewlekłych objawów refluksu może być zalecana ciągła terapia IPP;
• leki są uznawane za bezpieczne w leczeniu refluksu u kobiet w ciąży, jednak zaleca się najpierw zmiany w diecie i stylu życia. Jeśli poprawa nie wystąpi, lekarz może zdecydować o włączeniu terapii IPP;
• leki należy przyjmować 30-60 minut przed posiłkiem.

Refluks krtaniowo-gardłowy – domowe sposoby

Podstawową zasadą w łagodzeniu objawów choroby refluksowej jest zmiana stylu życia oraz nawyków żywieniowych. Pacjenci, którzy zmagają się z tym problemem, powinni:

• spożywać mniejsze, ale częstsze posiłki;
• unikać przepełniania żołądka;
• ostatni posiłek zjadać co najmniej 2-3 godziny przed snem;
• spać z lekko uniesioną głową i klatką piersiową, aby zapobiec cofaniu się treści pokarmowej;
• utrzymanie odpowiedniej postawy po posiłku, czyli pozostanie w pozycji stojącej lub siedzącej przez co najmniej 30 minut po jedzeniu.

Dieta na refluks krtaniowo-gardłowy

Dieta odgrywa niezwykle ważną rolę w łagodzeniu objawów refluksu. Odpowiedni dobór pokarmów może pomóc w zmniejszeniu kwasowości żołądka oraz zapobiec cofaniu się treści żołądkowej do przełyku i gardła. W przypadku refluksu krtaniowo-gardłowego warto unikać potraw, które zwiększają produkcję kwasu żołądkowego, takich jak tłuste, smażone potrawy, pikantne dania, czekolada, cytrusy czy napoje gazowane.

Pokarmy, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów, to m.in.:

• banany, które są łagodne dla żołądka i nie stymulują wydzielania kwasu;
• owsianka, która tworzy warstwę ochronną na błonie śluzowej;
• gotowane warzywa, takie jak marchewka, brokuły czy ziemniaki, które są lekkostrawne;
• chude mięso, takie jak drób, indyk czy ryby;
• produkty pełnoziarniste, które są bogate w błonnik i pomagają w trawieniu.

Dieta powinna być również uboga w alkohol, kawę i napoje z kofeiną, które mogą podrażniać przełyk i zwiększać objawy choroby. Każda zmiana w diecie powinna być skonsultowana z lekarzem lub dietetykiem, aby była dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjenta.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące refluksu krtaniowo-gardłowego.